Türkiye Büyük Millet Meclisinde 3 Temmuz 2005 tarihinde “Toprak Koruma ve Arazi Kullanýmý Kanunu” kabul edilmiþ ve yayýmlanmak üzere Cumhurbaþkanýna gönderilmiþtir. Ülkemizde tarým topraklarýnýn korunmasýna, geliþtirilmesine yönelik yasa düzeyinde bir düzenleme yapýlmasý önemlidir. Anýlan Kanunun planlama ve þehircilik açýsýndan önemli, olumlu ve eleþtirilmesi gereken hükümleri bulunmakla beraber, Kanunun geçicici 1. maddesinde yer alan tarým arazilerini yasalara aykýrý olarak tarým dýþý amaçlý kullanýlmasýný bir ücret karþýlýðýnda izin vererek af getiren hüküm Kanunun bir anlamda ölü doðmasýna neden olmaktadýr.

Anýlan Kanunun geçici 1. maddesi “11.10.2004 tarihinden önce tarým arazileri; gerekli izinler alýnmadan tarým dýþý amaçlý kullanýma açýlmýþ ve tarýmsal bütünlüðü bozmuyor ise söz konusu arazinin istenilen amaçla kullanýmý için, altý ay içerisinde Bakanlýða müracaat edilmesi, hazýrlanacak toprak koruma projesine uyulmasý ve tarým dýþý kullanýlan tarým arazilerinin her metre karesi için beþ Yeni Türk Lirasý ödenmesi þartýyla izin verilir.” þeklinde hükme baðlanmýþtýr.

Bu hüküm ile kýrsal kalkýnma açýsýndan önemli olan mutlak tarým arazisi, özel ürün arazisi, dikili tarým arazisi, marjinal tarým arazisi gibi tarým arazileri üzerinde kaçak, yasalara aykýrý yapýlan turizm, konut, sanayi, altyapý gibi tarým dýþý kullanýmlarýn belli bir bedel karþýlýðý ödenmek suretiyle affedilmesi öngörülüyor. Tarýmsal bütünlüðün bozulup bozulmadýðýnýn nasýl belirleneceði ise belirsizdir. Belli bir bedel alýnmasý koþulunun getirilmesi ise doðal deðerlerimize bakýþ açýsýný yansýtmasý açýsýndan önemlidir. Sýnýrlý kaynaklardan biri olan ve geri getirilmesi mümkün olmayan tarým topraklarýnýn elden çýkarýlmasýnýn maliyetini hesaplamak mümkün deðildir. Bu maliyet sadece tarým topraðýnýn yüzölçümü ile ölçülemez. Tarým topraðýnýn verimliliði, ürünü, yarattýðý istihdam olanaklarý gibi ekonomik deðeri yanýnda getirdiði kýrsal yaþam biçimi ile ayrýca bir sosyal deðeri vardýr.

Anýlan hüküm ile yasalara ve varsa planlara aykýrý olarak hayati önemde olan tarým arazilerinin yok edilmesi yanýnda, diðer tarým arazilerinin de yok olmasýna neden olabilecek çevre, saðlýk ve güvenlik açýsýndan uygun olmayan kullanýmlar yasallaþtýrýlmaktadýr. Oysa herhangi bir tarým arazisinin sanayi, turizm, konut gibi kullanýmlara açýlmasý bu kullanýmlarýn gerektirdiði alt yapý hizmetlerinin de bu alanlarda varolmasýný gerektirecektir. Örneðin bir sanayi tesisinin yer almasý bu alanda konut, ulaþým gibi diðer kullanýmlarý da beraberinde getirecek, tarým arazileri üzerinde kentleþme baskýlarý artacaktýr. Planlama ve þehircilik ilkeleri açýsýndan yerleþime açýlmamasý yönünde karar getirilen alanlar yerleþime açýlacak, mevcut planlar geçersiz olacaktýr. Kamu yararý amacýna hizmet etmeyen, saðlýksýz, afet açýsýndan tehlikeli yapýlarýn önü açýlacaktýr.

