TMMOB 6. COÐRAFÝ BÝLGÝ SÝSTEMLERÝ KONGRESÝ SONUÇ BÝLDÝRGESÝ


Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði


6. Coðrafi Bilgi Sistemleri Kongresi


Sonuç Bildirgesi


Ortak Geleceðimiz


Bir taraftan 4. Endüstri Devrimi ve sonrasýndaki Toplum 5.0 olgusu ile nesnelerin interneti, büyük veri, yapay öðrenme, robotik sistemler, sanal/arttýrýlmýþ/karma gerçeklikler, blokzinciri gibi yeni yönelimler ve ileri teknolojiler uygulamalarda daha sýk yer almakta ve bu durum insanoðlunun problem çözme yetisini ilerletmektedir. Diðer taraftan insanlýðýn ortak mücadele konularý olan ekolojik çöküþ, doðal afetler, kontrolsüz tüketim, hýzlý nüfus artýþý, yoksulluk, sýnýflar, ýrklar, cinsiyetler arasý küresel eþitsizlikler gibi küresel sorunlara sürdürülebilirlik yaklaþýmýyla çözüm bulunmasý beklenmektedir. Bunlara bir de yerelde yaþadýðýmýz diðer sorunlarý eklersek, içinde bulunduðumuz zaman insanoðlunun aydýnlýk yarýnlarý ve çaðdaþ beklentileri için yeni bir ortak hikayenin yazýlmasýný gerektirmektedir.


21. yüzyýl birçok alanda ortaya çýkan paradigma deðiþimlerinin yönetimini gerektiren bir devirdir. Paradigma deðiþimleri ile kurulmaya çalýþýlan yeni dünyayý yerel üzerinden þekillendirilmeye çalýþýlan yeni kalkýnma politikalarýný, yeni sürdürülebilirlik yaklaþýmlarýný anlamaya çalýþmak, toplumsal deðerleri korurken ayný zamanda 21. yüzyýlýn deðiþimlerine ayak uydurabilmek ve daha da önemlisi bu deðiþimlere toplumsal ve ekolojik deðerleri merkeze alarak yön verebilmek ortak geleceðimiz/ortak hikayemiz için tüm insanlýðýn sorumluluðudur.


Teknolojinin arttýrdýðý deðiþim hýzý, ürünlerin yenilenme aralýklarýnýn giderek kýsalmasý, yakýn zamanda yakýn geçmiþte gördüðümüzden çok daha fazla ve büyük deðiþimleri yaþayacaðýmýzý göstermektedir. Bu durumda önemli olan deðiþimin yönetimidir. Deðiþim, kendisini yalnýz üretim sektörlerinde ve ekonomik alanlarda deðil ayný zamanda yaþamamýzda, sosyal ve kültürel hayatýmýzda, çevre ve diðer canlýlar üzerinde kýsacasý insanoðlunun ayak izlerinin bulunduðu tüm yerleþimlerde göstermekte, yerleþimleri ve yaþam biçimlerimizi dönüþtürmektedir.


Yukarýda ifade edilmeye çalýþýlan yeni ileri teknolojik eðilimler, küresel sorunlar ve paradigma deðiþimleri etkisi altýnda yerleþimlerimizin nasýl etkileneceðini görebilmek, yerleþimlerimizdeki ortak hikayemizi/ortak geleceðimizi dayanýþma kültürü ve kolektif bir anlayýþ içinde nasýl birlikte betimleyebileceðimizi tartýþabilmek, bunlara iliþkin politikalarý belirlemek ve stratejiler oluþturabilmek için "Akýllý" Þehir ve "Akýllý" Kýrsal temalý 6. Coðrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Kongresi 23-25 Ekim 2019 tarihlerinde Ankara`da düzenlenmiþtir.


Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði (TMMOB) 6. CBS Kongresi; CBS ve ilgili konularda faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluþlarý, özel sektör, yerel yönetimler ve üniversitelerden farklý meslek disiplinlerine tabi mühendis, mimar, þehir plancýsý ve akademisyenlerden oluþan 600 delege ve katýlýmcý, 200 lisans öðrencisi ve beraberinde çok sayýda ziyaretçiyle birlikte gerçekleþtirilmiþtir. Kongre kapsamýnda ‘Kapsayýcý ve Sürdürülebilir Kalkýnma` baþlýklý bir çerçeve konuþma, aþaðýda konu baþlýklarý verilen 4 adet panel, 81 bildiri ile 15 adet teknik oturum, ‘Akýllý Þehir, Akýllý Kýrsal veya Geleceðin Baðlantýlý Þehir Senaryolarý için Yenilikçi Çözümler` baþlýklý giriþim (start-up) yarýþmasý, ‘Açýk Mikrofon` baþlýklý forum, Coðrafi Bilgi Teknolojileri fuarý ve Tarihi Haritalar sergisi yer almýþtýr. Panel konu baþlýklarý aþaðýda verilmiþtir:


  • Mekansal Bilgi Endüstrisine Giden Yolda Büyüyen Veri

  • Mekansal Bilgi Endüstrisine Giden Yolda Yeni Nesil Teknolojiler ve Yönelimler

  • "Akýllý" Yerleþimlerle Dünyayý Deðiþtirebilir miyiz?

