(1895 - 1995)
Türk Haritacılığının 100. kuruluş yılı Anısına
Prof.Dr. Muzaffer ŞERBETÇİ
İSTANBUL 1999
Bu kitabı Türk haritacılığının 100. yılı olan 1995 yılındaki seviyeye gelinmesinde katkıları olan ve bu alanda emek vermiş sivil asker herkese, özellikle bu uğurda canını vermiş şehitlere, birçok isimsiz kahramanların anısına adıyorum.
Haritacılık Dünya'nın en eski bilimlerinden biridir. Bu bilimin gelişmesine birçok bilim dallarının özellikle matematik, geometri, trigonometri, coğrafya, astronomi, fizik gibi bilimlerin katkıları olmuştur. Bu nedenle bu yayında yukarıda sayılan bilim dallarındaki gelişmelerden de bazı kesitler alınmış, bu konuda katkıları olanlardan bilgiler sunulmuştur.
Türkiye'de haritacılık çalışmaları olarak 1895 yılı nirengiye dayalı, astronomik ve gravimetrik gözlemlerle pekiştirilmiş modern haritacılığın başlangıcı alınmıştır. Harita Genel Komutanlığı bu nedenle 1970 yılında yayınladığı kitaba "Türk Haritacılığında 75 Yıl" adını vermiştir. Bunu 1975 de yayınladığı "Türk Haritacılığında 80 Yıl" izlemiştir. Benzer şekilde 1980 yılında yayınladığı "Haritacılar Albümü ve Harita Y.Teknik Okulu" kitabının kapağına Türk Haritacılığının 85. yıl anısına ibaresini yazmıştır. Bu yüzden 1995 yılı Türk haritacılığının 100. yılı olarak kutlanacaktır.
6. Bölümde verilen Türkçe yayınlanmış kitaplar listesinin arkasında yazarların, soyadı alfabetik sırada bir listesi verilerek isimlerinin hizasında yazdığı (veya çevirdiği)kitapların sıra numaraları verilmiştir. Böylelikle kimlerin hangi kitapları yazdıkları da kolayca görülmektedir.
Kitabın arkasında Türk haritacılığına emeği geçenlerden 177 kişinin çok çeşitli kaynaklardan edinilen kısa biyografileri alfabetik sırada sunulmuştur. Bu konuda yazılı belge olmayışı nedeniyle bu listenin eksik ve yanlışlarla dolu olduğunu kabul ediyorum. Belge eksikliği nedeniyle bu liste öğretim üyesi ağırlıklı görünmektedir. Bunun nedeni ise bu kimselerin yaşam öykülerinin akademik aşama için başvuru dosyalarından ya da doktora tezlerinden kolayca elde edilmesindendir. Bundan sonraki çalışmalara ışık tutacak bu konudaki bu başlangıç çalışmanın, belli aralıklarla güncelleştirilmesi gerekeceğine inanıyorum. Hatta birer resim de konarak bir haritacılar albümü yapılabilir.
Konu ile ilgili tüm Türkçe kaynaklar dipnotu olarak verilmiştir. Böylelikle daha fazla bilgi gereksinimi duyanlar kaynaklar listesinden arama yerine ilgili yayınları çabucak sayfasından alabilirler.
Kitabın yazımında, özellikle sabır ve özverili yardımları ve önerileri için Dr. Veysel ATASOY ve Dr. Mualla ÜNVER'e, çizimler için teknik ressam Yaşar YAVUZ'a ve kitabın basımında emeği geçen herkese teşekkür ederim.
Trabzon, 1995 Prof. Dr. Muzaffer ŞERBETÇİ
1995 de yayınlanan bu kitabın 1. baskısı tükendiğinden bu 2. baskıda, kitaptaki bilgiler yeniden gözden geçirilerek güncelleştirilmeğe çalışılmıştır. 1. baskıda oda yönetim kurulu tarafından konulan önsöz ve yeni sayfa numaraları, kitabın arkasındaki dizini altüst etmişti. Bu baskıda aynı hatanın yinelenmeyeceğini ümit ediyorum. Mesleğimizle ilgili yayınlanan kitaplar yeniden taramalarla ve aradan geçen 5 yılda yayınlanan yeni kitaplarla hacım olarak bu kitabın amacı dışına çıktığından bu bölüm kitaptan çıkartılarak “Türk Haritacılığı Bibliyografyası-1 Kitaplar-Tezler” ismi ile yayınlanacaktır. Bunun yerine Türk haritacıları tarafından 1990 yılından sonraki son 10 yılda yayınlanmış kitap listesi verilmiştir.
1. baskıda kitabın arkasında haritacılığa katkıları olan bazı meslektaşları, biyografilerini bulmanın çok güç olmasına rağmen kısa özgeçmişleriyle anlatarak, bunları yeni kuşağa tanıtmak istemiştik. Bu konuda özellikle üniversitelerde doktora yaparak akademik kariyerlerini kanıtlamış olanların sayısı -sevinerek söyleyebilirim ki- büyük rakamlara ulaştığından bu kişileri çıkararak Doçent ünvanını alan kişiler listeye alınmış,. mevcut biyografiler güncelleştirilmiş ve yeni kişiler eklenmiştir. Bu kişilerin birer küçük fotograflarının özgeçmişlerin yanına konabilmesi gelecek baskıya kalmıştır. Kişilerin kısa özgeçmişlerini bulmak Türkiyede oldukça zor bir olaydır. Gerçi 1988 yılından itibaren Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası “Mesleğimizde 30 yılını dolduranların Özgeçmişleri” adında her yıl yayınladığı kitapçıkta üyelerin tamamı olmasa da büyük bir kısmının özgeçmişlerini yayınlanmaktadır. Ancak 1958 öncesi YTÜ mezunları ve 1. Kuşak Haritacılar olarak adlandırdığımız Avrupada eğitim görmüş Haritacılar ve diğer değerli meslektaşların özgeçmişlerine ulaşmak pek kolay olmadı. Türkiyede insana kıymet verilmediğinden bu kişilerin bir kuşak sonra unutulması doğaldı. Buna da gönlüm razı gelmediğinden bu kişilerin bazılarının özgeçmişlerini büyük çabalar sonucunda elde edebildim. Yinede bu bilgilerin eksik ve hatta yanlış olduğunu kabul ederek ilgili kişilerden özür diliyorum.
Kitabın 2. baskısını üstlenen Harita Kadastro Mühendisleri Odası yöneticilerine ve emeği geçenlere teşekkürü bir borç bilirim.
İstanbul 1999 Prof. Dr. Muzaffer ŞERBETÇİ
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
1.1 Haritanın Tanımı
1.2 Ölçü Birimlleri
1.2.1 Uzunluk Ölçü Birimi
1.2.2 Eski Ölçü Birimleri
1.2.3 Takvimler
2. 800-1895 YILLARI ARASINDAKİ ÇALIŞMALAR
2.1 Matematik ve Astronomi Çalışmaları
2.2 Eski Türklerde ve Osmanlılarda Haritacılık
2.3 Ölçme Aletlerine Tarihsel Bakış
3. MODERN TÜRK HARİTACILIĞI
3.1 Modern Türk Haritacılığının Başlaması (1895)
3.2 İstanbul'da Harita Çalışmaları
3.3 Jeodezik Çalışmalar
3.3.1 Türkiye Ulusal Nirengi Ağı
3.3.2. Türkiye Ulusal Nivelman Ağı
3.3.3 Türkiye Ulusal Gravite Ağı
3.4 Kartografik Çalışmalar
3.5 Fotogrametrik Çalışmalar
4. HARİTACILIK İLE İLGİLİ KURUMLAR
4.1 Harita Genel Komutanlığı
4.2 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
4.3 İller Bankası
4.4 Diğer Kurumlar
4.5 Kuruluşlar, Birlik, Cemiyet, Oda vb. Faaliyetler
4.6 Harita, Tapu ve Kadastro İşlemleri İle İlgili Yasa ve Yönetmelikler
5. EĞİTİM-ÖĞRETİM KURUMLARI
5.1 Türkiyede Öğretim Kurumları
5.2 Haritacılıkla İlgili Öğretim Kurumları
6.HARİTACILIKLA İLGİLİ TÜRKÇE YAYINLAR
7. DOKTORA TEZLERİ
8. BİYOGRAFİLER
9. DİZİN
AÜ:Ankara Üniversitesi
AVN:Allgemeine Vermessungs-Nachrichten
BuL: Bildmessung und Luftbildwesen
BÜ: Boğaziçi Üniversitesi
DGSA: Devlet Güzel Sanatlar Akademisi
DPT:Devlet Planlama Teşkilatı
DSİ:Devlet Su İşleri
DTCF: Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi
Dz.KK.:Deniz Kuvvetleri Komutanlığı
EİE:Elektrik Etüd İdaresi
FIG: Federation Internationale des Geometres
HD: Harita Dergisi
HGK (HGM) : Harita Genel Komutanlığı (Eski:Harita Genel Müdürlüğü)
HKMO:Harita ve kadastro Mühendisleri Odası
İB:İller Bankası
İDMMA:İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi (şimdi Yıldız Teknik Üniversitesi)
İETT:İstanbul Elektrik Tünel Tramvay işletmesi
ITC: International Training Center
İTÜ: İstanbul Teknik Üniversitesi
İÜ:İstanbul Üniversitesi
IUGG: Internationale Union of Geodesy and Geophysics
İYTO:İstanbul Yüksek Teknik Okulu (şimdi Yıldız Teknik Üniversitesi)
Kart. Nachr. : Kartographische Nachrichten
KDMMA:Konya Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi (şimdi Selçuk Üniversitesi)
KTÜ:Karadeniz Teknik Üniversitesi
MEB: Milli Eğitim Bakanlığı
MTA:Maden Tetkik Arama Enstitüsü
ODTÜ:Ortadoğu Teknik Üniversitesi
STFA: Sezai Türkeş ve Fevzi Akkaya
SÜ: Selçuk Üniversitesi
TH: Technische Hochschule (şimdi Technische Universitaet)
TKGM: Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
TMMOB:Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
TUFUAB: Türkiye Ulusal Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği (önce TUFB)
TUJJB:Türkiye Ulusal Jeodezi ve Jeofizik Birliği
TUJK: Türkiye Ulusal Jeodezi Komisyonu
TTK:Türk Tarih Kurumu
Verm. Ing.: Vermessungsingenieur
Verm. Techn.: Vermessungstechnik
YTÜ:Yıldız Teknik Üniversitesi
ZDMMA: Zonguldak Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi
ZKÜ: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi
ZfV: Zeitschrift für Vermessungswesen
Antik çağda ARİSTO, metafizik kitabında geometriyi, yer ölçümü için, jeodeziyi ise yerin bölünmesi anlamında kullanmıştır1). Ünlü Alman bilim adamı F.R.HELMERT (1843-1917), 1880 de jeodezi, yeryüzünün ölçümü ve projeksiyon bilimidir demiştir. Aynı yıllarda yaşayan Alman astronomu ve matematikçisi H.BRUNS (1838-1919) bu tanıma yerin gravite alanının da ölçülmesini ekleyerek fiziksel jeodezinin de jeodezinin ayrılmaz bir bütünü olduğunu vurgulamıştır. Bu tanıma uygun olarak yine bir başka Alman bilim adamı S. HEITZ (doğ.1929) "Jeodezi, yeryuvarına ilişkin gözlemlerin elde edilmesi ve bunların fiziksel modele dönüştürülmesidir" şeklinde tanımlamıştır. FIG (Federation İnternationale des Geometres=Uluslararası Haritacılar Birliği), tüzüğünde haritacıların mesleki etkinlikleri olarak"Haritacı, yapılı ya da yapısız olan hem yer üstünde hem de yer altında bulunan taşınmazlara ilişkin tüzel ve özel iyeliği dökümleyen, sınırlarını belirleyen, ölçen ve değerlendiren, bu çalışmalarında toprak iyeliğinin yasal kayıtlanması önlemleriyle onunla bağlantılı hakları gözeten bir meslek ilgilisidir. O, bunlardan başka kırsal ve kentsel toprakların kullanılmasını araştırır, planlar ve yönetir. Haritacı sözü edilen konuları ilgilendiren teknik, tüzel, ekonomik, tarımsal ve sosyal bilgileri edinir" diye tanımlamıştır. IAG (İnternational Association of Geodesy = Uluslararası Jeodezi Birliği) ise 1975 Grenoble ve 1979 Canberra toplantılarında jeodezi için "Jeodezi, üç boyutlu ve zaman değişkenli uzayda çekim alanı da kapsamda olmak koşulu ile, yerin ve diğer gök cisimlerinin temsil edilmesi ve ölçülmesi ile ilgilenen bir bilimdir" demiştir. Ölçülen yeryüzünün büyüklüğüne göre yapılan işe arazi ölçümü, ülke ölçümü, yer ölçümü denir. Büyük ölçekte yapılan işlemler "Jeodezi" veya "Yüksek Jeodezi" konularına girmektedir. Küçük çapta yapılan ölçüler ise "Ölçme Mühendisliği" veya "Haritacılık" olarak isimlendirilir 2) 3)3a) Haritacılıkla ilgili kavramlar diğer dillerde şöyledir:
Türkçe | Almanca | İngilizce | Fransızca |
Jeodezi | Geodäsie | Geodesy | Géodésie |
Haritacılık | Vermessung | Surveying | Mensuration veya Topographie |
Haritacı, ölçmeci | Landmesser,Geodät, Trigonometer | Surveyor,Geodesist, Land surveyor | Géodésien, (Ingenieur)geometer |
Harita | Landkarte | Map | Carte |
Bu mesleğin lisans ve lisansüstü eğitimini veren okullar, Türkiyede Jeodezi ve fotogrametri mühendisliği adı altında olup Almanya'da Geodäsie veya Vermessungswesen, İngiltere'de Surveying veya Geodesy, Fransa'da ise Ecole Polytechnique'de okutulan Mensuration veya Topographie'dir 4)5)6)7)8)
Halk arasında Haritacı veya Ölçme Mühendisi olarak da bilinen jeodezici bu görevini yaparken çeşitli bilim dalları ile karşılıklı ilişki içindedir. İlişkili olduğu bu bilim dallarına kısaca göz atacak olursak:
Haritacı, matematik bilgilerini çok fazla kullanmaktadır. Çünkü bilim dalı olarak zaten uygulamalı matematik alanına girmektedir. Ünlü Alman matematikçisi G.LEIBNIZ (1646-1716), “Jeodezi, matematiğin mükemmel bir uygulama alanıdır” demiştir. Çeşitli hesaplama teknikleri için zaman içerisinde gelişen hesaplama araçlarından logaritma cetvelleri, sürgülü hesap cetvelleri, kollu ve elektrikli hesap makinaları ve bilgisayarlar haritacının sürekli olarak kullandığı aletlerdir. Bunun dışında yine matematiğin birer alt dalı olan geometri ve trigonometri haritacının en çok çalıştığı alanlar olup bazı ülkelerde haritacı için "Ingenieur Geometer" (Geometri Mühendisi) veya "Trigonometer" (Trigonometrici) kavramlarının kullanılışı bu konulara ne kadar yakın olduğunun bir kanıtıdır. Ayrıca olasılık hesabı, istatiksel kuramlar ve En Küçük Kareler Yöntemi matematikçilerden çok haritacıların geliştirdiği konular olup bunlar yoğun biçimde jeodezi öğretiminde yer almaktadır.