Yasalara ve planlara göre yer seçimlerini yapan, yatýrým kararlarý alanlara karþý ise haksýzlýk yapýlmýþ olunacak, eþitlik ve adalet ilkeleri zedelenecektir. Bundan sonra da yeni af beklentilerine yol açacak, Kanunun diðer maddelerinin uygulanmasýnýn önünde ciddi bir engel teþkil edecektir.

Toprak Koruma ve Arazi Kullanýmý Kanunu af öngördüðünden nitelikli çoðunlukla kabul edilmesi gerekirken 216 oy ile kabul edilmiþ olmasý da Kanunun Anayasa’ya aykýrýlýðýný teþkil etmektedir.

Özelleþtirme Uygulamalarýnýn Düzenlenmesine ve Bazý Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanunda ve Bazý Kanunlarda Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun

Anýlan Kanunun 13. maddesinde;

MADDE 13- 4.4.1990 tarihli ve 3621 sayýlý Kýyý Kanununun 6 ýncý maddesinin dördüncü fýkrasýnýn (b) bendinden sonra gelmek üzere aþaðýdaki (c) bendi eklenmiþ ve maddeye bu fýkradan sonra gelmek üzere aþaðýdaki fýkra eklenmiþtir.

“Organize turlar ile seyahat eden kiþilerin taþýndýðý yolcu gemilerinin (kruvaziyer gemilerin) baðlandýðý, günün teknolojisine uygun yolcu gemisine hizmet vermek amacýyla liman hizmetlerinin (elektrik, jeneratör, su, telefon, internet ve benzeri teknik baðlantý noktalarý ve hatlarýnýn) saðlandýðý, yolcularla ilgili gümrüklü alan hizmetlerinin görüldüðü, ülke tanýtýmý ve imajýný üst seviyeye çýkaracak turizm amaçlý (yeme-içme tesisleri, alýþveriþ merkezleri, haberleþme ve ulaþtýrmaya yönelik üniteler, danýþma, enformasyon ve banka hizmetleri, konaklama üniteleri, ofis binalar) fonksiyonlara sahip olup, kruvaziyer gemilerin yanaþmasýna ve yolcularý indirmeye müsait deniz yapýlarý ve yan tesislerinin yer aldýðý kruvaziyer ve yat limanlarý,

Özelleþtirme kapsam ve programýna alýnan ve sahil þeridi belirlenen veya belirlenecek olan alanlar ile kýyý ve dolgu alanlarýnda yapýlacak yat ve kruvaziyer limanlarýn ihtiyacý olan yönetim birimleri, destek birimleri bakým ve onarým birimleri, teknik ve sosyal altyapý ve konaklama birimleri ile ilgili kullaným kararlarý ve yapýlanma þartlarý imar planý ile belirlenir.”

hükmü yer almaktadýr.

Benzer hükümleri içeren Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðýnca hazýrlanan ve 30.03.2004 günlü, 25418 sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanan Kýyý Kanununun Uygulanmasýna Dair Yönetmelikte Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Yönetmelik’in yürütmenin durdurulmasý ve iptali amacýyla Odamýz dava açmýþtýr.

Yönetmeliðin 1. maddesinde;

“MADDE 1— 3/8/1990 tarihli ve 20594 sayýlý Resmî Gazete’de yayýmlanan Kýyý Kanununun Uygulanmasýna Dair Yönetmeliðin 4 üncü maddesindeki "Liman" tanýmýndan sonra gelmek üzere, aþaðýdaki "Kruvaziyer Liman" tanýmý eklenmiþ ve ayný maddedeki "Teknik ve Sosyal Altyapý" tanýmý aþaðýdaki þekilde deðiþtirilmiþtir.