  • Mekansal Bilgi Endüstrisine Giden Yolda Yeni Nesil Belediyecilik


 


Akýlcýlýk


Kongre temasýnda yer alan "Akýllýlýk" kavramý, sözü edilen paradigma deðiþimlerine ve küresel sorunlara karþý; ekonomik geliþme, toplumsal bütünleþme ve ekolojik yapýnýn sürdürülebilmesi için yeni bir yerel yönetim yaklaþýmýnýn toplum ve çevre yararýna ortaya çýkarýlabilmesi amacýyla kullanýlmýþtýr. Bu açýdan bakýldýðýnda "Akýllý" Þehir tüm taraflarýn katýlým gösterip katký vererek yeni bir kent yönetim modelinin oluþturulabilmesi, önce yerleþimlerde sonra tüm ülkede ve en sonunda bütün yeryüzünde daha yaþanabilir yeni bir düzenin kurulabilmesi için fýrsat olarak görülebilir.


Ýçinde bulunduðumuz devirde farklý bilgi kaynaklarýndan tarafsýz ve nitelikli bilgiler yayýmlanmamakta, insanlarýn düþünce ve seçimlerini etkilemek için kurmaca ve yanlýþ bilgilendirme tuzaklarý kasýtlý olarak oluþturulmakta ve tüm bunlarýn sonucunda insanlarýn gerçekliði anlamasýnýn önüne geçilmektedir. Oysaki yerleþimlerimizde yeni bir hikaye/yeni bir düzen kurgulayabilmek, ortak geleceðimizi oluþturabilmek için nesnel bilgiyi ayýrt edebilecek donanýmlara sahip, özgürce kendini ifade edebilen ve etik karar verebilen insanlara gereksinim vardýr. Buradan hareketle kongre sloganý Biliþsel Özgürlük olarak belirlenmiþ ve tüm kongre süresince bu eksende tartýþma ortamlarý oluþturulmaya çalýþýlmýþtýr.


"Akýllý" yerleþimlerde; imar barýþý, sözde kentsel dönüþüm, kent-kýr karmaþasý yaratan yasal düzenlemeler gibi kurgularla kentlilerin rant ekonomisi üzerinden yönlendirildiði bir toplum yerine, çarpýk ve düzensiz yapýlaþmaya dur diyen, düzenli ve saðlýklý bir kentleþme için yerel yöneticilere baský yapan, kent yönetimine katýlan, aydýnlýk yarýnlar için kent yönetimine katký veren biliþsel özgür kentlilerin/yurttaþlarýn oluþturduðu demokratik topluluklarýn yeþermesine gereksinim vardýr. Ancak bu þekilde toplumun kolektif zekasý kent yönetimine yansýtýlabilir, yaþanabilir ve sürdürülebilir yerleþimler hayata geçirilebilir.


TMMOB 6. CBS Kongresi kapsamýnda "Akýllýlýk" konusu yalnýz kentler özelinde "Akýllý" Þehir baþlýðý altýnda tartýþýlmamýþ ve kýrsalýn da en az kentler kadar önemli olduðu vurgulanmýþtýr. Zaten bu nedenle kongre temasý yalnýz "Akýllý" Þehir olarak deðil "Akýllý" Þehir ve "Akýllý" Kýrsal olarak belirlenmiþtir. Ýklim krizi ve uygulanan tarýmsal üretim teknikleri nedeniyle gelecek 10 yýlýn en büyük sorunlarýndan biri olarak gýdaya eriþimin gösteriliyor olmasý, 2023 yýlýnda Türkiye`nin su stresi yaþayan ülkeden su fakiri ülke konuma gerileyebilecek olmasý vb. diðer göstergeler kýrsaldaki topraðýn, arazi kullanýmýnýn, tarým faaliyetlerinin, mera ve sulak alanlarýnýn korunmasýnýn önemini göstermektedir.


Kongre kapsamýnda ayrýca "Akýllý" Kýrsal kavramý yalnýz tek yönlü olarak kýrsalýn tarým ve hayvancýlýk sektörleri üzerinden kentlileri beslemesi olarak ele alýnmamýþtýr. Karþýt olarak çift yönlü etkileþim üzerinden kentin kýrsala ne tür katkýlarýnýn olabileceði tartýþýlmýþ ve kýr-kent iliþkisi için bütüncül politika oluþturulmasýnýn önemi vurgulanmýþtýr. Kýrsalda yaþayanlarýn da kentlilerin sahip olduðu saðlýk, eðitim, kültür vb. hizmetlere ulaþabilmesinin "Akýllý" Yerleþim kavramýndaki yerine ve önemine vurgu yapýlmýþtýr. Sonuç olarak kentin yaþamýna devam edebilmesi için kýrýn var olmasý gerektiði gerçekliðinin ve kýr kalkýnmasýnýn salt tarým ve hayvancýlýkla sýnýrlamamasý gerektiðinin altý çizilmiþtir.