Astronomi konusunda haritacı, haritasını yaparken kurduğu iskeletin (ülke nirengi ağının) bazı noktalarının enlem, boylam, azimut gibi büyüklüklerini ölçmek ve bunları büyük ağ dengelemesinde dikkate almak, bu değerlerden çekül sapması miktarını hesaplayarak bunu çok hassas olması gereken elipsoid üzerindeki hesaplamalarda kullanmak zorundadır. Daha önceleri yapılan tüm yerel ağlarda Kutupyıldızı gözlemlerinden yararlanarak nirengi ağının bir kenarının coğrafik kuzeyden olan ve azimut diye adlandırılan açısını ölçmek ve hesaplama sonunda bulduğu değerle haritasını yönlendirebilmesi gerekmekteydi. Bunun için gerek Kutupyıldızı ve gerekse diğer gök cisimlerinin koordinatlarının verildiği yıldız kataloglarına gereksinim vardır. Diğer taraftan yer elipsoidinin büyüklüğünü saptamak amacı ile jeodezik çalışmalara ek olarak astronomik çalışmaların da yapılması gerekir. Bir meridyen uzunluğu nirengi ile ölçülürken bu uzunlukların uçlarında enlem ölçerek ve bu işlemi en az iki yerde yaparak elipsoid boyutları saptanmıştır. Yeryuvarının biçimine en uygun geometrik şekil olarak bir dönel elipsoid düşünülmüş olup halen kullandığımız Uluslararası Hayford elipsoidinde jeodezik ölçülere ek olarak 381 enlem, 131 boylam ve 253 ü azimut olan toplam 765 astronomik gözlem dikkate alınmış ve 32 Laplace noktası başlangıç azimutunun düzeltmesinde kullanılmıştır. Son zamanlarda yapılan ölçülerde Doppler ölçüleri ve bu amaç için atılan uydulardan yararlanarak GPS (Global Positionig System) ile konum saptanmaktadır.
Coğrafya bilim dalı da yüzyıllarca haritacılık ve keşiflerle bir arada ele alındı. Yunanca Geo = yer, graphhein = yazmak, çizmek anlamına gelmektedir. Bugün haritacılık, hala coğrafya için büyük önem taşımasına karşın ayrı bir disiplin oluşturmuştur. Keşifler ise artık sona ermiş, yeryüzünde bulunacak yer kalmamıştır. Haritacı bu yüzden eskidenberi coğrafyacının tanımlamasından ve tarifinden de yararlanmış, yapılan keşif ve gezileri değerlendirmiştir. Bu nedenle haritacılık coğrafya ile yakın bir bilim dalı olarak kabul edilmiştir.
Fizik alanı da haritacılığın çok gereksinim duyduğu bir alandır. Ölçülerimiz fiziksel ortamda yapılmakta, hava sıcaklığı ve atmosfer koşulları etkisi dikkate alınmaktadır. Ölçü şeridinin sıcaklıktan etkilenmesinin dikkate alınmadığı durumlarda hatalar belirlenmiş sınırları geçebilmektedir. Ölçü şeridindeki bu uzamaya karşın bulunan invar9) tellerle eskiden baz uzunluğunun hassas bir şekilde ölçülebilmesi fizikçilere borçlu olan bir olaydır. Bunun gibi hava basıncından yararlanarak yükseklik saptanmasında kullanılan barometre ve aneroid birer fizik aletidir. Haritacının kullandığı nivo, takeometre veya teodolit gibi optik aletler hassas mekaniğin, bunların dürbünleri ve içlerindeki mercek, prizma ayna vb parçalardaki ışığın izlediği yol tamamen fiziğin optik alanına girmektedir. Son yıllarda elektro optik ve elektro manyetik dalgalarla yapılan uzaklık ölçerler tamamen fizik alanının buluşlarıdır. Benzer şekilde sesten yararlanarak yapılan uzaklık veya deniz derinlikleri ölçülmesi, kesitlerin çıkarılması da fizik konularıdır. Işık yolunun sapıncı (refraksiyon) da bir fiziksel olaydır. Ayrıca serbest düşme ve sarkaçlarla yapılan mutlak ve bağıl gravimetrik ölçüler ve bunları ölçen sarkaç ve gravimetre aletleri fizik alanının vazgeçilmez konularıdır. Pusulanın gösterdiği manyetik kutup konusu tamamen yer fiziğini ilgilendirmektedir. Bu yön ise haritalarda belirtildiği gibi arazide harita yönlendirmede yardımcı olur. Pusulanın takıldığı birçok haritacı aleti mevcuttur. Bunun gibi daha bir çok fizik alanını ilgilendiren ve jeodezide kullanılan konular sıralanabilir.
Geometrik ölçülerin yanında yerin fiziksel alanının da saptanması amacı ile jeofizik dalında gravimetre ile yapılan yerçekim ivmesi jeodezide vazgeçilemiyen bir olaydır. Haritalarda üçüncü boyut olarak yüksekliklerin de bilinmesi gerekir. Bu amaç için seçilen sıfır yüzeyi karaların altından geçmektedir. Karaların altındaki kitle dağılımı ise yükseklik kavramını etkilemektedir. Bundan başka bazı noktalarda hesaplanan çekül sapması için belli uzaklıklardaki kitle etkisini hesaplamak amacı ile çeşitli noktaların üç boyutlu koordinatlarının yanı sıra gravite değerlerinin de bilinmesi gerekir. Ekvatordan kutuplara doğru enleme bağlı olarak değişen normal yerçekimi ile ölçülen yerçekiminin karşılaştırılması sonucunda elde edilen anomaliler, yer altı kitle dağılımı ve yoğunluğunu belirleyici ve çekül sapmasının elde edildiği büyüklüklerdir. Jeodezinin tanımında bile jeofiziksel ölçüler geometrik ölçülerin tamamlayıcısı olduğu vurgulanmaktadır.
Haritacı çok kullandığı tüm bu bilim dallarından başka az da olsa diğer bazı bilim dallarına da gereksinim duyar. Büyük ölçekli haritalarda mülkiyet kavramı sınırlarla oluşur. Buralarda ortaya çıkan problemler için sağlam bir hukuk bilgisi gerekir. Benzer şekilde tapu, kadastro ve imar çalışmalarında, arazi düzenleme çalışmalarında, kamulaştırma problemlerinde miras işlemlerinde yasa ve yönetmeliklerin iyi bilinmesi gerekir. Bunlardan başka söz gelimi fotogrametri yöntemi ile yapılan haritalarda uçuş bilgileri ve navigasyon veya haritanın çiziminde kullanılan projeksiyon ve kartografik bilgiler, çizim tekniği, haritaların çoğaltılmasında reprodüksiyon ve baskı teknikleri, harita çiziminde gerekli olan arazi oluşumu bilgisi (jeomorfoloji) gibi konular diğer mesleklerde de olduğu gibi haritacılıkla az veya çok ortak kesitleri olan bilim alanlarıdır.
Diğer bilim dalları ile yukarda sayılan ilişkilerinden dolayı bu bilim dallarındaki gelişmeler haritacılığı yakından ilgilendirmekte olup haritacılık tarihi bu bilim dallarının tarihi ile çok yakından ilgilidir. Bu nedenle haritacılık tarihinde katkıları olan diğer bilim dallarından matematikçi, astronom, fizikçi, jeofizikçi, hukukçu vb. bilim adamlarının yaptıklarından bahsedilmesi de gerekmektedir. Zaten başlangıçta bilim adamları bugünkü gibi küçük bir alanda uzmanlaşmak yerine çok sayıda bilim alanında çalışmak zorundaydılar. Söz gelimi İBNİ SİNA ünlü bir hekim olduğu kadar iyi bir filozof ve fizik, kimya, matematik, astronomi, jeoloji konularında da katkıları olmuş bir bilim adamıdır. Benzer şekilde FARABİ felsefe, mantık, musiki, astronomi ve geometri konularında derinleşmiştir. Bu nedenle kitabın arkasında tarihsel bir sıra içerisinde aslen haritacı olmayan, ancakharitacılığa katkıları olan Türk bilim adamlarından da bahsedilmiş ve bu kişilerin soyadı alfabetik sırasında biyografilerine yer verilmiştir.
Haritanın Yararları
Harita bir ülkenin kartvizitidir. Haritanın bir estetik, bir güzellik sembolünün ve araziyi doğru olarak temsil etmesinin yanında bir haritanın bir çok proje çalışmalarında altlık olarak kullanılması, bir çok işlemlerde el atılan ilk gereksinimlerden biri olması ve haritasız hiç bir teknik projenin yapılamaması ve yürütülememesi haritanın ne denli önemli bir araç olduğunu göstermektedir. Aşağıda haritaların hangi alanlarda yararlı olduğu sıralanmıştır:
Harita Yapan ve Kullanan Başlıca Kamu Kuruluşları:
Bazı kamu kuruluşları tarafından üretilen ve proje altlığı olan harita diğer bazı kamu kuruluşları tarafından da kullanılmaktadır. Aynı bir bölgede çeşitli kamu kuruluşlarının harita yaparak gereksiz yere zaman ve para kaybını önlemek için 1961 yılında çıkan 203 sayılı yasa ile Bakanlıklararası Harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu oluşturulmuştur. Aşağıda harita yapan ve kullanan başlıca kamu kuruluşları sıralanmıştır:
1.Harita Genel Komutanlığı (HGK)
2.Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM)
3. İller Bankası Genel Müdürlüğü (İB)
4. İmar ve İskan Bakanlığı
4.1-Belediyeler Teknik hizmetler Genel Müdürlüğü
4.2-Afet İşleri Genel Müdürlüğü
4.3-Mesken Genel Müdürlüğü
4.4-Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü
5. Bayındırlık Bakanlığı
5.1-Demiryolları Limanlar ve Havameydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü (DLH)
5.2-Karayolları Genel Müdürlüğü (TCK)
6. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
6.1-Maden Dairesi Başkanlığı
6.2-Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Genel Direktörlüğü (MTA)
6.3-Türkiye Elektrik Kurumu Genel Müdürlüğü (TEK)
6.4-Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ)
6.5-Etibank Genel Müdürlüğü
6.6-Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPO)
7. Köy İşleri Bakanlığı
7.1 Topraksu Genel Müdürlüğü
7.2-Toprak ve İskan Genel Müdürlüğü
7.3-Yol-Su-Elektrik Genel Müdürlüğü (YSE)
8. Ulaştırma Bakanlığı
8.1 Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (TCDD)
8.2-Posta Telefon Telgraf Genel Müdürlüğü (PTT)
9. Orman Bakanlığı
9.1-Orman Genel Müdürlüğü
10. Milli Emlak Genel Müdürlüğü
11. Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TKİ)
12. Toprak ve Tarım Müsteşarlığı
13. Belediyeler
14. Emlak Kredi Bankası Genel Müdürlüğü
15. Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü (EİEİ)
16. Makina Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE)
17. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı
18. Demir-Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü
19. Meteoroloji Genel Müdürlüğü
20. Garp Linyitleri İşletmeleri Genel Müdürlüğü
21. İstanbul Elektrik, Tünel, Tramvay İşletmesi (İETT)
Haritacılıkta ölçü birimi olarak kullanılan uzunluk ve alan ölçü birimleri önceleri, her ülkede farklı büyüklüklerde hatta her ülkenin farklı yerlerinde de farklar göstermekteydi. Her obje için farklı ölçü birimi kullanmanın dışında bunların kendi aralarında 10 luk olmayan bir sistemde büyüyüp küçülmesi bunlarla ilgili hesapları oldukça zorlaştırıyordu. Toplumlar arasındaki ilişkilerin yoğunlaşması ile bu farklılıklar rahatsız edici boyutlara ulaştı ve gerek ticari hayatta ve gerek bilimsel alanda ortak bir ölçü birimi kullanma gereği kendiliğinden ortaya çıktı.
1.2.1 Uzunluk Ölçü Birimi 10)
İnsanlar ilk zamanlardan beri yaşamları boyunca uzunluk ölçme gereksinimini duymuşlar ve bu amaç için ölçü birimlerini parmak, karış, ayak, adım, kulaç gibi vücut organlarından üretmişlerdir. Bu ölçü birimlerinin onluk sistemde olmayan katlarını veya askatlarını da yerine göre daha büyük veya daha küçük ölçülerde kullanmışlardır. Parmak, ayak ve adımdan başka vücut ölçülerinden "Elle" özellikle terziler arasında kumaş ölçüleri için rağbet buldu. Bizde eski ölçülerden arşına karşılık gelen bu uzunluk orta parmak ucundan dirseğe (bazı yerlerde omuza) kadardır. Kolları açılmış bir insanın iki elinin parmakları arasındaki uzunluğa 1 kulaç denmiştir . 1.80-1.90 m arasında ve 6 ayak olarak kabul edilen bu uzunluk daha çok su, kuyu, deniz derinlikleri, ip uzunluğu için kullanılmıştır11) 12)
Kısaca özetlenirse metrik sistemden önce ölçülecek her objeye göre ayrı birim kullanmak adet haline gelmişti. Kumaş için başka, sokak uzunluğu için başka, bina yüksekliği için başka, kuyu veya su derinliği için başka, yol uzunluğu için daha başka birimler kullanılıyordu. Aynı birimin çeşitli ülkelerde hatta aynı bir ülkenin çeşitli yörelerinde farklı uzunlukta olması, bunların da kendi aralarında 10 luk olmayan bir sistemde büyüyüp küçülmesi, bunlarla ilgili hesapları oldukça zorlaştırıyordu. Ama yine de toplumlar arasındaki ilişkilerin yoğun olmaması dolayısı ile bu farklılıklar fazla rahatsızlık vermiyordu. Ne zaman ülkeler ve toplumlar arasındaki ilişkiler çoğaldı, başka bir deyişle global dünya kavramı ortaya çıkarak göreceli anlamda dünya küçüldü o zaman ölçü birimlerinin bu farklılıkları özellikle 18. yüzyıl sonlarında rahatsız edici boyutlara ulaştı ve gerek ticari hayatta ve gerek bilimsel alanda ortak bir uzunluk birimi kullanma gereği kendiliğinden ortaya çıktı. Bu fikir daha önceleri de çeşitli Fransa kralları hükümetleri zamanında da düşünülmüştü. Nitekim HUYGENS (1629-1695), 1664 de saniye sarkacı boyunun 3 ayak olarak uzunluk birimi kabul edilmesini önermişti. Bu uzunluk daha sonraları Peru'da meridyen boyu ölçen BOUGUER (1698-1758) ve LACONDAMIN (1701-1774) tarafından da önerilmiştir. Bu nedenle Paris'te yapılan ölçü birimi saptanması toplantısında saniye sarkacının boyu ölçü birimi olarak yinelenmiştir.
Bu uzunluk: Ekvatorda = 991 mm; Londra-Berlin-Paris enlemlerinde 994 mm; enlemi 78olan Spitzbergen'de ise 996 mm dir.
1790 da kurulan komisyon, her ne kadar belirli sıcaklık, enlem ve deniz seviyesi ile sarkaç boyunun sabit olabileceğini, ancak bu uzunluğun ortalama Güneş gününün 86 400 de biri olan saniyenin saptanmasındaki sakıncalarını öne sürdüğünden bu öneriden de vazgeçilerek önerilecek birimin hiçbir faktörden bağımsız, dünya durdukça değişmeyecek ve gerektiğinde denetlenebilecek bir uzunluk olan (Fransız bilim adamı BORDA'nın önerisi) Paris'ten geçen çeyrek meridyen uzunluğunun (kutuptan ekvatora kadar olan kısmının) 10 milyonda birinin alınması önerisi kabul edildi. İngiliz fizikçisi MAXWELL dünyanın da henüz soğumadığını ve bu nedenle bu önerinin de pek geçerli olmaması gerektiğini savundu ise de bu itirazı dikkate alınmadı. Sarkaç boyu önerisi sadece İngiltere tarafından benimsenerek 1790 yılında Londra enleminde 16 C o sıcaklık ve deniz seviyesinde saniye sarkacı boyu saptanmış ve 1824 yılında da İngiliz parmağının sarkaç boyu ile ilişkisi olarak sarkaç boyu = 39.1393 parmak= 994.14 mm şeklinde ortaya konmuştur.