"Kruvaziyer Liman: Organize turlar ile seyahat eden kiþilerin taþýndýðý yolcu gemilerinin (kruvaziyer gemilerin) baðlandýðý, günün teknolojisine uygun yolcu gemisine hizmet vermek amacýyla liman hizmetlerinin (elektrik, jeneratör, su, telefon, internet ve benzeri teknik baðlantý noktalarý ve hatlarýnýn) saðlandýðý, yolcularla ilgili gümrüklü alan hizmetlerinin görüldüðü, ülke tanýtýmý ve imajýný üst seviyeye çýkaracak turizm amaçlý (yeme-içme tesisleri, alýþveriþ merkezleri, haberleþme ve ulaþtýrmaya yönelik üniteler, danýþma, enformasyon ve banka hizmetleri, konaklama üniteleri, ofis binalar) fonksiyonlara sahip olup, kruvaziyer gemilerin yanaþmasýna ve yolcularý indirmeye müsait deniz yapýlarý ve yan tesislerinin yer aldýðý limandýr."

Yönetmeliðin 3. maddesinde;

“MADDE 3 — Ayný Yönetmeliðin 17 nci maddesinin dokuzuncu fýkrasýndan sonra gelmek üzere aþaðýdaki fýkralar ilâve edilmiþtir.

"Özelleþtirme kapsamýna ve programýna alýnan ve 16 ncý maddenin (a) ve (b) bentlerine göre sahil þeridi belirlenen veya belirlenecek olan alanlar ile kýyý ve dolgu alanlarýnda yapýlacak yat ve kruvaziyer limanlarýnýn ihtiyacý olan yönetim birimleri, destek birimleri, bakým ve onarým birimleri teknik ve sosyal altyapý ve konaklama birimleri ile ilgili kullaným kararlarý ve yapýlanma þartlarý imar plâný ile belirlenir.

Özelleþtirme kapsamý ve programý içinde olsun veya olmasýn, sahil þeridinde kalan resmî kurum ve kuruluþlara ait alanlar, kýsmî yapýlaþma tanýmý içinde deðerlendirilmez. Bu alanlarda, ilgili kurum ve kuruluþlarýn olumlu görüþleri alýnmak suretiyle Kanunda öngörülen kullanýmlar ile birlikte toplumun faydalanmasý amacýyla turizm yapýlarý ve tesisleri yapýlabilir. Bu alanlara iliþkin imar plânlarý, 3194 sayýlý Ýmar Kanunu uyarýnca Bakanlýkça, Valilikçe ve Belediyesince onaylanarak yürürlüðe konulur."

hükmü yer almaktaydý.

Yönetmelikle ayný hükümler TBMM’de kabul edilen Kanun ile ayný olmakla birlikte Anayasa’ya aykýrý bir þekilde kruvaziyer liman dýþýnda yat limanlarýnda da konaklama ve alýþ veriþ tesislerinin yapýlmasý olanaðý getirilmektedir.

Açýlan dava dilekçesinde Odamýz, anýlan Yönetmeliðin Anayasanýn 43. maddesine, 3621 sayýlý Kýyý Kanununa, planlama esaslarýna, þehircilik ilkelerine ve kamu yararýna aykýrý olduðu iddia etmiþtir.

Danýþtay Altýncý Dairesi 5.10.2004 günlü ve Esas No: 2004/3060 sayýlý kararý ile dava konusu iþlemin yürütülmesinin durdurulmasýna oybirliði ile karar vermiþtir. Mahkeme karar gerekçesinde “Anayasaya ve Kýyý Yasasýna aykýrý olan uyuþmazlýða konu yönetmelik deðiþikliðinde hukuka uyarlýk bulunmamaktadýr.” ifadesine yer vermiþtir.

Mahkemenin yürütmesinin durdurulmasýna karar vermesi kararýna karþýlýk Kültür ve Turizm Bakanlýðý, dayanaðýný anýlan Yönetmelik hükümlerinden alan Ýstanbul Ýli, Beyoðlu Ýlçesi sýnýrlarý içerisinde Beyoðlu-Tophane-Salý Pazarý turizm Merkezi kapsamýnda kalan alanda yapýlan imar planýný ile ilgili iþlemlere devam ettiði anlaþýldýðýndan, Odamýz tekrar yargý yoluna baþvurmak zorunda kalmýþtýr.