TMMOB ve "Akýllý" Yerleþimler


Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði (TMMOB) CBS kongreleri, TMMOB`ye baðlý 24 odanýn ve bu odalarýn içinde yer alan 100`den fazla disiplinin CBS üzerinden olan arakesitlerine odaklanarak CBS sektörüne iliþkin politikalarýn belirlenmesine yardýmcý olmaktadýr. 6. CBS Kongresinin temasýnýn "Akýllý" Þehir ve "Akýllý" Kýrsal gibi çok geniþ ve tüm disiplinlerin katký verebileceði bir uygulama alaný olarak belirlenmesinin bir nedeni de sözü edilen meslek odalarýnýn ve disiplinlerin mesleki uygulamalarýnda yararlandýklarý mekansal bilgi ve mekansal teknolojiler üzerinden olan arakesitlerin sayýsýný ve niteliðini arttýrarak, TMMOB içerisindeki birlikte çalýþabilirliðin haritasýný üretmek ve mesleki örgütlülüðün güçlenmesine katký verebilmektir. Ayrýca ortak geleceðimizi yaþayacaðýmýz "Akýllý" Yerleþimler üzerine tüm odalarýn birlikte eþgüdüm içerisinde politikalar ve uygulamalar geliþtirebilmesinin saðlanabilmesi amacý bir diðer neden olarak ifade edilebilir. Bugüne kadar birçok kurum ve kuruluþ "Akýllý" Þehirler konusunda oldukça çok sayýda etkinlik gerçekleþtirmiþ ve bu kavramda kendi açýlarýndan öne çýkan konularý kamuoyuyla paylaþmýþtýr. TMMOB 6. CBS Kongresi de "Akýllý" Yerleþimler kavramýna insan ve çevre odaklý bir pencereden bakarak, yeni nesil Kent Bilgi Sistemlerinin disiplinler üstü yapýsýnýn çok amaçlý ve çok katýlýmlý "Akýllý" Yerleþim uygulamalarýnda nasýl yapýlandýrýlabileceðini ortaya koymaya çalýþmýþtýr.


Tüm dünyada farklý kurum ve kuruluþlarca düzenlenen "Akýllý" Þehir etkinliklerinde bilimsel kuramý pek olmayan "Akýllý" Þehir kavramý, yeni teknolojiler ve yenilikçi uygulamalar olarak öne çýkarýlmaktadýr. Sözü edilen bu etkinliklerde kentlerin mevcut sorunlarýnýn yenilikçi uygulamalar kapsamýnda ileri teknolojiler kullanýlarak çözülmesi kentleri "Akýllý" Þehirlere dönüþtürdüðü algýsýný ve yanýlgýsýný körüklemektedir. Bu nedenle TMMOB 6. CBS Kongresi kapsamýnda öncelikle "Akýllý" Yerleþimlerin felsefesinin ne olduðu ve nasýl ele alýnmasý gerektiði konusu üzerinde durulmuþtur. "Akýllý" Þehirlerin nasýl bir kurgusu olduðu, ne tür riskleri bulundurduðu, bu risklere karþý yeteri kadar bilinçlenildiðinde ve biliþsel özgür olarak karar verilebildiðinde ne tür fýrsatlarýn ve kazanýmlarýn ortaya çýkarýlabileceði konusu vurgulanmaya çalýþýlmýþtýr.


Neoliberal politikalar açýsýndan "Akýllý" Þehirler yaklaþýmý serbest piyasa kapitalizminin dolayýsýyla küresel ticaretin çok rahat uygulanabileceði bir alan olarak görülmektedir. Bu nedenle ülkemiz de dahil olmak üzere geliþmekte olan birçok ülkede küresel ölçekli firmalar, merkezi hükümet ve yerel yönetimler için "Akýllý" Þehirler piyasa düzeninin altyapýsýný hazýrlayacak strateji belirleme dokümanlarýný ve eylem planlarýný hazýrlamak için gayret göstermektedir. Daha sonra yine küresel ölçekli bulut biliþim, donaným üretici ve servis tabanlý uygulama geliþtirici firmalar, bu eylem planlarý doðrultusunda yenilikçi belediye hizmetlerini dünyanýn birçok farklý noktasýnda yerel yönetimler için geliþtirmeye baþlamaktadýr. Özellikle yarý kamu yarý özel yapýdaki firmalar olmak üzere ulusal düzeydeki büyük yazýlým entegratörü firmalar da küresel düzeydeki büyük firmalarýn çalýþmalarýna alt yüklenici veya çözüm ortaðý olarak dahil olup bürokratik sorunlarýn daha kolay aþýlmasý vb. konularda yardýmcý olmaktadýr. Oysaki yalnýz yenilikçi ve sorun çözen uygulamalar bir kenti "Akýllý" Yerleþim yapmayacaktýr. Diðer bir ifadeyle odaðýnda insan ve toplum olmayan, dayanýþma ve toplumsal faydayý öne çýkarmayan, yalnýz teknoloji tabanlý yenilikçi uygulamalar üzerinden ekonomik yatýrým olarak görülen yaklaþýmlar bir kentin "Akýllý" Yerleþim olmasýný saðlamayacaktýr.


"Akýllý" Yerleþimler, kente ve kýrsala iliþkin olarak nesnelerin interneti yaklaþýmýyla sensörler tarafýndan üretilen akan veri kümelerinin, sosyal medya üzerinden üretilen yapýlandýrýlmamýþ veri kümelerinin, yerel ve merkezi yönetimlerin ürettiði yapýlandýrýlmýþ veri kümelerinin farklý amaçlar için oluþturulmuþ jeodezik altyapýya dayalý mekansal bilgi sistemleri üzerinden açýk veri ilkeleri doðrultusunda kentlilerle paylaþýlmasý, kentlilerin yerel yönetime kolay katýlým gösterebilmeleri ve yerelde demokrasinin güçlendirilmesi için yenilikçi çözümlerin yaþama yansýtýlmasý ve geliþtirilmesidir. "Akýllý" Þehir kavramýna açýk ve baðlantýlý veri þehri olmasý açýsýndan bakýldýðýnda "Akýllý" Yerleþim kavramý aslýnda yeni bir yerel yönetim modeli kurma fýrsatýdýr. Merkezi ve yerel yönetimlerin bu fýrsatý hangi yönde ve hangi amaç için kullanacaklarýna karar vermeleri gerekmektedir. TMMOB çatýsý altýndaki biliþsel özgür mühendisler, mimarlar ve þehir plancýlarý olarak bizler "Akýllý" Þehir kavramýnýn demokrasi yönünde, toplumcu belediyecilik amacýyla kullanýlmasýný talep etmekteyiz. Oysaki merkezi yönetim bu anlayýþýn tam tersi bir yaklaþýmý 7099 sayýlý Kanun kapsamýnda 5393 sayýlý Belediye Kanununa e-belediye bilgi sistemi hakkýnda ek madde getirerek gerçekleþtirmektedir. e-belediye bilgi sistemi projesi ile merkezi yönetim; yerel yönetimlerin ürettiði tüm veri kümelerini merkeziyetçi bir yapýda kontrol altýnda tutup, otoriter bir yönetimin oluþturulmasýnda etkin bir araç olarak kullanabilme gücüne kavuþmaktadýr. Belediyeleri tek tipleþtirmeye çalýþan e-belediye bilgi sistemi projesi hem demokrasiye hem de "Akýllý" Þehir yaklaþýmýna aykýrý olan bir yasal düzenlemedir. Verinin tek bir gücün kontrolünde bulunmasýna ortak geleceðimiz için toplumun tüm bileþenleri birlikte karþý çýkmalýdýr. Unutulmamalýdýr ki bu konuda sessiz kalmak tarafsýzlýk anlamýna gelmez, aksine statükoya destek çýkmak anlamýna gelecektir.