Diğer taraftan Paris meridyeni uzunluğu ölçümü görevi Fransız astronomlarından MECHAIN (1744-1804) ve DELAMBRE'e (1749-1822) verilmiş ve bu çalışma 1792-1799 yılları arasında tamamlanarak Dünkirk ile Barselona arasında yapılan nirengi çalışmalarından ve astronomik gözlemlerden 1797 de 120 üçgenden oluşan zincirin kapsadığı meridyen uzunluğu 551585 toisen (tuvaz) = 1075.058 km ve enlem farkı 940'26" elde edilerek bu bilgilerden basıklık 1:334 ve çeyrek meridyen uzunluğu 5 130 740.7 tois bulunmuş ve bu değere 10 milyon metre denmiştir. Buna göre Peru'da kullanılan tois cinsinden 1 metre = 0.51307407 tois veya 1 metre = 3 ayak (Paris) + 11.296 çizgi (Paris) = 443.296 çizgi olması gerekli olduğu hesaplandı ve bu uzunluk 10 Aralık 1799 da metre birimi olarak saptandı. Bu uzunluk fizikçi LENOIR tarafından 25 mm x 4 mm kesitli, platinden 0C de boyu 1 m olan bir çubuk yapılarak Fransa devlet arşivinde arşivmetre olarak saklanmaktadır.
Bu çubuğun kesiti yüzünden eğilmeğe uygun olması ölçü denetimini ve ölçü alınmasını zorlaştırıyordu. Bunun yerine 1875 de kurulmuş olan uluslararası metre komisyonu % 90 platin ve %10 iridyum alaşımından X kesitli metre prototipini yaptı ve bu çubuk üzerine iki çizgi çizerek bunun aralığının 1 m olduğu belirlendi. Bu iki çizgi arasındaki uzunluk 0C de fiziksel atmosfer altında ve simetrik olarak altına yerleştirilmiş ve birbirlerinden 571 mm uzakta, en az 1 cm çaplı küreler üzerinde tam 1 m dir. Bütün uzunluk ölçülerinin kaynağı olan bu birim Paris yakınlarında Sevres'de (Sevr) uluslararası ölçü ve ağırlık bürosunda saklanmaktadır. Uluslararası metreden döküm yoluyla çeşitli kopyalar çıkarılarak kura ile üye ülkelere dağıtılmıştır.
Yeni ölçü birimi metre, doğduğu ülkede bile bir süre uygulanamamış, ayak ve tois pratik hayatta görevlerine devam etmişlerdir. Hatta Napolyon Bonapart'ın 1812 de bir kararnamesi ile bu eski ölçülerin metre ile kullanılmasına resmen izin verilmiş, ancak 1 Ocak 1840 yılında metrik olmayan ölçü ve ağırlıkların kullanılması yasaklanmıştır. Bunu izleyen yıllarda 1846 da Belçika, Hollanda, Lüksemburg, 1849 da İspanya, 1868 de Kuzey Almanya ve 1872 de tüm Almanya ve daha sonraları diğer ülkelerde uygulanmağa başlanmıştır. Metrik sistem Türkiye'de 1931 de kabul edilmiş ancak 1 Ocak 1933 de uygulanmağa geçilebilmiştir13). 1966 da Japonya 71. ülke olarak metrik sisteme geçebilmiştir. İngiltere ve ABD'de metrik sisteme geçme aşamasındadırlar.
Metre, 1927 de 7. ölçü ve ağırlıklar konferansında kadmiyum ışığının kırmızı tayftaki dalga boyunun 1 553 163.5 katı; yeşil tayftakinin 1 966 249.7 katı ve mavi tayftakinin 2 083372.1 katı olarak tanımlanmıştır. 1945 den sonra izotopların ayrılması sayesinde kadmiyum çizgilerinden daha ince ve daha basit optik ışınımlar elde edilebildi ve 14 ekim 1960 da yapılan 11. ölçü ve ağırlıklar genel konferansında metrenin tanımı "Kripton 86 atomunun boşlukta 2P ve 5dseviyeleri arasındaki geçişte saldığı oranj dalga boyunun 1 650 763.73 katı" olarak değiştirilmiştir. 20 ekim 1983 de Paris'te yapılan 17. ölçü ve ağırlıklar genel konferansında metre, ışığın boşlukta 1/299 792 458 saniyede aldığı yoldur şeklinde tanımlanmıştır.
1.2.2 Eski Ölçü Birimleri
Osmanlılarda Eski Uzunluk Ölçü Birimleri
Osmanlı İmparatorluğu zamanında 75.8 cm lik zirai mimari (veya sadece zirai), 68 cm uzunluğundaki çarşı arşını vardı. Daha sonra ipekli fiatlarının artması dolayısı ile fiatı yükseltme yerine ölçü birimi kısaltılarak 65 cm lik Farsça kökenli endaze birimi kullanıldı. III. Selim abanoz ağacından bir prototip olarak 1 zira-i mimari yaptırdı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir.
1 zirai mimari = zirai = mimari arşını = 2 ayak (kadem) = 0.75774 m = 24 parmak = 288 hat = 3456 nokta (yol, sokak uzunluğu, bina yüksekliği vb. için)
1 parmak = 12 hat = 0.03157 m
1 hat = 12 nokta = 0.00263 m
1 nokta = 0.00022 m
1 kulaç = 2.5 zirai =1.895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb. için)
1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m kara yolculuğundaki mesafeler için
1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m
1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30 9000 arşın = 22740 m
1 merhale = 2 berid = 45480 m
1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0.680 m (kumaş için)
1 rubu = 2 kirah = 0.085 m
1 kirah = 0.0425 m
1 endaze = 8 rubu (urup) = 0.650 m (artan ipekli fiatlarına karşılık konulan ölçü birimi)
1 rubu = 2 kirah
Uzunluk Ölçü Birimlerinde Ters Dönüşümler:
1 m = 1.319261 zirai = 1 zirai + 7 parmak + 7 hat + 10.8 nokta = 31.656 parmak
1 m = 0.5130740 kulaç = 3 ayak + 11.296 hat
1 km = 0.5276 mil
1 m = 1.470588 arşın = 1 arşın + 3 rubu +1.5 kirah
1 m = 1.538462 endaze = 1 endaze + 4 rubu + 0.6 kirah
Eski Alan Ölçü Birimleri
1 arşın (zirai) 2= 0.57417 m2= 4 ayak2
1 dönüm (yeni) = 2500 m2
1 dönüm (büyük) = 2720 m2
1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai2= 918.672 m2 (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
1 atik evlek = 400 arşın2= 229.668 m2
1 yeni evlek = 100 m2
1 cerip = 3600 zira2= 2067.012 m2
1 ayak2= 144 parmak2= 0.14354 m2
1 parmak2= 144 hat2= 0.00099751 m2
1 hat2= 144 nokta2= 0.000006927 m2
1 çarşı arşın2 = 0.46240 m2
1 urup2 = 0.007225 m2
1 kirah2 = 0.0018062 m2
1 endaze2 = 0.422500 m2
1 urup2 = 0.0066015 m2
1 kirah2 = 0.0016504 m2
Alan Ölçü Birimlerinde Ters Dönüşümler
1 m2= 1.740450 zirai2= 1 zirai2+ 426 parmak2+ 71.89 hat2
1 m2= 2.162629 çarşı arşın2 + 2 arşın2 + 10 rubu2+ 1.63 kirah2
1 m2= 2.366887 endaze2 + 2 endaze2+ 23 rubu2+ 1.9 kirah2
1 ar = 0.1087781 dönüm = 174 zirai2+ 25 parmak2+ 133.24 hat2
Eski Ağırlık Ölçü Birimleri
Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu. Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir.
1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir.
1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282.945 gr (1280 gr)
6 kıyye = 1 batman = 7.544 kg
44 kıyye = 1 kantar = 100 ludre = 56.320 kg
4 kantar = 1 çeki = 176 kıye = 225.798 kg
1 kg = 312.5 dirhem = 0.781257 kıyye (okka)
1 kg = 0 okka + 311 dirhem + 12.5225 kırat
1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37.4 okka
1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
1.5 dirhem = 1 misgal = 4.8 gr
1 dirhem = 4 dünük = 3.2 gr
1 dünük = 4 kırat
1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal
1 bakray = 4 fitil
1 fitil = 2 nekir
1 nekir = 2 kıtmir
1 kıtmir = 2 zerre
Kullanıldığı Yere Göre Değişen Alan Ölçü Birimleri 14 )
Afyon | 1 dönüm | 2000.00 m2 | İzmir | 1 satraç | 0.57417 m2 |
Ankara | 1 mucur | 32.3544 m2 | Karapınar | 1 çiftçi dönümü | 2500.00 m2 |
1 şinik | 129.1883 m2 | 1 yeni dönüm | 2025.00 m2 | ||
1 yarım | 516.753 m2 | 1hükümetdönümü | 1000.00 m2 | ||
Aydın | 1 satraç | 0.57417 m2 | K.Maraş | 1 çiftlik | 3000.00 m2 |
Arhavi | 1 kıye | 150.00 m2 | Kelkit | 1 kile | 918.672 m2 |
Bursa | 1 muzur | 4643.36 m2 | Niksar | 1/2 tenekebuğday | 1300.00 m2 |
Çumra | 1 dönüm | 2500.00 m2 | Reşadiye | 1 kil | 2067.75 m2 |
1 havayi | 17 litre | 1 kot | 459.00 m2 | ||
Elazığ | 1 kot | 57.417 m2 | 1 evlek | 229.75 m2 | |
1ölçek=4 kot | 229.668 m2 | Samsun | 1 kil | 918.672 m2 | |
1 urub (rubu) | 918.672 m2 | Çarşamba | 1 kesim | 2765.0 m2 15) | |
1 kil | 3674.688 m2 | 1 kesim | 2025.0 m2 16) | ||
Eskişehir | 1 araba ot | 4-6 dönüm | Terme | 1 kesim | 3600.00 m2 |
Erzurum | 1 batman | 459.336 m2 | Alaçam | 1 kabak | 8000.00 m2 |
Ermenek | 1 kutu | 4.5-5 kg | Sivas | 1 ölçek | 918.672 m2 |
Gaziantep | 1 kile | 160-170 kg | 1 evlek | 229.668 m2 | |
1 timin | 1/8 kile | 1 kile | 12861.408 m2 | ||
Giresun | 1 kod | 1500.00 m2 | Tokat | 1 rublağ | 1837.344 m2 |
1 kıye | 2500.00 m2 | Trabzon | 1 kot | 1200.00 m2 | |
1 karış | 20 cm2 | Ş.Urfa | 1 timin | 1837.344 m2 | |
Hadim | 1 mandal | 30-40 m2 | 1 kile | 14698.752 m2 | |
1 evlek | 250.00 m2 | 1 ölçek | 918.672 m2 | ||
1 dönüm | 1435.4247 m2 | Yozgat | 1 kile | 918.672 m2 | |
İstanbul | 1 kile | 1837.344 m2 | 1 çerik | 150.00 m2 | |
1 müd | 36746.88 m2 |
Çok önceleri ölçüler bir devlet denetiminde olmayıp çarşı ağaları ve belediyeler tarafından izlenirdi. Daha sonraları 20 Cemaziyülahır 1286 (hicri) = 14 Eylül 1285 (rumi) = 26 Eylül 1870 (miladi) tarihinde Tanzimatla kabul edilen (Mesahat-ı ekyal ve evzan-ı cedideye dair kanunname-i hümayun) bir yasa çıkarıldı. Bu yasaya göre (bugünkü dile çevrilerek)
Madde 1: Osmanlı ülkesinde uzunluk, hacım ve ağırlık birimlerine esas olmak üzere meridyenin çeyrek uzunluğunun 10 milyonda birine eşit uzunluğa "metre" veya "zirai aşarı" denilmiş olup bunun ast ve üst katları da ondalıktır.
Madde 2: Metreye eşit uzunlukta platinden bir zirai aşarı yaptırılarak hazinede saklanacaktır.
Madde 3: Kenar ve uzunluk ölçmek için seçilen zirai aşarı biriminin onda birine desimetre, yüzde birine santimetre, binde birine milimetre, bin katına kilometre, onbin katına fersah aşarı veya miryametre denir.
Madde 4: Arazi ölçümü için kenarı 10 m olan bir karenin alanı birim seçilip buna ar ve 10000 metrekareye hektar denir
Madde 5: Sıvı ve hububat hacmı ölçmek için birim 1 desimetreküptür. Buna ölçek veya litre denir. Onda birine desilitre, 100 katına hektolitre denir.
Madde 6: Ağırlık ölçümü için birim, +4 derecedeki 1 cm küp suyun ağırlığı 1 gramdır. Bunun askatları desigram, santigram, miligram ve katları 1000 grama kilogram denir. Bu ise +4 derecede 1 desimetreküp suyun ağırlığıdır. Bunun da 1000 katına ton denir
Madde 7: Ayar için platinden 1 kg lık bir ölçü birimi yaptırılarak hazinede saklı tutulacaktır.
Madde 8: 1. ve 2. maddeye uygun olarak uzunluk, hacım ve ağırlıklar ile ilgili pratik hayatta kullanılan ölçü ve tartı aletlerine, ayarlarının uygun olduğuna dair bir damga vurulacak ve ölçü aletlerine miktarları belirtilecektir.
Madde 9: 1 Mart 1287 (1871) tarihinden itibaren Osmanlı ülkesinde resmi dairedeki işlem ve alımlarında yeni ölçü birimleri kullanılacaktır.
Madde 10 : 1287 yılından 1290 (1874) yılı Martına kadar ahalinin bu ölçülerdeki uygulaması seçmeli olup bu süre içinde düzenlenecek her türlü sözleşme yeni ölçülerle olup evvelce yapılıpta 1290 yılı Martından sonraya taşan sözleşmeler yeni ölçülere göre değiştirilecektir.
Madde 11: 1290 yılı Martından itibaren Osmanlı ülkesinde yeni ölçülerin kullanılması zorunlu olup eski ölçüler yasaklanmıştır.
Madde 12: Eski ölçüler ve yeni ölçülerin birbirine dönüşüm cetvelleri şimdiden basılıp yayınlanacaktır.
Madde 13: Bu yeni ölçüler ve ondalık hesapları tüm okullarda öğretilecektir,
Madde 14: Şeriat işlemlerinde geçerli olan dirhem ile madeni paraların ağırlık ve ayarı ve mücevherat için kullanılan özel ağırlıklar bu yasanın dışında tutulacaktır17).
Çıkarılan bu yasa çeşitli nedenlerden dolayı yürürlüğe girememiş, ancak Atatürk'ün büyük devrimlerinden biri olan ölçü devrimi ile metrik sistem uygulamağa konabilmiştir.
26 Mart 1931 de çıkarılan 1782 sayılı yasaya göre:
Madde 1- Türkiyede kullanılacak ölçüler için aşari (ondalık) metre sistemi kabul edilmiştir. Resmi ve gayri resmi evrak ve işlemlerde ve bütün anlaşmalarda kanunen tutulması zorunlu olan ticaret defterlerinde, ticari evrak ve belgelerde, ilanlarda ve miktar tayin eden etiketlerde aşari metre sistemine dahil ölçülerin kullanılması zorunludur. Buna aykırı olarak yapılmış işlem ve anlaşmalarla düzenlenmiş evrak ve belgeler geçerli değildir.
Madde 2- Uzunluk, ağırlık, hacım ölçü aletleriyle Aerometreler, hububat muayene aletleri, su, akaryakıt, elektrik ve havagazı sayaçları, taksimetreler ve demiryolu yük ve sarnıçlı vagonlarıyle işçi gündeliklerini tesbit için kullanılan araçların bu yasa ve yönetmelik hükümleri dairesinde ayarlanarak damgalanmış olması şarttır.
28 maddelik yasanın diğer maddelerinde bazı detaylar açıklanmıştır. Ancak bu yasa da 1 Ocak 1933 den itibaren uygulanmağa başlanmıştır. Halen ülkemizde ölçü ve ayar işleri 1959 yıl ve 11286 sayılı ölçüler nizamnamesi gereğince Ticaret Bakanlığına bağlı ölçüler ve ayar işleri müdürlüğü ve örgütün denetimi altında belediyeler ayar memurlukları tarafından yürütülmektedir.