Anayasa Mahkemesinin 25.12.1986 günlü, 1985/1 esas sayýlý, 1986/4 karar sayýlý kararýnda da 27.11.1984 günlü, 3086 sayýlý Kýyý Kanununun bazý maddelerinin Anayasaya aykýrý olduðu gerekçesi ile iptal davasý açýlmýþ, benzer konularda Anayasaya aykýrýlýk nedeni ile iptal edilmiþtir.

Mahkeme anýlan kararýnda; Anayasanýn 43. maddesinde kýyýlardan yararlanmada öncelikle kamu yararýnýn gözetileceðinin belirtildiði, yararlanmanýn kýyýnýn ortak kullanýmýný saðlayýcý ve kolaylaþtýrýcý olmasý, yararlanma tesis kurma biçiminde ise, bu tesislerin kamuya açýk veya kamu yararýný gerçekleþtirmeye yönelik bulunmasýnýn zorunlu olduðu, genelde yapý yasaðý getirilmesinin kamu yararýnýn gözetileceðine iliþkin ilkenin gerçekleþebileceðinden eðitim, spor veya turizm amaçlý tesisler yapýlmasýný öngören hükmü iptal etmiþtir. 3 Temmuz 2005 tarihinde kabul edilen Kanunda da ayný doðrultuda liman adý altýnda turizm amaçlý (yeme-içme tesisleri, alýþveriþ merkezleri, haberleþme ve ulaþtýrmaya yönelik üniteler, danýþma, enformasyon ve banka hizmetleri, konaklama üniteleri, ofis binalar) tesisler öngörülmektedir.

- Anýlan Kanunun 19. Maddesinde;

“MADDE 19- 3194 sayýlý Ýmar Kanununun 9 uncu maddesinin sonuna aþaðýdaki fýkra eklenmiþtir.

“4046 sayýlý Kanun kapsamýnda gelir ortaklýðý modeli ve iþin gereðine uygun sair hukuki tasarruflar yöntemine göre özelleþtirme iþlemleri yapýlan hizmet özelleþtirmesi niteliðindeki yatýrýmlarýn yapýlacaðý yerlerde hazýrlanan veya hazýrlattýrýlan planlarý, Özelleþtirme Ýdaresince deðerlendirilmek ve sözleþme uygunluðu konusundaki görüþü de alýnmak kaydý ile, imar mevzuatýndaki kýsýtlamalara tabi olmaksýzýn re’sen onaylamaya Bayýndýrlýk ve Ýskan bakanlýðý yetkili olup, her türlü ruhsatý ilgili belediye en geç iki ay içinde verir.”

hükmü yer almaktadýr.

Söz konusu hüküm ile bir Bakanlýða imar planý yapýmýnda sýnýrsýz yetkiler verilmektedir.

Ýmar mevzuatý Kanun, yönetmelik, genelge gibi düzenleyici iþlemlerden oluþmaktadýr. Ancak imar mevzuatýnda yer alabilecek kýsýtlamalarýn ne olduðu açýk deðildir. Kamu yararý amaçlý, saðlýklý, güvenli çevrelerin yaratýlmasý amaçlý, çevrenin, tarihi, kültürel deðerlerin korunmasý amaçlý, orman, tarým gibi doðal deðerlerin korunmasý amaçlý her tür düzenleme “kýsýtlama” olarak yorumlanmaya açýktýr. Bu durumda anýlan konulara iliþkin Anayasa uyarýnca çýkarýlan düzenlemeler geçirsiz olacaktýr.

Ayrýca Anayasanýn 124. maddesinde “Baþbakanlýk, bakanlýklar ve kamu tüzel kiþilikleri, kendi görev alanlarýný ilgilendiren kanunlarýn ve tüzüklerin uygulanmasýný saðlamak üzere ve bunlara aykýrý olmamak þartýyla, yönetmelikler çýkarabilirler.” hükmü yer almaktadýr. Anýlan hüküm ile de kendi görev alanýna girmeyen bir konuda bir kamu kurum ve kuruluþu diðer kurumlarýn kendi görev alanýna konularý geçersiz kýlmaktadýr.