Mekansal Bilgi Endüstrisi


TMMOB 6. CBS Kongresi kapsamýnda CBS sektörünün nasýl Mekansal Bilgi Endüstrisine doðru evrilebileceði konularý da tartýþýlmýþtýr. Coðrafi Bilgi Sistemi, Kent Bilgi Sistemi, Kýr Bilgi Sistemi, Arazi Bilgi Sistemi, Taþýnmaz Deðerleme Bilgi Sistemi, vb. mekansal bilgi sistemlerinin "Akýllý" Þehir ve "Akýllý" Kýrsal uygulamalarýnda kilit bir öneme sahip olmasý ve "Akýllý" Yerleþimler için yeni nesil Kent Bilgi Sistemlerine gereksinim olmasý, Mekansal Bilgi Endüstrisinin daha yüksek katma deðer üreten uygulamalar ve çözümler geliþtirmesi için bir fýrsattýr.


Ancak e-belediye bilgi sistemi projesi gibi yaklaþýmlar, merkezi yönetimin Belediye Bilgi Yönetim Sistemi (BBYS) ve Coðrafi Bilgi Sistemi yazýlýmlarý/servisleri geliþtirme hizmet alanýna doðrudan müdahale etmesidir. Ulusal ve yerel ölçekte birçok yerli özel sektör firmasýnýn içinde bulunduðu ve rekabetin oluþtuðu bir alanda, merkezi yönetimin yazýlým geliþtiricisi olarak oyuna girmesi doðru ve adil deðildir. Bu durumda merkezi yönetimin yapmasý gereken eylem; yazýlýmlara konu olan faaliyetlerdeki ortak standartlarýn belirlenmesi konusunda birlikte çalýþabilirliðin oluþturulmasý ve güçlendirilmesidir. Ayrýca Mekansal Bilgi Endüstrisi olma yolunda ilerleyebilmek için yerel yönetimlerin bir an önce "Akýllý" Þehir uygulamalarýna iliþkin ortak standartlarý belirlemeleri ve CBS/BBYS yazýlým hizmetleri veren firmalarýn da "Akýl" Þehir çözümleri geliþtiren firmalara doðru evrilmeleri gerekmektedir. Böylece CBS sektöründeki firmalar, küresel düzeyde rekabet edebilmeleri için gerekli olan dijital dönüþüm süreçlerine iliþkin olarak önemli bir kazaným saðlamýþ olacaklardýr.


2020 Cumhurbaþkanlýðý Yýllýk Programý`nda yer alan ve Dijital Dönüþüm Ofisi tarafýndan hazýrlanmakta olan Ulusal Yapay Zeka Strateji Belgesinde, Mekansal Zeka (GeoAI) kavramý mutlaka yer almalýdýr. Bu gerçekleþtirildiðinde CBS sektörü, mekansal bilgi endüstrisi olma yolunda önemli bir adým atmýþ olacaktýr.


Türkiye`nin ulusal düzeydeki büyük CBS tabanlý bilgi sistemi projeleri birbirinden baðýmsýz olarak geliþtirilmekte, projeler tamamlandýðýnda bütünleþtirilmeye çalýþýlmaktadýr. Halbuki farklý amaçlar için geliþtirilen bu sistemler için öncelikle ülkenin bütüncül bir politikasý olmalý ve büyük resmin oluþturmasý gerekmektedir. Amaçlarý farklý olan üretimler birlikte kullanýlabildiklerinde daha büyük katma deðer ve toplumsal fayda üreteceði için kurumlar arasýnda eþgüdüm ve birlikte çalýþabilirliðe dayalý bir üretim modeli gereklidir. Farklý projeler önce yatayda iliþkilendirilmeli ve sonra dikeyde yükselmelidir. Bu yaklaþým da veri üzerinden deðil kavramsal aþamadan baþlayarak veri/bilgi modelleri üzerinden kurgulanmalýdýr.