1.2.3 Takvimler
13. papa Gregor (1502-1585) denetiminde 1582 de takvimle ilgili bir reform yapıldı ve oluşan bu takvime Gregoryan takvimi veya miladi takvim denildi. Daha önceleri Jül SEZAR tarafından yaptırılan Jülyen takvimi 4 yılda bir artık yıl ile 1 yıl için 365.25 gün alınmıştı. Halbuki 1 yıl 365.2422... ortalama güneş günü olduğundan aradaki 0.0078 gün/yıl farkı, İznik konseyinin yapıldığı 325 yılından 1582 yılına kadar 1582-325=1257 için yaklaşık 10 günlük fark ortaya çıkarmıştı. Bazı dini günlerin bu nedenle kayması yüzünden yapılan yeni takvimde aşağıdaki önlemler alındı:
4.10.1582 perşembe günün ertesi günü 15.10.1582 cuma günüdür. Yıl 365 gün olup 4 yılda bir (son iki basamağın 4 e bölünebileceği 1992, 1996, 2000 gibi yıllar) artık yıl olup bu bir gün yılın son ayı olan şubat ayı sonuna eklenir. 400 ile tam bölünemiyen yüzyıllarda (1700, 1800, 1900, 2100 vb) artık yıl yoktur. Buna karşın 400 ile tam bölünebilen yüzyıllarda (1600, 2000, 2400 vb) artık yıl vardır. Bu şekilde yıl uzunluğu 365+1/4 - 1/100 + 1/400 = 365.2425 gün yapılmıştır. Bu toplam yine de olması gerekli değerden 0.0003 gün/yıl fazla olup bu da 10 000 yılda 3 gün yapmaktadır. Başka bir deyişle Gregoryan takviminin 3333 yılda 1 gün hatası vardır. Bunu da düzeltmek için 4000 yılının artık yıl olmaması gerekir. Bu şekilde düzenlenen takvimle ilkbahar noktası 21 Marta alınmış olundu 18).
Gregoryan takvimi Katolik İtalya'da ortaya atıldığından Protestan ülkeleri bu önerileri kabul etmede bir süre çekinmişlerdir. Bu takvim İtalya, İspanya, Portekiz ve Danimarka'da aynı yıl 1582 de kabul edildi. Fransa'da aynı yıl 9 Aralık 1582 den 20 Aralık 1582 ye geçildi. İsviçre, Hollanda, Almanya'nın katolik kısmı 1583 de Polonya 1585, Macaristan 1587, Almanya'nın Protestan kısmı 1700, İsviçre'nin Protestan kantonlarında 1701, Amerika 1752, İngiltere'de 3 Eylül 1752 yi izleyen gün olarak 15 Eylül 1752 oldu. Çünkü o zamana kadar Jülyen takvimi 11 gün kaybetmişti. İsveç'te 1753, İrlanda'da 1782 Japonya 1873, Çin 1912, Bulgaristan 1916, Rusya 1902-1918, Yugoslavya, Romanya 1919, Yunanistan 1923, Ürdün'de hicri-kameri takvimle birlikte uygulanması 1924, İran'da Dini işlerde esas olan hicri-kameri takvime ilaveten Tavim-i Celali esasına göre mali (hiraci) adı ile kullanılmakta olan şemsi takvimin yerine miladi senelere göre 621 noksanı ile başlangıcı hicret olan ve yılbaşısı Nevruz günü itibar edilen yeni bir şemsi takvimi 1925 yıllarında kabul edilmiştir .
Türkiye'de ise önceleri Ay'a bağlı ve başlangıcı Hz.Muhammed'in 15 Temmuz 622 tarihi olan Mekke'den Medine'ye göç (hicret) olan hicri-kameri takvimi kullanılmıştır. Ay uzunluğu 29.530588 gün olduğundan bir yıl 354 gün 8 saat 49 dakikadır. Hicri yıl ile miladi yıl arasında 10.8751 gün fark olduğundan dini bayramlar her yıl yaklaşık 11 gün önce olmaktadır. Bu farklılık 33 yılda bir yıl yapmakta olup insanların yaşı hicri takvime göre daha büyük olmaktadır. Bu takvim 1256 H (1840) yılına kadar kullanılarak bu tarihte mali (rumi) yıla geçilmiştir. Bu rumi takvimde yıl 1 Marttan başlamakta olup yıl uzunluğu 365.25 gündür. (Rumi tarihten miladi tarihe geçmek için rumi tarihin ayı Ocak veya Şubat ise 585, değilse 584 eklenerek miladi yıl bulunur. Gün içinde rumi güne 13 ilave edilir). 86 yıl kullanılarak Cumhuriyetten sonra Atatürk devrimleriyle bu rumi takvim de bırakılarak Gregoryan (miladi) takvimi 1 Ocak 1926 dan itibaren kullanılmağa başlanmıştır. Aradaki o tarihlerde 13 güne ulaşan rumi-mali takvim ile Güneş takvimi arasındaki farklılık ise 1914 yılında 16 Şubat 1332 (rumi) yi izleyen gün olarak 1 Mart 1333 (rumi) olarak dikkate alınmıştır. Daha sonra 26.12.1925 tarih ve 698 sayılı yasa ile TC dahilinde resmi devlet işlerinde Uluslararası miladi takvimin kullanılacağı, 31 Aralık 1341 gününü izleyen gün 1 Ocak 1926 takip edeceği, hicri-kameri takvimin özel durumlarda kullanılacağı ve hicri-kameri ayların başlangıcının gözlemevi tarafından saptanacağı belirtilmiştir. 26.12.1925 tarih ve 697 sayılı yasa ile günün gece yarısından başlayacağı ve saatlerin sıfırdan 24 e kadar sayılacağı 45 derece boylam dairesinin TC saatleri için esas alınacak boylam olduğu kabul edilmiştir. (Daha sonraları bu boylam İzmitten geçen 30 derece esas alınmıştır). Bu zamanda kullanılan ve alaturka (Türk işi ) saat denilen sistemde akşam güneş batışı 12.00 olarak alınmış ve güneş batışı ile yeni gün başlamış kabul ediliyordu. Bu sistemde her gün güneş batarken saatlerin ayarlanması gerekiyordu 19). Müslüman ülkelerde kule saatlerinin olmayışı da bunların hergün ayarlanma zorluklarından kaynaklanmaktadır. Bu sistemde ayrıca her mahallin saatleri farklı oluyordu. 1935 yılında hafta tatili pazar gününe alınmış ve 10 Ocak 1945 de 4696 sayılı yasa ile bazı ay adları Türkçeleştirilmiştir 20). 1983 yılında da mali yıl, mart ayından ocak ayına alınmıştır.
Konu ile ilgili yasalar aşağıda sıralanmıştır:
-7 Ocak 1329 (1913) tarihli doğum tarihleri hakkında şurayı devlet kararı
-8 Şubat 1332 (1916) tarih ve 125 sayılı muamelat-ı devlette takvim-i garbinin kabulü hakkında kanun.(Devlet işlemlerinde batı takviminin kabulü)
-26 Aralık 1341 (1925) tarih ve 697 sayılı günün yirmidört saate taksimi hakkında kanun
-26 Aralık 1341 (1925) tarih ve 698 sayılı takvimde tarih mebdeinin (başlangıcının) değiştirilmesi hakkında kanun
-27 Mayıs 1935 tarih ve 2339 sayılı ulusal bayram ve genel tatiller hakkında kanun
-13 Ocak 1945 tarih ve 4696 sayılı bazı ay adlarının değiştirilmesi hakkında kanun
İstanbulda Saat 12 iken Diğer Kentlerde Yerel Saatlerin Durumu
Türkiye'de tek bir saat kuşağı vardır. Bu ise Greenwich'e göre yaklaşık İzmit'ten geçen 30 derece doğu boylamına göre hesaplanmıştır. Yani Greenwich'e göre (Batı Avrupa zamanı) ülkemiz iki saatlık bir zaman farkı gösterir. İstanbul'da saat 12.00 iken Greenwich'de 10.00 dur. Yaz saati uygulandığı aylarda bu fark bir saattır. Ancak Türkiye 26-45 derece doğu boylam dairelerinde 19 derecelik boylam farkı olan bir alana uzandığından en doğusu ile en batısı arasında 1 saat 16 dakikalık yerel saat farkı vardır. Aşağıda İstanbul'da saat 12.00 iken çeşitli kentlerde yerel saatlerin alacağı değerler sıralanmıştır:
Adana 12.25, Adapazarı 12.05, Adıyaman 12.37, Afyon 12.06, Aksaray 12.10, Amasya 12.27, Ankara 12.15, Antakya 12.28, Antalya 12.07, Artvin 12.51, Aydın 11.55, Balıkesir 11.55, Bayburt 12.45, Bilecik 12.14, Bitlis 12.52, Bolu 12.10, Burdur 12.05, Bursa 12.00, Çanakkale 11.49, Çankırı 12.18, Çorum 12.24, Denizli 12.00, Diyarbakır 12.45, Edirne 11.50, Elazığ 12.41, Erzincan 12.42, Erzurum 12.49, Eskişehir 12.06, G.Antep 12.33, Giresun 12.37, Gümüşhane 12.42, Hakkari 12.59, İsparta 12.06, İzmir 11.52, İzmit 12.04, Karaman 12.17, Kars 12.56, Kastamonu 12.19, Kayseri 12.26, Kırklareli 11.53, Kırşehir 12.21, Konya 12.14, Kütahya 12.04, Malatya 12.37, Manisa 11.54, K.Maraş 12.31, Mardin 12.47, Mersin 12.22, Muğla 11.57, Muş 12.50, Nevşehir 12.23, Niğde 12.22, Ordu 12.35, Rize 12.46, Samsun 12.29, Siirt 12.52, Sinop 12.24, Sivas 12.32, Şemdinli 13.03, Tekirdağ 11.54, Tokat 12.30, Trabzon 12.43, Ş.Urfa 12.39, Uşak 12.01, Van 12.57, Yozgat 12.23, Zonguldak 12.11, Iğdır 12.59, Ardahan 12.55, Şırnak 12.54, Batman 12.28, Kırıkkale 12.18, Karaman 12.17, Bayburt 12.45, Aksaray 12.20
Ebced Hesabı
Eski Yunanlılar, alfabelerindeki 27 harf için birer sayı düşünerek herhangi bir rakamı harflerle ifade etmişlerdir. Pozisyon anlamlı olmayan rakamların bu yazım biçimi bazı diğer dillerde olduğu gibi Osmanlılarda da görülmektedir. Bu sistemde akılda tutmak için harf grupları birleştirilerek anlamsız kelimeler oluşturulmuştur. Parantez içindeki rakamlar o harfin sayı değerini göstermek üzere:
Ebced: Elif (1), be (2), cim (3), dal (4)
Hevvez: He (5), vav (6), ze (7)
Hutti: Ha (8), tı (9), ye (10)
Kelemen: Kef (20), lam (30), mim (40), nun (50)
Sa'fes: Sin (60), ayın (70), fe (80), sad (90)
Karaşet: Kaf (100), rı (200), şın (300), te (400)
Sehaz: Se (500), he (600), zet (700)
Dazıglen: Dat (800), zı (900), gayın (1000), lamelif, ye şeklindedir
Özellikle bazı mezar taşına veya çeşmeye şiir dizeleri ile tarih düşürülmesi eskiden moda olmuştur. Yani açık olarak tarih yazılmaz, olay tarihi şiir dizelerinde gizli olarak belirtilirdi. Şiirdeki harflere karşılık gelen rakamlar toplanarak hangi tarih olduğu bulunurdu. Örneğin Mimar Sinan'ın mezar taşında yazılı olan "Geçti bu demde cihandan pir-i mimaran Sinan" cümlesindeki rakamların kelimeler için değerleri sıra ile 47, 61, 113, 212, 402, 161 ve toplam olarak 996 yapmaktadır. Ancak bu tarih o zamanlarda kullanılan hicri tarih olup bunun karşılığı 1587 miladi MİMAR SİNAN'ın ölüm tarihidir21).
Türklerin Anadolu'ya girişi olan 1071 Malazgirt Savaşından önceki zamanlara ait bilimdeki gelişmelerine kısaca bakacak olursak, bu dönemde Türkler Aral Gölü'nün güneyinde şimdiki Özbekistan ve Türkmenistan sınırları içinde bulunan Harzem (Hvarizm, Harizm) de Merv ve Kive kentlerinde, Maveraünnehir 22) denilen yerlerde Semerkant ve Buhara'da yaşayan topluluklar içinde yaşamaktaydılar. Milliyetçilik ve tabiyet kavramları çok kesin değildi. Nitekim bazı Türk olarak bildiğimiz bilim adamlarının çeşitli batılı kaynak ve ansiklopedilerde hatta Türkiye içinde bile Arap veya Acem (İranlı) oldukları belirtilmiştir. Müslümanlık Araplardan alınmıştır. Bu zamanlarda yazma dili Farsça ve teknik metinlerde Arapça olduğu düşünülürse Türk bilim adamlarının Arapça veya Farsça yazdıklarından dolayı onları Türk kabul etmemek büyük bir yanılgıdır. Ortaçağ Avrupa'sında da çeşitli uluslar zamanın gereği Latince dilinde yayınlar yapmışlardır. Bu tür yayınlar onların milliyetlerini değiştirmezler
Her ne kadar bazı araştırmacıların iddiasına göre Sumerlerin Babillilerin hatta Mısırlıların Orta Asya'dan göçen Türk kavimleri ile akrabalıkları olduğu ve dolayısı ile onların uygarlıktaki çalışmalarının da Türk uygarlığından sayılması gerektiği, söz gelimi Mısır piramitlerini yapanların Türk mühendisleri olduğu savununulmakta ise de burada sadece tarihçilerimizin araştırmalarından kesin bilinen Türk bilim adamlarımızdan girişte ilgisi gösterilen matematik astronomi, coğrafya, fizik vb. konularında katkıları olanlara kronolojik sırada kısaca değinilmiştir 23) .
Halife El MEMUN zamanında Maveraünnehir'de doğan 9. yüzyılın ilk yarısında yaşayan İBN TÜRK (Abdülhamid İbni Vasi İbni Türk Ebu Fazl) ( ? - 847) Ceyl kentinden olduğu için El Ceyli veya matematikçi anlamına gelen El Hasip de denmektedir. Adından da anlaşıldığı gibi Türk oğlu olan bu bilim adamı sayılar teorisi ve cebir konularında çalışmalar yapmıştır. Yapıtları "Kitab-ül Cami fi'l hisap" (altı kitap halindedir),"Kitab'ül muamelat", Kitab'ül Mesaha" (Ölçme işleri) dir24)
EL Memun'un kurduğu akademinin başına getirilen Türk asıllı HARZEMLİ MEHMET BİN MUSA (veya Muhammed İbni Musa Al Harezmi) veya kısaca AL Hvarizmi (780-850) (Aral gölü güneyinde bugünkü Özbekistan sınırları içinde olan Khiva'da doğduğu için Al Khvarizm, Al Hıvarizm, Havarizmi, Al Harezmi, Harzemli de denmektedir), Bağdat'ta halifenin kurduğu gözlemevinde çalıştı. 820 de yazdığı "Kitab'ül Cebr vel Mukabala" isimli yapıtında Alcebir (Algebra) kelimesini ilk kullanan kişidir. Bu kitap 1145 de latinceye "Liber Algorismi" (Algoritma kitabı) ile çevrilmiş ve batıda 15. ve 16. yüzyıla kadar bir çok matematikçilere önder olmuştur 25). Hesap yöntemi anlamına gelen "Algoritma" kelimesi kendi adı "Al Khwarizm"nın zamanla değişimi ile ortaya çıktığı söylenmektedir. Harzemli Usturlab hakkında bir kitap da yazmış ve bu aletin 43 tür kullanılışını anlatmıştır. Halife el Memun'un görevlendirdiği Sincar ovasında bir derecelik meridyen ölçüsüne de katıldığı söylenmektedir.
Türkistan'ın Farab ilinde doğarak Bağdat'a gelen Türk asıllı FARABİ (Ebu Nasr Muhammed İbni Muhammed İbni Tarhan ibni Uzlagh El Farabi) (872-950/951) Arapça, felsefe, mantık, musiki ve astronomi öğrenerek Şam'a yerleşti. 150 ye yakın yapıtı olup 933 de yazdığı bir geometri kitabında çeşitli şekillerin çizilmesi ve bazı geometrik şekillerin bölünmesi konularını incelemiştir26).