Merkezi yönetim ulusal düzeyde gerçekleþtirdiði projelere ek olarak yerel yönetimlerin sorumluluk alanýndaki iþlere çözümler getirmeye baþlamýþtýr. Merkezi yönetimin kendisini yerel yönetimlerin yerine koyarak, belirli firmalar üzerinden belediyeler için devletin kaynaklarý daha etkin kullanma ve daha ucuz CBS yazýlýmý üretme savý ile büyük ölçekli ve bütçeli projeler geliþtirmeye baþlamýþtýr. Bu tür bir yaklaþým Mekansal Adres Kayýt Sistemi (MAKS) ve Bulut Kent Bilgi Sistemi gibi projelerde yaþanmýþ ve olumlu sonuçlanmamýþtýr. Merkezi yönetimin birçok firmanýn bulunduðu ve rekabetin oluþmuþ olduðu bir ortamda yalnýz bazý firmalarý yüklenici olarak seçip merkezden yerele yönelik proje yaptýrmasý yaklaþýmýnýn; nasýl zaman, maliyet, emek kayýplarýna neden olduðu ve birçok alanda katma deðer üretimini engellediði görülmelidir. Kentler toplumsal, sosyal dinamik olgulardýr. Tek beden olarak hazýrlanmýþ bir elbisenin tüm belediyelere uymayacaðý ve kaynak israfýna neden olacaðý çok açýktýr. Merkezi yönetimin ayný iþ modelini olumsuz sonuçlara raðmen tekrar tekrar uygulama konusunda ýsrarcý davranýp e-belediye bilgi sistemi projesini uygulamaya sokmasý anlaþýlýr bir durum deðildir. Kentin uygulamalarýný tam olarak anlayamadan, vatandaþa birebir dokunan hizmetlerin neler olduðunu ve ne tür sorunlarla karþýlaþýldýðýný tam olarak bilmeden belediyecilik hizmetlerinin merkeziyetçi ve tek tipleþtirici bir yapýyla Ankara`dan kurgulanmasý yerine, yerelde sahada olan belediyeler tarafýndan yapýlmasý daha doðru ve gerçekçi olacaktýr. MAKS, e-belediye gibi projeler yerelde, yerinde çözülmelidir. Ayrýca CBS sektörünün acilen gereksinim duyduðu ilçe ve mahalle idari sýnýr sorunsalý da biran önce çözüme kavuþturulmalýdýr.


Mevzuat


5216 sayýlý Büyükþehir Belediyesi Kanunu kapsamýnda CBS kavramý tek cümle ile çok dar kapsamda ele alýnmýþtýr: "Coðrafi ve kent bilgi sistemlerini kurmak". Ayrýca bu kanunun uygulama yönetmeliði de bulunmamaktadýr. 5393 sayýlý Belediye Kanunun`da da benzer bir yaklaþým sergilenmiþtir: "Coðrafi ve kent bilgi sistemleri hizmetlerini yapar ve yaptýrýr". Sözü edilen kanunlarda "Akýllý" Þehir için de herhangi bir yasal düzenleme olmadýðý gibi belediyelerde "Akýllý" Yerleþimler için herhangi bir idari yapýlanma ya bulunmamaktadýr ya da Bilgi Ýþlem Daire Baþkanlýðý altýnda Akýllý Þehirler Müdürlüðü olarak yer almaktadýr. Bu nedenle öncelikle "Akýllý" Þehirler ve Kent Bilgi Sistemleri konusunda bir yasal düzenlemenin yapýlmasý ve idari yapýlanmanýn da bu yasal düzenlemede oluþturulmasý gerekmektedir. Ýdari yapýlanma "Akýllý" Þehir çalýþmalarýna özel bir müdürlüðün ya da daire baþkanlýðýnýn kurulmasý olarak algýlanmamalýdýr. Aksine belediyenin baþtan aþaðý yeniden çaðýn gereksinimlerine uygun bir þekilde yapýlanmasý anlaþýlmalýdýr. "Akýllý" Þehir kavramýnýn belediyedeki tüm daire baþkanlýklarý ve onlarýn hizmetleriyle iliþkili olmasýndan dolayý, belediye idari yapýlanmasýnda "Akýllý" Þehir uygulamalarýnýn yönetimi ya doðrudan belediye baþkanýna ya da genel sekretere baðlý olmasý gerekmektedir.


Ulusal düzeyde çok uzun zamandýr tartýþýlan Mekansal Veri Altyapýsý konusunun yerel yönetimlerde bir karþýlýðý bulunmamaktadýr. Veri güdümlü karar vermenin anahtar bileþen olduðu "Akýllý" Þehir yaklaþýmýnda yerel yönetimler öncelikle (mekansal) veri altyapýlarýný kurmalýdýr. Hem kurum içinde birimler arasýnda, hem de açýk veri ilkeleri doðrultusunda belediye dýþýndaki tüm taraflarla veri paylaþýmý koþullarý oluþturulmadan "Akýllý" Þehir olunamayacaðý için bu durumun yasal altyapýsý da hazýrlanmalýdýr. Sözü edilen veri altyapýsý, kentin dijital ikizi olacak þekilde çok yönlü ve çok boyutlu ele alýnmalýdýr. Ancak sözü edilen mekansal veri altyapýsý oluþturulduktan sonra bu veri altyapýsý üzerine geliþtirilecek yeni nesil kent bilgi sistemi "Akýllý" Yerleþimlerin gereksinimlerine yanýt verebilecektir.