Yine bir Türk astronomu olan ABDURRAHMAN ES SUFİ (884-976), gökyüzü haritasını ve burçları çizdi. Bazı yıldızların çift yıldız olduğunu saptadı. "Feleknüma" (Gökbilimi) isimli bir yapıtı var. "Yıldızların görünüşleri" isimli başka bir kitabı Leningrad kitaplığında olup 1665 de İngilizce ve 1875 de Fransızca dilinde yayınlandı. Bu kitapta 5000 den fazla yıldızın parlaklık derecelerini yazmıştır. Yıl uzunluğunu saptayan Es Sufi, gezegenler tablosu hazırladı ve jeodezik çalışmalar yaptı 27).
İlk defa tanjantı trigonometriye zil (gölge) ismi ile sokan Türk asıllı Horasan'ın Buzcan kentinden EBUL VEFA (Muhammed İbni Muhammed İbni Yahya İbni İsmail ibnül Abbas Ebul Vefa el Buzcani) (940-998), Bağdat'ta saray bahçesindeki gözlemevinde çalışmış, Ayın yörüngesinin eğimini hesaplamıştır. Düzlem trigonometride birim çemberin yarıçapını r=1 aldı. Bir tanjant tablosu düzenleyerek sekant ve kosekant kavramlarını koydu. sin 2A = 2 sin A cos A ve sin (A±B) = ±±ilişkilerini buldu. Hazırladığı sinüs cetvelinin incelik derecesi 1/60= 8.10kadardır. Küresel trigonometride sinüs bağıntısını buldu. Çember içine çizilen düzgün çokgenlerde kenar ile yarıçap arasındaki ilişkiyi araştırdı 28).
Ortaçağın yetiştirdiği en büyük bilim adamlarından yine Türk asıllı BEYRUNİ (El Biruni, Beruni) (973-1048), astronomi, matematik, fizik, jeoloji, tıp ve indoloji (Hint bilimi) alanlarında çalıştı. Gazneli Mahmud'un Kuzey Hindistan'ı fethi üzerine bir süre Hindistan'da yaşadı ve daha sonra Gazne'ye yerleşti. Dünya'nın kendi ekseni etrafında ve Güneş etrafında döndüğünü söyledi. Bu fikrin islam ülkelerinde (Orient) ilk temsilcisidir. 18 kıymetli taşın ve mineralin özgül ağırlığını hesapladı. Yazdığı 148 yapıtın ancak 32 si zamanımıza kadar gelmiştir. 1032 de "Hindistan Tarihi" kitabını yazdı. Ortaçağ Hindistan'ına ışık tutan bu kitabın büyük bir kısmında Hintlilerin matematik ve astronomi alanlarındaki buluşları ile ilgili konuları anlatmıştır. Coğrafya ile ilgili bir kitabı Fatih kitaplığındadır. "Asarı Bakiye" isimli kitabında Arap, Pers, Yunan gibi ülkelerin zaman hesaplamaları ve takvimleri ile ilgili bilgileri özetledi. 1030 da Gazneli Mahmud'un oğlu MESUD için yazdığı "Al Kanun al Mesudi" (Mesud'un yasası) kitabı bir ansiklopedi niteliğinde olup trigonometri tarihi için çok önemlidir. Bu yapıtında kendisinden önce yazılmış tüm bilgileri derlemiş kendi gözlem ve hesapları da ilave etmiştir. 11 ciltten oluşan bu kitapta zaman hesabı ve takvim, trigonometri (düzgün çokgenlerin kenar hesabı, kirişler ile ilgili kurallar, açıların toplamı ve farkları sinüsleri ile ilgili kurallar, iki kat ve yarım açı sinüsleri ile ilgili kurallar, açıların üçe bölünmesi bir derecenin sinüsünün 8 basamak hesabı, π hesabı, sinüs cetveli, cetvellere ilişkin bazı kurallar ve doğrusal, karesel enterpolasyonlar, tanjant ve kotanjant ile ilgili problemler ve ilgili cetveller, küresel trigonometri), küresel astronomi, özel astronomi problemleri (Ay hareketi, Ay'ın çeşitli zamanlardaki şekilleri, gezegen hareketleri, yıldız kataloğu), jeodezi konuları anlatılmaktadır.
Bu kitapta yeryuvarının büyüklüğünü saptamak amacı ile değişik bir yöntemden bahsetmektedir. Bunun için Hint Okyanusu'nun kıyısında denizden yüksekliği h=652 arşın olan Zira el Savda dağında Nendene kalesinde deniz ufku ile yatay arasındaki açıyı α =33' olarak ölçerek (şekil-2.1) cos α = R/(R+h) veya
R = h/(sec α -1) bağıntısından R=3333 arap mili (≈6426 km) ve 1 derecelik meridyen uzunluğunu 58.2 mil (≈118.1 km) ve çevreyi 6800 farsang (fersah) (≈42516 km) olarak hesaplamıştır29).
???
Şekil-2.1: Beyruni'nin yeryuvarı yarı çapı hesabı
Beyruni, düzgün dokuzgen çiziminde 3.derece denklem çözümüne dayanan bir yöntem bulmuştur. Beyruni, yıldız tutulmasından enlem tayini için birkaç yöntemle Güneş'in doğuş anından veya Ay tutulmasından boylam farkı tayin etmiştir. Bağdat'ın doğusundaki Gazne'ye kadar olan bütün kentlerin boylam farklarını bir üçgen zincir ile saptamıştır. Boylam değerleri bu günkü değerlerden 24 derece farklı olduğundan başlangıç için Greenwich'in 24 derece batısındaki bir meridyeni aldığı anlaşılmaktadır. İki kent arasındaki uzaklığı, coğrafik koordinatlardan s = {Δλ2 cosφ1 cosφ2 +Δφ2 }1/2
ilişkisi ile hesaplamıştır. Jeodezi ile ilgili yapıtında, yapılan camilerin Mekke yönünün (kıble) coğrafik koordinatlardan azimut hesaplanması konusuna büyük bir yer ayırmış ve inşaat ustalarının anlayacağı biçimde düzlem bir alanda geometrik çizimle azimut tayinine ait iki yöntem vermiştir. Beyruni açı ölçmek için çeşitli aletler tanımlamış ve bunlardan bir çoğunu kendi yapmıştır. 994 de 7.5 m çaplı yatay bir daire ve gölge izlemek amacı ile bir gnomon30) yapmıştır. Bu aletle Güneş yüksekliğini ve azimutları 2' incelikle ölçmüştür. 1016 da yaptığı 3 m çaplı 1' bölümlü kuadrant (çeyrek daire) ile önemli astronomik gözlemler yapmıştır. Bu alet metal veya tahtadan olduğu sanılan bir derece bölümlü bir halka ve ortadan dönebilen bir alidattan oluşmaktaydı. Bu aletle düşey veya zenit açıları ölçülebiliyordu. İnceliğin artırılması amacı ile çap büyük alınıyordu. 1019 da Beyruni 4.5 m çaplı ve 1' bölümlü kuadrant kullanmıştır. Yükseklik ölçmek için yaptığı bir alet (şekil-2.2) uzunluk ölçme ilkesine dayanıyordu. Astrolab (usturlab) ve kuadrant ile yükseklik ölçümünü detaylı olarak anlattığı kitabında yanına varılamıyan uzaklıkların hesabı, kuyu derinliği gibi problemlerin çözümünü göstermiştir. Kuadrantları bölümlemek için bir bölümleme makinası yaptığı da bilinmektedir. Beyruni, yeryüzünün düzleme projeksiyonu için de yöntemler önermiştir. Gençliğinde bir yer küre yaparak üzerine enlem ve boylamları işaretlemiştir. Kartografya ve projeksiyonlar konusunda çalışmış, yer ve gök haritaları ile yarı kürenin düzleme tasviri için konik ve silindirik projeksiyonlar önermiş ve bunları resimlerle göstermiştir 31) .
???
Şekil-2.2 : Beyruni'nin yükseklik ölçeri
Batıda "Avicena" olarak tanınan İBNİ SİNA (Ebu Ali el Hüseyin bin Abdullah İbni sina) (980-1037) da Beyruni ile aynı çağda yaşamış bir Türk filozof ve bilim adamıdır. Özellikle tıp ve kimya konularında toplam olarak 223 kitap ve makalesi vardır. İsminin başına haklı olarak "As-şeyh ar-reis İbni Sina" ünvanı konmuştur. Beş ciltlik "Kanun" isimli kitabı tıp ansiklopedisi sayılır. Bu kitap batı üniversitelerinde uzun süre ders kitabı olarak okutulmuştur. Bunlardan başka "Sağlık ve İlaçlar", "Hayvanlar Tarihi" ve 20 ciltlik "İnsani Bilgiler Ansiklopedisi" yazmıştır. Toplam 233 kitap ve makalesinin 16 sı matematik, astronomi ve fizik ile ilgilidir. Bu alanlarda ise ilgilendiği konular şunlardır: Gök cisimlerinin sınırları, gezegenlerin uzaklıkları, astronomik gözlemler, gözlem aletleri, Öklid özeti ve geometri yöntemleri, son ve sonsuzluk konuları, diferansiyel hesap, aritmetik, küre üzerine çizilen paralel doğrular, fizik ve metafizik. İbni Sina, Jeolojinin de kurucusu sayılır. Bu konuda tortul kayaçların fosillerin ve dağların oluşumu ile ilgili bugün aynısı tekrarlanan bilimsel açıklamalar yapmıştır32).
1201 yılında Horasanın Tus kentinde doğan Türk asıllı Nasreddin TUSİ (1201-1274). aritmetik, geometri, astronomi, optik, mineoroloji, tıp, lojik, felsefe, ahlak ve edebiyat konuları ile ilgilendi. Kendisine "El-muhakkik" veya "Türk Öklidi" de denir. Toplam 64 yapıtı olduğu bilinmektedir. Düzlem geometriyi yarattığı söylenir. Düzlem geometriyi küre geometrisine uyguladı. Abbasi veziri bir bahane ile Tusi'yi Bağdat'ta hapsetti. Tusi ilk yapıtını burada yazdı. 1256 da hapishaneden çıktı. 1259 da yazdığı "Kitabı şekli kutta" isimli yapıtında Öklidin 5 nolu postulatını tenkit ederek buna başka bir biçim verdi. Üçgenin üç açısının toplamının 180 dereceye eşit olduğunu isbat etti. Üç açısı bilinen küresel üçgenin çözümünü üç kenarı bilinen üçgen çözümüne dönüştürdü. Küresel üçgen çözümünde kutup üçgenini önerdi 33).
1220 de bir çok matematikçilerin bulunduğu Horasan Mogol istilasına uğradı. 1256 da Hülagü komutasındaki Mogollar ilerleyerek 1258 de Bağdat'ı zaptettiler. Halife El Mustazım öldürüldü. 1259 da Hülagü İlhan Bağdat'ı yıktıktan sonra Tusi'ye Rumiye gölü doğusunda Marega'da bir gözlemevi kurma görevi verdi 34). 2000 m yükseklikte Karakaya tepesindeki bu gözlemevi kitaplığında tarihçiler 400 000 kitap, broşür ve makalenin bulunduğunu söylerler 35). Gözlemevinde çoğunu Tusi'nin yaptığı bir çok astronomi aletleri vardı. Bu gözlemevinde Şam'dan Müeyyidüddin Urzi, Musul'dan Fahrüddin Maragi, Tiflis'den Fahrüddin Ahlati, Kazvin'den Necmüddin Kazvini biraraya toplandılar 36). Tusi 1261-1269 yılları arasında yaptığı gözlemleri "Zîci İlhan” (İlhan almanağı) ismi altında yayınladı 37). Tusi'nin ayrıca altı paftalık bir İslam Atlası yaptığı da söylenmektedir.
İlhanlı hükümdarı Argun Han'ın oğlu ünlü bilgin GAZAN HAN (1271-1304), tarih astronomi, doğa bilimleri, tıp ve kimya ile uğraşmıştır. 1300 de Marega'ya uğrayıp gözlemevini incelemiş ve dönüşte Tebriz'in batı tarafındaki banliyosu Şem'de bir gözlemevi kurdurmuştur 38).
Türk divan edebiyatının ilk şairlerinden GÜLŞEHRİ'nin 1301 de yazdığı Farsça manzum "Felekname" (Astronomi) adlı mesnevisinde ve 1317 de yine "Mantık-ut tayr" (Kuş mantığı) da bazı astronomi ve astrolojik konulara değinmiştir. Örnek olarak Ay tutulması için:
Kendözinden çün değildir Ay nurı
Aydını kamu Güneşdendür varı
Çün Güneşten nur alur Ay iy hakim
Güneş anun nurrin eyler müstakim
İkisi arasına yir gölgesi
Düşicek ey bilmeyenler bilgesi
Ay dutulur nurunu virmez olur
Zire ol dem Güneşi görmez olur.
demiştir. Gülşehri'nin gökbilim (astronomi) ve yıldızbilim (astroloji) ile bu kadar yakından ilgilenmesi eserlerini Kırşehir'de veya bu şehrin dolaylarında yazmış olmasına bağlanabilir. Çünkü Gülşehri'nin yaşadığı yıllara yakın bir devirde Kırşehir'de Nureddin Cacebel tarafından özellikle gökbilmin okutulduğu bir medrese kurulduğu bilinmektedir.
1427 de BEDR-İ DİLŞAD ( Öl. 1404-5) tarafından da yazılan Muradname (Padişah 2. Murad adına yazmıştır), 10410 beyitlik aruz vezniyle yazılmış olup konuları içerisinde astrolojiye değinmiştir. Tanrının yeri sofa gibi düz, felekleri de kubbe gibi yuvarlak yarattığını, gözlem yaparak yıldız sayısının 29 000 olarak saptandığını, bunlardan yedisinin gezegen, diğerlerinin duran yıldızlar olduğunu söyler 39).
14. yüzyıl sonunda yaşamış olan ABDÜLVACİD, Horasan'dan Süleyman Şah zamanında (1368-1387) Anadolu'ya geçmiş ve Kütahya'ya yerleşmiş ve burada kurulan medreseye müderris olmuştur. 1403 de "Şerh'ün nihaye" (Son yorumlar) isimli yapıtından başka Usturlab isminde manzum bir yapıtı da vardır 40).
ULUĞ BEY (1393-1449) astronomiye ilgisi yüzünden 1420 de Semerkant'ta kurduğu gözlemevinde KADIZADE RUMİ (1365-1430) ve Gıyasüddin CEMŞİDİ (Öl. 1429) 41) ile birlikte çalışarak "Zîci Gürgani" (Gürgan almanağı) veya "Zîci cedidi Sultanı" (Yeni sultan almanağı) isimli bir yıldız kataloğu meydana getirmişlerdir 42)43) Bu yapıt batıda 16. yüzyıla kadar pozisyon astronomisinin el kitabı olmuştur ve zamanının en mükemmel cetvelleridir. 1665 de Oxford'ta basılmış ve çeşitli Avrupa dillerine çevrilmiştir. Kameri ay başlarının saptanmasında bu cetvellerden hala yararlanıldığı söylenmektedir. Bu gözlemevinde çeyrek daire şeklinde sabit olarak yerleştirilmiş duvar kuadrant'ın yarıçapı 40 m kadar olup her dereceye yaklaşık 0.70 m karşılık gelmekteydi. Semerkant'taki ölçtükleri coğrafik koordinatlar bugünkülerle karşılaştırılırsa enlemde 1.5 dakikadan küçük farklılıklar olduğu görülür. 1425 de yazdığı "Risalet'ül Muhtiye" adındaki bir yapıtında π nin büyüklüğünü 60 lık sistemde verdikten sonra aynı değeri ondalık kesir ile tekrarlar.