Mekansal verinin/bilginin kullaným alanýnýn çok geniþ olmasý nedeniyle mekansal veri ile yapýlan hizmetlere iliþkin mevzuatta birçok farklý kanun bulunmaktadýr. Ayrýca teknolojinin çok hýzlý geliþmesiyle farklý yöntem ve tekniklerle geliþtirilen kent için "Akýllý" Þehir, otonom araçlar için yüksek çözünürlüklü harita, binalar için Yapý Bilgi Modellemesi ve kapalý alan harita üretimi, çok boyutlu mülkiyet, çok boyutlu imar planý, taþýnmaz deðerleme, Göktürk uydularýnýn görüntülerine eriþim vb. geliþme birçok yeni ve farklý uygulamanýn ortaya çýkmasýna neden olmaktadýr. Bu koþullar altýnda mekansal verinin/bilginin toplumsal faydasýný ve üreteceði katma deðeri arttýrmak, CBS hizmetleri konusunda bir politika belgesine sahip olabilmek, mekansal bilgi endüstrisine evrilebilmek, farklý kanunlar arasýnda mekansal veri/bilgi paylaþýmýna engel olacak mevzuat sorunlarýný aþabilmek ve özellikle kamu sektöründeki mekansal veri kümelerini açýk veri ilkeleri doðrultusunda özgürce paylaþýlabilir hale getirebilmek için ‘Mekansal Bilgi` çerçeve kanunu hazýrlanmalýdýr. 


07/11/2019 tarih ve 30941 sayýlý T.C. Resmi Gazete`de Coðrafi Bilgi Sistemleri Hakkýnda 49 sayýlý Cumhurbaþkanlýðý Kararnamesi yayýmlanmýþtýr. Sözü edilen kararnamenin daha önce Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý Coðrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüðü tarafýndan yürütülen Türkiye Mekansal Veri Altyapýsý çalýþmalarýný, kararnamede tanýmlanan kurullar üzerinden Cumhurbaþkanlýðý düzeyine çýkarmýþ olmasý ve bu sayede bu çalýþmalarýn etki alanýn yaygýnlaþacak olmasý açýsýndan bakýldýðýnda kararname olumlu bir geliþme olarak kabul edilebilir. 49 sayýlý Kararname genel olarak Cumhurbaþkanlýðý Hükümet Sistemi kapsamýnda kararname konusuna iliþkin oluþturulan kurullarýn görev, yetki ve sorumluluklarýný tanýmlayan, kamu tarafý aðýrlýklý bir yasal düzenleme olup yukarýda önerilen ‘Mekansal Bilgi` çerçeve kanunu önerisinde yer alan bütüncül bir politika belgesi olmaktan çok uzaktýr. 49 sayýlý Kararname`deki benzer yaklaþým 20 Mart 2015 tarihli 29301 sayýlý Resmi Gazete`de yayýmlanan Ulusal Coðrafi Bilgi Sisteminin Kurulmasý ve Yönetilmesi Hakkýnda Yönetmelik`te de görülmektedir.


  • Yalnýz kamu kurumlarýný öncelikli hale getiren bir yasa anlayýþý CBS alanýndaki faaliyetlerin üretkenliðini ve verimliliðini nasýl arttýrýlabilir?

  • CBS sektörünü nasýl mekansal bilgi endüstrisine dönüþtürebilir?


Mekansal bilgi sektörünün beklediði kanun; sektörün önünü açacak, CBS projeleri ile katma deðer üretimini arttýracak, yalnýz kamu tarafýnda deðil tüm taraflar arasýnda birlikte çalýþabilirliði saðlayacak ve Türkiye Büyük Millet Meclisi`nde üzerinde tartýþmalar yapýlarak çýkarýlacak kapsayýcý bir kanundur.


Önceki TMMOB CBS kongrelerinde de sýklýkla ifade edilen 6. CBS Kongresi`nde de yine sýklýkla belirtilen mekansal veri/bilgi paylaþýmýna iliþkin faaliyetler arasýnda koordinasyonu saðlayacak genel müdürlüðün isminin CBS Genel Müdürlüðü olmasý ve bir bakanlýðýn altýnda kurulmuþ olmasý, Türkiye Ulusal Mekansal Veri Altyapýsý projesinin isminin Türkiye Ulusal Coðrafi Bilgi Sistemi olmasý gibi günün gerçekliðine ve geliþmelerine uymayan yaklaþým 49 sayýlý Kararname`de de devam ettirilerek Coðrafi Bilgi Sistemleri adýnda kararname çýkarýlmýþtýr.


  • Dünyada ulusal mekansal veri altyapýsý projesini CBS projesi olarak isimlendiren baþka bir ülke var mýdýr?

  • Dünyada CBS Kanunu çýkarmýþ baþka bir ülke var mýdýr?

  • Türkiye`de geçmiþten günümüze bir bilgi sistemi hakkýnda kanun çýkarýlmýþ mýdýr?

  • 49 sayýlý Kararname kapsamýnda mekansal veri üreten kurumun bu verinin üretimine, kullanýlmasýna ve paylaþýlmasýna iliþkin baþka bir kanunda, 49 sayýlý Kararname`de bulunanlara aykýrý bir durum olduðunda mekansal veri altyapý çalýþmalarýnýn sürekliliði konusunda nasýl bir çözüm bulunacaktýr?


Bu sorularýn sayýsý arttýrýlabilir ve uygulamada baþka sorunlar çýkabilir. Bu nedenle TMMOB olarak önerimiz daha geniþ ufka sahip bir çerçeve kanunun tüm paydaþlarý kapsayýcý bir biçimde hazýrlanmasýdýr.