Kadızadenin vefatı ile Semerkand gözlemevine müdür olan ALİ KUŞÇU (Öl.1474/1475) Uluğ beyin yıldız kataloğuna yardım etmişti. Uluğ Bey'in öldürülmesi ile Tebriz'e geldi Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından Fatih Sultan Mehmed'e elçi olarak gönderildi. Fatih'in isteği üzerine İstanbul'da kalarak Ayasofya medresesinde müderris oldu44) . Astronomi konusundaki bir çalışmasını Fetih Risalesi (makalesi) adı ile Fatih Sultan Mehmed'e sundu. Ali Kuşçu, hesaplarında dünya çevresi için 8000 parasang (fersah) aldı.
Osmanlı imparatorluğu içinde 16. yüzyılın ilk yarısına kadar pozitif bilimler alanında önemli bir gelişme göze çarpmamaktadır. Bu dönemde İmparatorluk doğuda İran ortalarına, güneyde Sudan'a kuzeyde Viyana kapılarına ve batıda Fas'a kadar genişlemişti. Daha sonraları batıda yapılan Rönesans ve Reform hareketlerinden Osmanlı Türkleri etkilenmemiştir.
Kadızade Rumi'nin torunu, Kutbettin Mehmedin oğlu olan MİRİM (MEHMET) ÇELEBİ (Ölümü 1525) aynı zamanda anne tarafından büyük babası Ali Kuşçu'dur. İstanbul'da medrese eğitimi gördü, I. Selim zamanında Anadolu kazaskerliğine atandı. Daha çok astronomi konularında çalıştı. Türklerde gözleme dayanan bilimsel araştırmaların gelişmesinde büyük çaba gösterdi. Astroloji ile de ilgilendiği söylenmektedir. 1 derecelik açının sinüsünü daha hassas elde edebilmek amacı ile zamanına göre ilginç beş ayrı yöntem önermiştir 45).
Kanuni zamanı matematikçilerinden Sultan Selim Camii muvakkidi (Zaman hesaplayıcısı) MUSTAFA bin Ali-yül MUVAKKIT "Tuhfet-üz zaman ve haridet-ül evan" adı ile yazdığı broşürde gökkürelerinin ve yıldızların niteliklerinden, deniz ve dağlardan bahsetmiştir. Yine Ayasofya kitaplığında bulunan "Tehlil-ül Mikat" adlı yapıtında rubu tahtası ve yükseklik ölçme yöntemleri açıklanmıştır. Bu yapıtta ayrıca nehir genişliği ve kuyu derinliklerinin rubu tahtası ile ölçümü de anlatılmıştır 46).
III. Mahmud zamanında MAHMUD bin ALİ SİPAHİ-ZADE "Ev-zah-ül mesalik ilk marifet-il mimalik " adlı Arapça ve sonradan Türkçeye çevirdiği yapıtında yeryüzünün küre biçiminde olduğunu anlatır ve diğer bölümlerde denizler, göller ve ırmaklardan söz eder.
Bu devirde MEHMED bin ÖMER BAYAZID bin AŞIK tarafından yazılan "Menazır-ül Avalin" adındaki coğrafya ve astronomi kitabı da meşhur olmuştur. Bu kitapta gök ve gök cisimleri açıklanırken cehennem ve cehennem halkı ile şeytanlardan, coğrafyadan ve hayvanlar ile insanların anatomisinden de bahsedilmektedir 47).
MUSTAFA ZEKİ, Gıyasüddin Cemşidi'nin "Süllem-üs Semüa" isimli kitabını Türkçeye çevirmiştir. Bu yapıt gök cisimlerinin Dünya'dan uzaklığını gösterdiği gibi astronomi ile ilgili bazı esasları açıklamaktadır.
Sultan Selim Muvakkiti MUSTAFA bin ALİ 1528 de "Usturlab", 1549 da Türkçe "Kürre-i Sema", Mukantarat risalesi ve bir başka yapıtı olan "Yedinci iklim"de yüz kentin İstanbul'dan uzaklığı ve kaç günde gidilebileceği belirtilmiş ve bununla eski tahmin ve yanlışlıklar düzeltilmiştir.
Eyüp Sultan camii muvakkiti ressam ve Hezarfen Ahmet Ziya AKBULUT, çok sayıda güneş saati yapmıştır. Bunlardan en göze çarpanları, rasathane kütüphanesi, Ayasofya ve Topkapı müzeleri, Bayazıt'da belediye kütüphanesi bahçesinde yer almaktadır. Hem astronom hem takvimci olup iki taraflı, birbirine benzemeyen çeşitli rubu tahtaları yapmıştır.
1570 yılında TAKİYÜDDİN (1525-1585), II.Sultan Selim zamanında Tophane sırtlarında bir gözlemevi kurarak çalışmalara başladı (şekil-2.3). 1577 de görülen kuyrukluyıldız (şekil-2.4), 1578 deki veba salgını bahane edilerek 1579 da Şeyhülislam Kadızade Ahmet Şemsettin'in 3. Murad'a gönderdiği mektupta "gözlemlerin uzayın sırlarını öğrenme küstahlığı olduğu ve bu tür gözlem yapan devletlerin yıkıldığını bildirmiş, hurafelere inanan iradesiz hükümdar Kaptan Kılıç Ali Paşaya emir vererek denizden topa tutulmak suretiyle 1579 da yıktırılmıştır. Bu olayın aynı yıllarda Danimarkalı Astronom TYCHO BRAHE (1546 - 1601) ın gözlem yaptığı döneme rastlaması ve bu gözlemlerden KOPERNİK (1473-1543) in ünlü kuramı çıkarması Türk astronomisi adına büyük şanssızlık sayılır48).
Avrupa dillerinden ilk astronomi çevirisi Fransız astronomu Noel DURCT (? -1650) "Ephermerides Motuum Celestium Richelianae ex Lansbergii Tabulis" Paris 1651 isimli bir astronomik cetveldir. Bu çeviri Osmanlı astronomu Tezkereci KÖSE İBRAHİM (Zigetvarlı) tarafından "Janjal al-aflak fi Ghayat al-idrak" ismi altında 1660 yılında yapılmıştır. Bu çeviri Osmanlı literatüründe KOPERNİK’ten söz eden ilk kitaptır. Osmanlılar kuramsal astronomi kitapları yerine daha çok devlet ve din işleriyle günlük yaşam için zorunlu olan takvim yapımına ve. zaman belirlemesine ilişkin gelişmelere yöneliyordu49). Matematik ve astronomi konularında çalışan bir bilgin olan HALİL FAİZ (1674-1721) "Hesap özeti", astroloji ile ilgili "Yıldızlarla uğraşma hesapları" ve "Gezegenler üzerine makaleler" kitaplarını yazdı 50).
18. yüzyılın ilk yarısında iki büyükelçi Paris ve Viyana gözlemevlerini ziyaret etti. 1748 de Hattı Mustafa Ef. Viyana gözlemevini ziyaret etti. III. Ahmet zamanında 1721 de ise Yirmisekiz Mehmet Çelebi Paris gözlemevini ziyaret etti ve gözlemevi direktörü J.D.CASSINI'nin verdiği astronomik cetvelleri dönüşünde İstanbul'a getirerek ilgililere verdi.
1733 de Hendesehane kuruldu. Bunu 1773 de Mühendishane-i Bahri-i Hümayun (Gemi Mühendisliği Devlet Okulu) ve 1795 de Mühendishane-i Berri-i Hümayun (Askeri Mühendislik Devlet Okulu) izledi. Bu okulların ders programlarında dil, matematik, coğrafya, istihkam, astronomi, atıcılık, harp tarihi dersleri okutuluyordu.
18. yüzyılın ikinci yarısında yabancı öğretmenler özellikle Fransız mühendisler eğitim kurumlarında ve topçuluk, gemicilik ve askeri mühendislik gibi alanlarda görev aldılar.
İBRAHİM HAKKI (Erzurumlu) (1703-1780), Türkçe, Arapça, Farsça 54 yapıtı olup Marifetname isimli yapıtında bazı basit hesaplamalar ve astronomik bilgiler vermiştir.
Soma yakınlarında Gelenbe bucağından GELENBEVİ İSMAİL ef. (1737-1799) kendisini yetiştirerek I. Sultan Hamid zamanında Mühendishane-i Bahri Hümayün (Denizcilik Devlet Mühendislik Okulu) de matematik hocalığı yapmıştır. Bir çok makalenin yanında "Hesap özeti", "Kesir Hesabı", "Logaritmalara dair", "Adla-i müsellesat" (Üçgen kenarları), üçgen çözümleri ve trigonometrik fonksiyonlara ilişkin işlem yapmağa elverişli bir cetveldir. Ensab adını verdiği logaritmaya ilişkin derin bilgisi vardır 51).
???
Şekil-2.3: İstanbul Rasathanesi (Ünver)
???
Şekil-2.4: Takiyuddin'in kuyrukluyıldızı (Ünver)
18. yüzyıl ortalarında İstanbul'da doğarak III. Mustafa zamanında yaşayan Laleli camii muvakkidi KALFAZADE İSMAİL ÇINARİ 1780 de Logaritmayı ülkemize tanıtan kişidir. III. Ahmet zamanında elçi olarak 1721 de Avrupa'ya giden Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin getirdiği astroloji ile ilgili kitaplar arasında gelen J.D.CASSİNİ'nin astronomi cetvelini yarım yüzyıl kitaplık raflarında durduktan sonra astrolojiye meraklı III. Mustafa'nın emri ile 1772 de dilimize çevirmiştir. Bu cetvelde Paris meridyenine göre yapılmış hesapları Süleyman-ı MAKAMİ (Katib-i Divani) İstanbul meridyenine ve İslam ülkelerinde kullanılan Arabi takvimine dönüştürerek 1798 de yayınladı. Bu yapıta "Zîc-i Cedid Hülasa-i Garra" adını verdi.
FEYZİ EFENDİ (Ölümü 1814), mühendis ve matematikçidir. Sekstant kullanımına ait bir kitabı vardır. Kilid'ül Bahir (Çanakkale Boğazı) istihkamlarının takviyesi sırasında ölmüştür.
III. Selim zamanında Mühtedi52) Osman ef. adlı bir tercüman 1779 da "Hediyyet'ül-Mühtedi" isimli Avusturya Almancası ve Fransızca yapıtlardan yararlanılarak askeri amaçlı bir geometri kitabı yazdı. Bu kitapta geometrik şekillerin ve bazı büyüklüklerin ölçülme usullerinden bahsetmektedir. Bu kitapta ayrıca 1 zira = 24 parmak ve 1 parmak = 6 orta boy arpanın bitişik olarak yanyana durması ile oluşan uzunluk olarak tanımlanmıştır. Halbuki Hıristiyanların birimi ayak olup 1 ayak = 12 parmak ve her parmak bizim parmağa uygun düşmektedir. Ayakları ise tamamen bizim yarım zira'mıza eşittir. Fakat Hıristiyan mühendisler güçlük olmaması için bir ayağı 10 çizgiye ve 1 çizgiyi de 10 nokta'ya bölerek kullanagelmişlerdir.
Kırım'ın Taman kasabasında doğmuş ve Mühendishanede 1806-1817 yıllarında başhocalık yapmış olan Hüseyin Rıfkı TAMANİ (Öl. 1817) modern batı biliminin Osmanlıya girmesinde öncülük etmiş, logaritma ve İngiliz matematikçilerinden J.Bonneycastle'nin Öklid geometrisine ilişkin bir kitabını "Usulü hendese" isimle çevirerek 1797 de İstanbul'da yayınlamış ve bu kitap uzun süre Mühendishanede ders kitabı olarak okutulmuştur.
BAŞHOCA İSHAK EFENDİ (1748-1835), sonradan Müslüman olan bir Musevi mühendisin oğlu olup, bir çok dil bilen bu matematik bilgini Mühendishane-i Berri Hümayün'da matematik öğretmenliği ve rektörlük yaptı. 1831-34 yılları arasında dört ciltlik "Küllüyatı umumi riyaziye" ile Osmanlı matematikçilerinin öncüsü sayılır. 1835 de basılan "Aksül meraya fi ahzi'z zevaya" (Ters açılı prizmalar) yapıtında oktant, sekstant ve akromatik daire gibi ölçü aletlerinin kullanım ve ayarı, açı ölçmede uygulanan kurallar, enlem, boylam ve azimut belirlemelerinden bahsetmektedir 53). Bu yapıtta ayrıca paralaks açısı ve güneş paralaksına ilişkin bir cetvel, ışığın kırılması ve güneş ışığının kırılmasına ilişkin bir cetvel, gezegenlerin görünür çapları, görünür ufuk ile gerçek ufuk arasındaki farkın ölçülmesi, deniz kenarında veya gemide boylamların ölçülmesi, karada uzaklık ölçülmesi ve yanına varılamıyan uzaklıkların bulunması gibi konuları içermektedir. "Kavaid-i Ressamiye" (Resimlemenin kuralları) isimli yapıtında arazi ölçü kurallarından bahsetmektedir. "Risale-i Ceyb" (Sinüs makalesi) ise zaman saptaması konularını içermekte özellikle kentlere göre saat farklarını belirten bir bölüm vardır. "Mecmua-i Ulum-i Riyaziye" (Matematik bilimleri Dergisi) adıyla 1831-34 yıllarında 4 cilt olarak İstanbul'da basılan ve 1841-45 yıllarında Kahire'de 2. baskısı yapılan bu ünlü yapıtın II. cildinde düzlem trigonometri, cebir kurallarının geometriye uygulanması, ve geometri problemlerine cebir yoluyla getirilen çözümler açıklanır. Geometri uygulamalarında nivelman, bir yerin haritasının çıkarılması, kale istihkamında gerekli geometrik hesaplamalar, arazi ölçümü gibi konular yer almaktadır. Bu ansiklopedik yapıtın IV. cildinde astronomi yer almakta , ufuk dairesi ekinoks çizgisi, meridyen, enlem, boylam, zodyak vb temel astronomi bilgileri, zaman tayini, ışık kırılmasının astronomik gözlemlere etkisi, gök cisimlerinin sınıflandırılması, gezegenler ve hareketleri konu edilmekte, Batlamyus, Tycho Brahe, Kopernikus ve Kepler yasaları tanıtılmakta, çekim kuvvet, gök cisimleri ve gezegen hareketlerine etkisi, Güneş ve yer hareketleri, Güneş ve Ay tutulmaları, uydular ve kuyruklu yıldızlara ait bilgiler verilmektedir.
II. Mahmut döneminde (1808-1839) tanınmış Fransız astronomlarından LALANDE (1732-1807) nin astronomi cetvelleri de MÜNECCİM-İ SAMİ MÜMİNZADE HÜSNÜ tarafından "Tercüme-i Zîc-i Cedid" (Yeni kataloğun çevirisi) adı ile Türkçeye çevrildi.
TEVFİK PAŞA (Vidinli) (1832-1901) askeri okullarda matematik dersleri verdi, cebir ile ilgili bir kitap yazdı 54).
1880 lerde öğretim kurumlarımızdan Mühendishanede fen dersi olarak matematik, mekanik, coğrafya, istihkam, astronomi gibi dersler ve askerlikle ilgili konular gösteriliyordu.
Türk matematikçilerinin ünlülerinden SALİH ZEKİ (1864-1921), bir çok kitapları arasında genel çekim, olasılık hesabı, analitik geometri, dalga teorisi, matematik, astronomi, termodinamik, elektromagnetizme, fonetik, Kamus-i riyaziyat (matematik sözlüğü), asari bakiye (Trigonometri tarihi) kitaplarını yazmıştır 55).
HÜSEYİN HİLMİ (öl.1924), Sultan Selim camiinde muvakkitlik yapmış, Darülhilafe medreseleri astronomi öğretmeni, müneccimbaşı ve takvim sahibidir. Resmi son müneccimbaşımız (yıldız falcısı) olup astronomi, fizik, matematik, geometri, takvim ve güneş saati konularında çalışmalar yapmıştır.
1935 de İstanbul Üniversitesi Gözlemevi Alman astronomu E.F.FREUNDLICH tarafından kurulmuştur. Doktora yapan ilk Türk astronomu ise Tevfik Oktay KABAKÇIOĞLU (1910-1971) dur.