Kontrolsüz, standartlara uymayan, güncel olmayan veri paylaþýmýnýn önüne geçilmesi gerekmektedir. Güvenilir ve doðru olmayan veri kümeleri ile yapýlan CBS analizleri yanlýþ ya da eksik sonuçlar üretmekte ve birçok kurum bu tür veri kümelerini kullanarak karar verme süreçleri gerçekleþtirip hizmet götürmektedir. Tüm bunlarýn önüne geçmek için açýk baðlantýlý veri kümeleri üzerinden paylaþým yapýlmalý ve veri kalitesi konusu üzerinde durulmalýdýr. Açýk baðlantýlý veri kültürü, yaklaþýmý ve uygulamasý Türkiye`de mevcut birçok sorunu çözecektir. Unutulmamalýdýr ki açýk ve özgür kaynak yaklaþýmýnda vatandaþlarýn vergisi ile üretilen her türlü verinin mülkiyeti topluma aittir. Bu nedenle kamu tarafýndan üretilen veri kümelerinin açýk veri ilkeleri kapsamýnda paylaþýmýna olanak verecek yasal düzenlemelerin önerilen ‘Mekansal Bilgi` çerçeve kanunu kapsamýnda yapýlmasý gerekmektedir.


Açýk Veri, Açýk Bilim


Açýk veri ayný zamanda demokratikleþmedir. Açýk veri kültürü yerleþtiðinde ve uygulamada yer aldýðýnda þeffaflýk olacak, rant ortadan kalkacak, yoksulluk azalacak, hizmetlere herkes ulaþabilecek, halk yönetime katýlabilecektir. Bu nedenle "Akýllý" Þehir ve açýk veri konusu yakýndan iliþkilidir. Veri; kurum ve kuruluþlarýn veritabanlarýnda bulunduðu zaman sýnýrlý katma deðer yaratabilmektedir. Oysaki veri kümeleri birbirleri ile baðlantýlý halde açýk biçimde herkes tarafýndan kullanýlmaya baþlandýðýnda ekonomi için büyük katma deðer ortaya çýkaracak ve toplumsal fayda daha fazla saðlanabilecektir.


21. yüzyýl bilginin etkin kullanýlmasý açýsýndan öne çýkan bir devir olduðu düþünüldüðünde kamu kurumlarýnýn da bu paradigma deðiþimi karþýsýnda faaliyetlerini ve üretimlerini daha verimli ve etkin bir yapýya dönüþtürmeleri gerekmektedir. Bunu gerçekleþtirmenin öncül koþullarýndan biri olarak kamu kurumlarýnýn enstitü kimliklerini yeniden kazandýrýlmasý gerekliliði gösterilebilir. Son yýllarda artan sayýda personelini yurt dýþýna lisansüstü öðretim için gönderen kamu kurum ve kuruluþlarýmýzýn, lisansüstü öðretimlerini tamamlayýp kurumlarýna geri dönen personellerinin akademik çalýþmalarýna devam etmeleri için teþvik etmeleri gerekmektedir. Böylece kurumlar gerçekleþtirdiði kamu hizmetlerine iliþkin akademik çalýþmalar yapabilir, bu çalýþmalarý yayýmlayarak kamuoyunun bilgilenmesini saðlayabilir ve birlikte üretimin altlýðýný oluþturabilir. Böylece toplumun diðer taraflarýndan alacaðý geri beslemelerle üretim süreçlerini ve ürünlerini çeþitlendirip zenginleþtirerek çok daha fazla toplumsal ve ekonomik deðer üretebilir.


Benzer biçimde yerel yönetimler de "Akýllý" Yerleþim kavramý altýnda vatandaþa yönelik hizmetlerine iliþkin araþtýrma-geliþtirme çalýþmalarý yapabilecek idari yapýlanmayý oluþturabilmeli ve bu çalýþmalar için bütçe oluþturulabilmesinin altyapýsýný oluþturmalýdýr. Böylece belediyeler "Akýllý" Þehir uygulamalarý için çözüm geliþtiren firmalardan anahtar teslim projeler yerine, neyi hangi özelliklerde ve nitelikte hangi kurallara ve standartlara dayalý olarak isteyeceklerini teknik þartnamelerde ifade ederek belediyeler kaynaklarýný daha etkin kullanabileceklerdir.


Kaynaklarý kýsýtlý olan Türkiye`nin mekansal veri üretiminde kullanabileceði Göktürk 2 ve Göktürk 1 isimli iki tane önemli yer gözlem uydusu bulunmaktadýr. "Akýllý" Þehirlerle ilgili olarak yerel yönetimlerin ve bölgesel planlama açýsýndan kamu kurumlarýnýn bu iki uydunun veri kümelerini kullanabilir kapasitede olmalarý gerekmektedir. Ortofoto üretiminin zamansal çözünürlüðünün yeterli olmadýðý durumlarda, bu uydularýn farklý bant kombinasyonlarýndaki veri kümeleri birçok problemin çözümünde ve arazi kullanýmý deðiþiminin tespit edilmesinde etkin olarak kullanýlabilir. Mevcut yapýsýyla 23 sayýlý Türkiye Uzay Ajansý Hakkýndaki Cumhurbaþkanlýðý Kararnamesi ve bu kararnamede deðiþiklik yapan 52 sayýlý Cumhurbaþkanlýðý Kararnamesi sözü edilen uydulardan elde edilen uzaktan algýlama veri kümelerinin kamu kurumlarý, yerel yönetimler, özel ve tüzel kiþiler tarafýndan kullanýlmasýna iliþkin herhangi bir yasal düzenleme içermemektedir. Bu tür kullanýmlara uygun nitelikte yasal düzenlemelerin ‘Mekansal Bilgi` çerçeve yasasý kapsamýnda mutlaka ele alýnmasý gerekmektedir.


Yol Haritasý


  • Toplumun tüm taraflarý ile birlikte geleceðin özgür ve mutlu þehirleri için katýlýmcýlýk anlayýþýný esas alan bütüncül bir strateji ve yol haritasý oluþturulabilir mi?