Bu sayılan bilim adamlarının dışında 20 yüzyıl başına kadar Darülfünun (Üniversite) ile sivil ve askeri okullarda batı yöntemlerle öğretim yapmış, yazma ve çeviri yapıtlar yazmış değerli matematikçiler yetişmiştir. Bunları da kısaca isimleri ile sayarsak:Palabıyık hoca, Masdariyecizade Hüseyin ef., Beyşehir müftüsü Hacı Mahmutzade, Emin Paşa, Yusuf Sinan Paşa, Tahir paşa, Ethem paşa, Cemal paşa, Margosyan, Yusufyan, Karatodori paşa, Tahsin bey, Şükrü bey, Mehmet Nadir, Emin Kalmuk, Salim Tunakan, Kerim Erim (1894-1952), Fatin Gökmen (1877-1955) dir.
1076 yılında KAŞGARLI MAHMUD (El Kaşgari) "Divanü-Lügat-it-Türk" (Türkçe sözlük) isimli bir yapıtında bir dünya haritası çizmiştir. Bu harita Orta Asyanın büyük bir kısmını Çin ve Kuzey Afrikayı içermektedir. Batıda ise Volga nehrini fazla geçmemektedir. Dünya'nın tepsi gibi düz ve yuvarlak olduğu kabul edilen bu dünya haritası, çeşitli ülkelerin birbirlerine göre konumu belirtilmiş bir kroki görünümündedir. O zamanki başkent Balasagun ise haritanın merkezindedir56) Haritanın yazılara göre üst tarafı Güneşin doğduğu yön olan doğu seçilmişti (şekil -2.5 ve 2.6).
Karadeniz ve Marmaranın 1400 yıllarında bile Venedikliler ve Cenevizliler tarafından elle yapılmış haritaları vardır. 1416 da İbrahim KATİBİ bir harita çizmiştir.
1456 da Trablusgarplı İBRAHİM MÜRSEL (Mürsiyeli İbrahim) bir Türk denizcisi olarak Akdeniz haritası çizdi. 1460 yılında ise Güney Avrupa haritası yapmıştır.
EL İSTAHRİ (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri) (15. yüzyıl), "Kitab al masalik val mamalik" (Masallar ve Ülkeler) isimli yapıtında dünyanın çeşitli yerlerine ait 20 harita vardır. Bu kitap yaklaşık 1460 yıllarında Karakoyunlu Türkmen imparatorluğu Şehzadesi Pir Budak zamanında yazılmıştır (şekil-2.7 ve 2.8).
Türk Amiralı PİRİ REİS (1470-1554) Osmanlı donanmasının hakim olduğu denizlere ait "Kitabı Bahriye" adında 1483 de yazdığı kitapta çeşitli liman, koy, körfez, kıyı, kale vb yerlere ait haritalarla bu denizlerdeki gemiciliğe ait akıntılar, sığyerler, tehlikeli kayalık yerlere ait bilgileri de vermiştir (şekil-2.9). 1513 yılında Piri Reis Gelibolu'da ceylan derisi üzerine bir dünya haritası çizmiştir. 21 parçadan meydana gelen bu haritanın 65x90 cm lik bir paftası Topkapı müzesindedir. Colombusun 1489 tarihli bir haritasından da yararlandığını söyleyen Piri Reis'in bu tarihte Amerika'nın içerlerini ve güney kutbundaki dağları da gösteren bu haritayı nasıl yaptığı bilim adamlarınca merak
???
Şekil-2.5: Kaşgarlı Mahmud’un Dünya haritası (1076) (Ülkütaşır)
???
Şekil-2.6:Kaşgarlı Mahmud'un Dünya haritası çevirisi
???
Şekil -2.7 İstahri'nin Dünya haritası
???
Şekil-2.8 İstahri'nin Dünya haritası -Çeviri-
konusu olmuştur. Bu haritayı 1517 yılında Mısır'da Yavuz Sultan Selim'e takdim etmiştir. Bu harita 1929 yılında Topkapı müzesinin eski eserler müzesi haline getirildiği sırada Milli müzeler müdürü Halil ELDEM tarafından bulunmuş ve Alman doğu bilimleri uzmanı KAHLE ile birlikte incelenmiştir (şekil-2.10). Ayrıca "Hadikat'ül Bahriye", "Netayic'ül-Efkar fi Cezayir'ül Bihar", Bilad'ül- Aminat ve harita yapımıyla ilgili"Eşkalname"(o zamanlar haritaya eşkal deniliyordu) adında bir bilim kitabı ile 1528 tarihini taşıyan "Hind Denizi Haritası" gibi yapıtları Deniz Müzesindedir. Piri Reis Hürmüz kalesinin kuşatılmasında uğradığı iftira yüzünden 1554 de katledildi. 57)
MATRAKÇI NASUH (Ölümü 1533) haritacı anlayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır. Sopa veya demirci çekici ile yapılan ve bir çeşit harp oyunu olan matrak (Mitrak) oyunu mucididir. Menazil (Hedefler) isimli yapıtında 16. yüzyılda yapılmış Anadolu atlası vardır."Umdet'ül-Hisab" (Hesabın ilkeleri) isminde bir yapıtı (1517) ve "Beyan-menazil-i sefer-i Irakeyn" ismindeki kitabında Kanuni'nin 1534 de Irak seferine katılarak İstanbul-Tebriz-Bağdat-Tebriz-Diyarbakır-Halep-İstanbul geçkisi üzerinde fethedilen yerleri, kaleleri isim ve güzel haritalarla anlatır 58)-63)
Kanuni Sultan Süleyman saltanatı sıralarında devlet hizmetine giren Sinop'lu bir aileye mensup sonradan Amiral olan SEYDİ ALİ REİS, (? -1563) deniz astronomisini ve deniz coğrafyasını çok iyi bilen bir bilgindi. Piri Reis'in donanmasını Basra'dan Süveyş'e getirme görevi verildi 64). Ancak bazı nedenlerden dolayı dört yıllık (1553-57) uzun ve maceralı bir yolculuktan sonra Edirne'ye dönebilmiştir. Bu seyahatı Bursa-Konya-
Kayseri-Halep-Urfa-Musul-Bağdat-Basra-Hürmüz Boğazı -Ahmadabad-Delhi -Lahor-Kabil-Semerkand- Buhara- Farab -Merv- Tus -Nişabür -Bağdat- Musul- Mardin- Diyarbakır- Sıvas-Ankara-İstanbul-Edirne geçkisini izleyerek Arapça ve Farsçadan yaptığı derlemelerle "Miratül Memalik" (Ülkelerin aynası) adlı yapıtı yazmıştır 65). Bu kitap 1815 de Almancaya, 1826 da Fransızcaya, 1899 da İngilizceye, 1963 de Rusçaya çevrilmiştir. 1554 de Ahmedabad'ta yazdığı "Mohit" (Okyanus) çeşitli batı dillerine çevrilmiştir66). 10 bölümlük bu kitapta yön bulma, azimut ve yıldızların yüksekliklerinin hesabı, zaman hesabı, takvim, güneş ve Ay'a bağlı tanımlanan yıllar, denizcilikte önemli bazı yıldızların doğmaları, batmaları ve adları, ünlü limanlarla adaların enlemleri, astronomiye ait bilgiler ve bazı limanların arasındaki uzaklıklar, Hind Okyanusundaki adalar, kıyılar, rüzgarlar, ünlü limanlar ve topografik coğrafya konularını içermektedir. Bir başka yapıtı "Mirat-ül Kainat (Kainatın aynası)67) kitabı da Farsça ve Arapça bir çok kitaplardan derlenmiş olup bir çok astronomi aletinin tanımı ve kullanılışı, güneşin yüksekliği, yıldızların konumu, kıble, öğle zamanı saptanması, nehir genişliği saptanması, rubu tahtası ve usturlab'ın yapım ve kullanılışı konularını içermektedir.
???
Şekil-2.9:Piri Reis'in "Kitabı Bahriye"sinde Venedik (Aygün)
???
Şekil-2.10:Piri Reis'in Amerika haritası (1513)
1549 da Halep'te Ali Kuşçu'nun astronomi ile ilgili Fethiye yapıtının Türkçesine bazı ilaveler koyarak "Hülaset'el-Haya" ismini vermiştir 68). Seydi Ali Reis yerin yuvarlak olduğunu, dağların yüksekliğinin yerin yuvarlaklığını bozmayacağını söylemiş ve yer yarıçapının 1545 fersah olduğunu yazmış, ağır cisimlerin yerin merkezine doğru düştüklerini eklemiştir. Ancak yerin günlük hareketini kabul etmediğini göstermek için de o zamana kadar ileri sürülen kanıtları açıklamıştır 68a)
Osmanlı korsan reislerinden olan ve daha sonra Osmanlı donanması hassa reisleri arasına katılan ALİ MACAR REİS tarafından 1567 de dokuz ceylan derisi üzerine çizilen 31x43 cm boyutlu yedi haritadan oluşan ve Topkapı müzesinde bulunan bir atlasta bulunan haritalar sıra ile:
haritaları vardır. Ali Macar Reis'in yapıtları 1935 de cumhuriyetin kültür yayınlarından biri olarak basılmıştır 69).
Büyük Türk gezgincilerinden MEHMET AŞIK (1555-?) 21 yaşında geziye çıkarak 25 yıl içinde bir çok ülke gezmiş ve gezi notları 1595 de "Menazır-ül Avalim" (Dünyanın görünümü) adıyla basılmıştır. 1590 da Menemenli MEHMET REİS'in çizdiği bir Akdeniz haritası Venedik'te Correr müzesindedir. Benzer şekilde 16. yüzyılda Tunus'lu Hacı Ahmed'in Dünya haritası Venedik'te San Marco kütüphanesindedir.
Arapça ve Farsçayı çok iyi bilen ve tarih, coğrafya, bibliyografya ve toplum bilimi alanlarında 27 yapıtı bulunan KATİP ÇELEBİ (1609-1657) Girit seferi dolayısı ile (1645-46) haritaların nasıl yapıldığını öğrendi. En önemli yapıtı "Cihannüma" (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır. Beş haritalı, 75 sayfa olan ve 1648 de yazılmağa başlanan bu kitapta Dünyanın yuvarlaklığı üstüne kanıtlar verildikten sonra Japonya'dan Erzurum ve Irak'a kadar ülkelerin coğrafyasını, kısa tarihini, bitki ve hayvanlar alemini anlatmaktadır. "Keşf-üz-Zunun" (sanıların keşfi) isimli kitabı da ünlüdür. 1727 de basımevinin icadından hemen sonra 1732 de basılan bu kitap çeşitli dillere çevrilmiştir. Katip Çelebinin bundan başka "Kozmoğrafya" adında bir kitabı daha vardır. İstanbul'da ilk defa pusula sapmasını belirlemiştir 70).
17. yüzyılda İstanbul'da 8 dükkanda 15 kişi haritacılık yapmaktaydı. Bunlar birkaç dili özellikle Latinceyi çok iyi bildikleri için yazarların kitaplarını okuyarak yeryüzü şekillerini çizmekteydiler. Ayrıca pusula yapılan 10 dükkanda da 45 kişi, kum saati yapılan 15 dükkanda 45 kişi çalışmaktaydı.
17. Yüzyılın en büyük gezgin ve yazarlarından biri olan EVLİYA ÇELEBİ (1611-1682) Osmanlı ülkesinin içinde ve dışında 50 yıl geziler yaparak ve 22 savaşa katılarak bunları 6000 sayfada 10 cilt halinde yazmıştır. 1.Cilt İstanbul'a ait olup diğer 9 ciltte Anadolu, Trakya, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Ege ve Akdeniz adalarından bir kısmı, Kırım, Bağdat, Musul, Suriye, Filistin, Mısır, Mekke, Medine, Kafkasya, Macaristan, Batı İran, Azerbaycan, Sudan, Habeşistan, Güney Rusya, Lehistan, Avusturya, Güney Almanya, Hollanda, Danimarka, İsveç ülkeleri yer almıştır. Bazı abartmaları, yapmış olduğunu iddia ettiği bazı gezilerine gölge düşürmüştür.
1683 de Alain MALLET İstanbul planı yaptı.
Bilimsel kitapların yayılması ilk basımevinin 1727 de İBRAHİM MÜTEFERRİKA (1674-1745) tarafından kurulması ile başladı 71). İbrahim Müteferrika'nın ilk bastığı kitap 1729 da Sahhahi Cevheri'nin çevirisi olan "Vankolu sözlüğü"dür. Tanzimatın ilanından önce (1839) basılı kitaplar daha çok askeri konular iken bu tarihten sonraki sivil ve sosyal amaçlı olup tıp ve matematik kitapları artmış, coğrafya, astronomi ve askerlik sanatı konusundaki kitaplar azalmıştır 72). Burada İslam dini ile ilgili eserlerin Kur'an. hadis, fıkıh, tefsir, kelam konularını kapsayan kitapların basılması yasaklandı. 18. yüzyılın başında Şeyhülislam İshakzade Esat ef. verdiği fetva ile kitapların yasaklanmasını amaçlayan geniş bir direnişe geçildi. Aşırı şeriatçı şeyhülislamlar yalnız deney bilimlerine değil, tasavvuf ve felsefeye de karşı çıktılar. 1727 de basımevinin kurulmasından sonra kaleme alındığı bilinen ilk Türkçe fen yayını mühendishane hocalarından İshak ef. nin 4 ciltlik yapıtı "Mecmua-ı ulum-i riyazieye" (1831-34) dür. Bu yapıtın 2. baskısı 1841-45 de Kahire'de yapılmıştır.
1730 da Johann Babtist HOMANN (1664-1724), İstanbul Boğazının yanlış çizilmiş haritasını yaptı.
Osmanlı İmparatorluğu'nun büyük bir alana yayılması, Avrupa ile doğrudan coğrafi ilişki, Osmanlıların Avrupa'daki gelişmeleri izlemesine olanak sağlıyordu. Diğer taraftan diplomatlar, seyyahlar, tüccarlar, denizciler, göçmenler, Avrupa'daki dini baskıdan kaçan Musevi ve Hiristiyanlar ile de bu ilişki sağlanıyordu.
1760 yılında Fransız haritacılarından D'ANVİLLE, Anadolu'nun ilk ciddi harita çalışmasını yapmıştır.
Alman gezgini Carsten NİEBUHR'un Anadolu seyahatları (1766-67) sonunda elde ettiği bilgileri içeren Anadolu haritaları ancak 1837 de 1:775 000 ve 1:1 150 000 ölçeklerinde basılmıştır.
1770 de Fransız ve 1812 de İngiliz subayları tarafından batı ve güney sahillerimizin ilk denizcilik haritaları alınmıştır.
1776 da F.R. KAUFFER, İstanbul kenti planı yaptı 73) .
İngilizler tarafından 1784-88 yılları arasında Amiral TEÜGE, 1820 yılında Albay COTYE ve 1830-32 arasında Albay LAYONS ve GREY tarafından denizlerimizde hidrografik ölçmeler ve haritalar yapılmıştır. Daha sonra 1833 den itibaren İngiliz hidrograflarından WORTON başta olmak üzere PHILIP, SPRAT, WOODS ve MANSEL bu ölçülere devam etmişlerdir.
1785 de MUSTAFA RESMİ ipekli kumaş üzerine renkli yapılmış 0.70x1.20 m boyutlu Karadeniz ve Akdeniz haritasını çizdi (haritalarını, Mustafa: Amel-ressam hıfzı Enderun Hazret-i Sadrı Ali olarak imzalamıştır).
18. yüzyılın sonunda J.RENNEL bir Batı Asya haritası hazırlamış ve 1832 de yayınlanmıştır.