Kentlerin çok kültürlü bir sistem olduðunu kabul edip farklý kültürlerden olan topluluklarýn hepsinin birlikte yaþayabileceði, dayanýþma gösterebileceði, birlikte üretebileceði ve üretimin çýktýlarýný paylaþabileceði yerleþimleri ve yerel yönetim aklýný oluþturma, kaynaklarý yalnýz bugünü düþünerek deðil yarýný da gözeterek sürdürülebilir biçimde kullanma, sermayenin kurallarý ile deðil hep birlikte kendimizin yazacaðý kurallar ile yarýnýn ne kadar adil ve eþit olacaðýný belirleme, kendi sorunlarýmýza kendi çözümlerimizi üretebilme vb. konularý kolektif akýl ile kurgulayabilirsek geleceðin yaþanabilir yerleþimlerini oluþturabiliriz.


  • Plana dayalý kentleþemeyen, kýrsala yönelik planlama yapmayan, sözde kentsel dönüþümü olmasý gerektiði gibi uygulayamayan bir ülkede "Akýllý" Þehir kavramý nasýl hayata geçirilebilir?


Kentsel dönüþümü olmasý gerektiði gibi uygulayamayan, kentsel dönüþüm kavramýndan kentsel yenileme anlamý çýkaran "akýllý" toplum, "Akýllý" Þehir kavramýný ne kadar hayata geçirebileceði konusunu çok iyi tartýþmasý gerekmektedir. "Akýllý" Þehir kavramýný bir kerede tüm büyükþehirlere uygulamaya çalýþmak yerine, öncelikle kentsel dönüþüm projeleri geniþ ölçekli ele alýnýp "Akýllý" Yerleþimlere dönüþüm projeleri olarak planlanabilir. Bu tür pilot projelerle dönüþüm alanlarý iklim duyarlý, enerji verimli, düþük atýk üreten, toplu taþýma olanaklarýnýn ön planda tutulduðu, yeþil alanýn çok olduðu "Akýllý" Yerleþimlere dönüþtürülmeye çalýþýlarak elde edilen deneyimler þehrin bütününe yansýtýlabilir.


Yukarýdaki gibi birçok soruya ve soruna çözüm geliþtirmeye çalýþacak, yeni geliþen yönelimlerin ve teknolojilerin çýðýr açan potansiyellerini "Akýllý" Yerleþim ve CBS uygulamalarý ile nasýl bütünleþtirilebileceðini ve nasýl iþlevsel kýlýnabileceðini gösteren yol haritasýný hazýrlayacak, bu ve benzeri çalýþmalarý toplumun her kesimini kapsayacak biçimde yürütecek bir ‘Mekansal Bilgi` platformu kurulmalýdýr. Ýþ birliði ve eþgüdüm içerisinde çalýþacak bu tür bir oluþumun olmazsa olmaz bileþeni kendisine baðlý 24 meslek odasý ve yüzden fazla disipliniyle TMMOB olmalýdýr. Bu platform sonuç bildirgesi kapsamýnda önerilen nitelikte bir ‘Mekansal Bilgi` çerçeve kanun taslaðýný hazýrlayabilir.


TMMOB`ye baðlý odalar Ýl Koordinasyon Kurullarý (ÝKK) üzerinden "Akýllý" Yerleþimler konusunda yerel yönetimlere geliþtirecekleri politikalar, stratejik planlar ve eylem planlarý konusunda destek olmalýdýr. Ayrýca yerel yönetimlerin "Akýllý" Yerleþim uygulamalarýnýn denetimi konusunda ÝKK`lar ile odalarýn mesleki denetim faaliyetleri üzerinden iþ birliði yapmasý, yerel yönetimlerin "Akýllý" Yerleþim uygulamalarýnýn etkinliðini ve verimliliðini arttýrmasýna yardýmcý olacaktýr.


Son Söz


TMMOB 6. CBS Kongresi`nde gerçekleþtirilen teknik oturumlarda sunulan bildiriler, panellerdeki uzman görüþleri, forumda ve etkinlik süresince yürütülen verimli tartýþma ortamlarý dikkate alýndýðýnda kent ve ülke ölçeklerinde yapýlan teknik çalýþmalarda münferit olumlu geliþmeler yaþandýðý görülmüþtür. Ancak ülkemizde çaðdaþ ve demokratik yönetim tarzlarýnýn benimsenmesi adýna halen çok temel eksiklik ve sorunlarýn olduðu sonucuna da ulaþýlmýþtýr.


Birlikte kazanacaðýmýz ya da birlikte kaybedeceðimiz ortak geleceðimizin nasýl olmasý gerektiðini konuþmamýz, tartýþmamýz ve planlamamýz hepimiz için tarihi bir sorumluluktur. Eþitlikçi ve paylaþýmcý bir yaþam alaný oluþturmanýn, demokratik bir yaþam kurmanýn ilk adýmlarýndan biri; veri üretiminin, paylaþýmýnýn, kullanýmýnýn özgürleþmesi ve bunun demokratik bir hak olduðu gerçekliði üzerine toplumsal bir kararlýlýðýn oluþturulmasýdýr. Bu süreçler biliþsel özgür bireylerin oluþturduðu toplumun ve bu toplumun kolektif zekasýnýn "Akýllý" Yerleþimlerde hayat bulmasýyla oluþacaktýr.


Kamuoyuna saygýyla duyururuz.


TMMOB
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý
Aralýk 2019



Yukarý Çýk