1803 de mükemmel ilk Türkçe atlas, Darüt-tabaati'l-Amire adını taşıyan basımevi müdürü Müderris ABDURRAHMAN efendi tarafından İstanbul'da basıldı. Bu atlas birçok kaynaklardan ve Avrupa'da yapılan atlaslardan yararlanılarak yapılmıştır. Atlasın başında 79 sayfalık astronomi ve coğrafya bilgilerini içeren bir bölüm bulunmakta, bunu renkli haritalar izlemektedir. Abdurrahman efendi. III. Selim zamanında Mühendishane-i Berri-i Hümayün'da (Devlet Kara mühendislik Okulu) geometri öğretmenliği yapmıştır
1807 de Napoleon'un göndermiş olduğu subaylar Toros ve Kızılırmak havalisinde yol boyu haritaları almak için çalışmışlardır. 1822 de LAPİE tarafından Rumeli ve Batı Anadolu haritası yayınlanmıştır. Bunu İngilizler takip etmişlerdir. 1836 da Güney Anadolu'daki Chesney heyeti, Batı ve Güney Anadolu'da Sprat heyetleri bu kapsamdadır.
İlk Deniz haritası 1830 yılında Heybeliada Deniz Harp Okulunda basılan Karadeniz haritasıdır.
Karadeniz kıyılarımız haritasını ilk defa MANGANARI adında bir Rus yüzbaşısı 1823-1836 yılları arasında yapmıştır. Bu haritalar 1835 tarihini taşımaktadır. Yine 1835 tarihini taşıyan Rus haritalarından çevrilerek basılmış İstanbul ve Boğaziçi haritaları vardır. Marmara Denizi ise yine Manganari tarafından 1845-1848 arasında çalışarak ve iskandil ölçüleri ile yapılmış olup bu çalışmalarla amiral rütbesini kazanan Manganari, ayrıca bir Marmara kılavuzu yazmıştır. Rusların bu ölçülerine Osmanlılar "Gül sefid" isminde bir kurvet ile katılmışlardır. Karadeniz'in 1265 H. de ikinci bir defa daha Ruslar tarafından ölçülmesinde de yine Osmanlıların "Ahter" ve Neyyiri Zafer" isimli gemi ile ortaklaşa çalışmaları olmuştur74). Deniz haritaları için ölçü gemisi olarak 1845-1914 arasında Gül sefit, Ahter ve Neyyiri zafer kurvetleri, 1914-1932 arasında ise Beyrut yatı, Zuhaf kurveti, Galata yatı ve Aydın Reis gambotu kullanılmıştır. Bunlardan başka okul gemisi olup da ölçü işlerinde kullanılan Mehmet Selim fırkateyni, Heybet nüma kurveti, Nüveydi fütuh Briki de sayılabilir.
II. Mahmud zamanında, 1835-39 yılları arasında Osmanlı ordusunda hocalık için getirilen ve paşa ünvanı verilen Helmuth v. MOLTKE (1800-1891), 1836-37 yıllarında İstanbul'un 1:25 000 ölçekli, 1837 de Çanakkale Boğazı'nın 1:20 000 ölçekli plançete ile haritasını yaptı. 1838 de Anadolu'da sekiz paftalık (Musul, Elazığ, Birecik, Samsun, Ankara, Urfa, Maraş) haritalarını yaptı. Bu çalışmalar sırasında Nemrut Dağı'nda Komonague tapınağını buldu. 1839 da İbrahim Paşa'nın idaresindeki Mısır ordusuna karşı Çerkez Hafız Mehmed Paşa'nın maiyetinde bulunmuş ancak anlaşamamışlardır. Berlin'e döndüğünde Türkiye çalışmaları için nişan verildi 75).
1850 de Mühendishane öğrencileri İstanbul şehrinin planını yaptılar.
1853 yılında İstanbul Boğazından Varna limanına kadar olan kıyı bölgesi AHMET HOCA ve İngiliz WOODS tarafından ölçülmüştür.
19. Yüzyılın ilk yarısında haritalarımız, ya istila ordularına ait subaylar ya da Osmanlı İmparatorluğu ordusunu düzenleme için çağrılmış yabancı askeri heyetlerin haritacıları tarafından yapılmıştır. 1857-1901 yılları arasında Anadolu, sayıları bir hayli fazla olan gezginler tarafından gezilmiş ve bu gezginlerin hazırladıkları haritalar kendi ülkelerinde bastırılmış ve bu haritaların bir kısmı açıklanmış bir kısmı da gizli tutulmuştur. Alman subayları, haritacılık sahasına bu tarihlerden sonra girmişlerdir. 1826-33 arasında Avusturyalı PROKESCH von OSTEN, 1836 dan itibaren İngiliz HAMİLTON, 1838-41 arasında İngiliz AINSWORTH, 1835-38 arasında BRANT 1830 da Fransız arkeologu TEXIER, HAMMAIRE DE HELL, 1842 de SCHÖNBORN, 1843 de KOCH, Rus doğa bilimcisi TCHİHATCEFF'in 1847-63 yılları arasındaki çalışmalardan 1853 de Küçük Asya isimli yapıtı, 1837 de Trakya'da Fransız jeologu AMİ BONE ve 10 yıl sonra aynı alanda VİQUESNEL, 1869 da F.v.HOCHSTETTER çalışmalar yapmışlardır.
Alman harita uzmanı Heinrich KIEPERT (1818-1899), 1841-88 arasında Türkiye'ye gelerek önceleri Anadolu'nun kuzey batısında altı paftalık 1:400 000 ölçekli haritasını yapmıştır. 1854 yılında tekrar bu bölgede çalışmalar yapılarak bu haritalar basılmış ve diğer ölçekte haritalar üretilmiştir. Daha sonra oğlu Richard KIEPERT babasının yaptığı işlere devam ederek batıdan orta Anadolu'ya kadar olan bölgenin 1902-06 arası 24 paftalık 1:400 000 ölçekli haritasını yaptı. H.Kiepert'in 1884 yılında yaptığı harita karayolları ve demiryolları revizyonlu olarak işlenip 1889 da tekrar basıldı 76). Kiepert'in yaptığı haritalar:
1844 : 1:1 000 000 ölçekli Anadolu,
1844 : 1:1 000 000 ve 1:2500000 ölçekli Osmanlı İmparatorluğu,
1853 : 1: 3 600 000 ölçekli Anadolu, Kafkasya, Batı İran,
1854 : 1: 500 000 ölçekli Anadolu haritası,
1868 : 1: 250 000 ölçekli Batı Anadolu haritası,
1884 : 1: 1 500 000 ölçekli Anadolu haritası,
1897 : 1: 4 000 000 ölçekli Asya Türkiyesi haritasıdır.
Bütün bu çalışmaların sonucu olarak Anadolu topografyasının ana hatları ortaya çıkmış ve bu haritalardan 1:200 000 ölçekli haritalarımız çıkıncaya kadar yararlanılmıştır
1863-1880 yılları arasında C.STOLPE İstanbulun 1:15 000 ölçekli haritasını çizdi.
VINCKE, FISCHER, ve MÜLBACH gibi Alman haritacılarının gelmeleri de bu zamana rastlamaktadır. Şubat 1839 da Osmanlı hizmetinde olan Prusya subayı Binbaşı F. v. VINCKE Ankara'nın planını yaptı. 1:6250 ölçekli bu harita 1854 de Berlin'de basılarak Ankara vilayeti valisi Müşir (mareşal) İzzet Paşa'ya takdim edildi. Asker haritacıların yanısıra 19. yüzyılın ilk yarısında ülkemizde arkeolog, jeolog gibi gezgincilerin gelmeleri ile de değişik amaçlarla yapılmış mevzii haritalar ortaya çıkmıştır.
1864 yılında Türk hükümeti tarafından Filistin'de (Hicaz hattı) demiryolu görevi verilen Alman inşaat mühendisi Carl HUMANN (1839-1896), daha sonraları İstanbul-İzmir arasındaki karayolu etüdünü yaparken Bergama'daki harabeleri keşfederek Türk hükümetinin izni ve Prusya devletinin önerisi üzerine Bergama tapınağını ortaya çıkardı (1886).Çeşitli ölçekte Bergama haritası yaptı 77). Bu konu ile ilgili olarak 1870 de Alman arkeologu Heinrich SCHLİEMANN (1822-1890), Homeros'un şiirlerinden Truva'yı bulmak için Truva'nın yeri olduğu sanılan hisarlıkta kazılara başladı. 1884 de Bergama'da ve 1891-94 arasında da Manisa'da arkeolojik kazılar yaparak bu kazılar sonucunda ortaya çıkan tapınağı Berlin'e götürdü. Buradan da İkinci Dünya Savaşı sonunda Moskova'ya taşındı.
1868 yılında Paris'te öğrenimde bulunan Üstğ.Hafız ALİ (ŞEREF) (Ölümü 1907) bir "Yeni Atlas" hazırlamıştır. 23x33 cm boyutlu bu atlas 22 adet haritayı içermektedir 78) . Daha sonra 1896 da genelkurmayda çalışırken Kiepert'in Anadolu haritasını Türkçeye çevirmiştir. Ayrıca 73 paftadan ibaret Rumeli haritasını çizmiş, okullar için büyük bir duvar haritası hazırlamıştır.
1877 Osmanlı-Rus savaşında Ruslar, Erzurum'a kadar olan sahanın ve Trakya mıntıkasının 1:210 000 ölçeğinde haritalarını yaptılar.
1895 de Süleyman ASAF İstanbul Boğazı haritası yaptı.
Uzunluk Ölçme Aletleri
Uzunluk ölçmek için 10, 20, 30, 50 m boylarında bez, muşamba veya çelikten yapılmış şeritler kullanılıyordu. Uzunluk ölçmede 3 m uzunluğunda tahta latalar ve 10 veya 20 m uzunluğunda ölçme zincirileri de kullanılmıştır. Bu zincirler birbirlerine demir halkalarla bağlı demir çubuklardan oluşmuştur. Çubukların boyları halkaların yarıçapları da dahil 20 cm dir. Metreler bakır veya pirinç halkalar ile ve her beş metre pirinç levha ile belirlenmiştir. Santimetre okumaları, birlikte kullanılan 20 cm lik cetveller ile yapılmaktaydı.
Astrolab
Daha çok bir astronomi aleti olarak yıldız yakalayan anlamına gelen bu alete usturlab da denmektedir. Eski Yunanlılılar zamanında yapılmış ve daha sonra Araplar tarafından geliştirilmiştir. Yuvarlak daire biçiminde bir şekli olup serbest el ile kulpundan asıldığında kendi ağırlığı ile düşey durumunda iken üzerindeki bir kadranı yardımı ile gök cisimlerinin yükseklik açılarını ölçmeğe yarayan bir alet olup bulunulan yerin enlemine uygun olarak takılan ek daire biçimindeki halkalar ve usturlab üzerine çizilen grafikler ile yerel zamana ait bilgileri söz gelimi Güneşin doğuşu ve batışı, namaz saatleri, kıble yönü vb işlerde kullanıldılar. Bu alet yatay bir biçimde tutularak yatay bir düzlemdeki açıların ölçümünde de yararlanıldı 79) (şekil -2.11).
Rubu Tahtası
Kuadrant da denilen bu alet bir dairenin çeyreği şeklinde olup gök cisimlerinin veya yüksekliği ölçülecek bina, kule gibi bir objenin eğim açısını ölçmek için kullanıldı. Alet düşey düzlemde tutularak bir kenarı üzerinde gözleme düzeni ile hedefe bakılmakta ve daire merkezinden aşağıya doğru sarkan bir çekülün bölümlemedeki değeri okunmaktadır 80) (şekil-2.12).
???
Şekil-2.11:Astrolab (Usturlab)
???
Şekil- 2.12:Rubu tahtası
???
Şekil- 2.13: Sekstant
Sekstant
İlkesi kuadrant (Rubu tahtası) denilen çeyrek daireden kaynaklanan bu alet dairenin altıda biri olmasından ismini almıştır ve günümüzde özellikle denizcilikte uzun süre kullanılmıştır (şekil-2.13)81) . A, hareketli ayna ve AM kolu yay üzerinde hareket ettikçe bu kola sabit olan A aynası da birlikte döner. B aynası ise sabitttir ve ortasında bir delik bulunmaktadır. Bu ayna AH koluna paralel olacak şekilde takılmıştır. C noktasındaki
ölçücü Güneş veya objeden gelen ışının A ve B aynalarından kırılarak dürbün içerisindeki görüntüsünü görecek şekilde AM hareketli kolunu hareket ettirir. Bu şekilde BD ve AH paralel olduğundan ölçülecek açı α = 2β olur. 60o lik HN yayı 120 ye bölündüğünde 2 ile çarpmağa gerek kalmadan M noktasında okunan açı objenin yatayla yaptığı a açısıdır.
Alidat Nivellatris (Hedefeli mıstıra)82)
1:200 000 ölçekli istikşaf haritalarının yapılmasında kullanılan bu alet plançete sehpası üzerinde bulunan bir cetvel ve bu cetvelin her iki ucunda düşey durumda bulunan madeni gözlem hedefelerinden yararlanarak eğim ölçmektedir (şekil-2.14). Göze yakın hedefede 3 delik ve cetvelin ucundaki hedefede dikdörtgen biçiminde yukardan aşağıya doğru dar bir pencere olup bu pencerenin ortasında yukardan aşağıya doğru gerilmiş bir kıl vardır. Pencerenin iki tarafında 0-40 arasında eşit aralıklı bölümleme vardır. Noktanın konumuna göre uygun deliklerin birinden bakarak cetvelde k değeri okunur ve a/k =S/h ilişkisinde a değeri sabit olduğundan grafik önden kestirme ile bulunan S uzaklıkları ile h = S.k/a (k/a=tan α) ilişkisinden yükseklik farkları bulunur.
???
Şekil-2.14: Alidat Nivelatris
Küçük ölçekli haritalarda alet yüksekliği dikkate alınmaz. 1:200 000 ölçekli harita nirengisine seri nirengi yani istikşaf nirengisi denir. Bu nirengi sisteminde arazi üzerinde işaret konulmaz. Tepeler doğrudan doğruya nirengi noktası olarak kestirilmiştir. Çünkü bu ölçekte yatay hata sınır 50 m olduğundan bir işaretin gözleme için dikilmesi gereksiz kabul edilmiştir. Bu alet 1911-1930 arasında kullanılmıştır.
Alidat Holometrik (Olometrik) 83)
1:25 000 ölçekli haritaların yersel yapımında genellikle kullanılan plançeteli aletlerden mükemmel mıstıra ya da dürbünlü mıstıra da denilen bu alet (Alm.:Kipregel), biri doğru dürbünlü diğeri dirsekli olmak üzere iki türdür. Dirsekli dürbünlü aletler her ne kadar engebeli ve çok eğimli arazide kolaylık sağlamak için yapılmış ise de Türkiye'de haritaların yapımında yalnızca doğru dürbünlü aletler kullanılmıştır. Doğru dürbünlü alidatlar da biri Fransız tipi, diğeri Türk harita subaylarının önerileri ile ordumuz için yaptırılan ve Türk tipi denilen alet olmak üzere iki türdür. Sehpa üzerinde bir küre başlık olup Plançete tahtası bu başlık üzerine monte edilir. Plançete tahtası genellikle 8 köşelidir. Arazide dolaştırılan üç hedef levhalı bir miradan okunan eğik uzaklıklar Montalan cetvellerinden yataya çevrilir. Bu yöntemle 600 metreye kadar uzaktaki noktalar dürbün eksenine paralel hareket eden bir cetvelle (mıstıra) grafik olarak konur ve eklimetrede okunan düşey açı ile hedef ile alet arasındaki yükseklik farkı hesaplanır. Bu şekilde takeometrik alıma benzeyen ancak daha uzak mesafelerin okunduğu kutupsal alımın grafik olarak çizilmesi esasına dayanır. İstikşaf haritalarımız uzun süre bu yöntemle yapılmışlardır. Daha sonraları bütünleme ve revizyon çalışmalarında kullanılmıştır.
Mimari Gönyeler
Birbirlerine dik yöndeki dört yüzünde bir yarık bulunan dik açı aplikasyonu için yararlanılan aletlerdir. Şekilleri, küre, silindir, kesik koni, sekizgen biçiminde olanları vardır. Bazılarının üzerine pusula oturtulmuştur. Bir çubuk sehpa üzerinde kullanılırlar.
???
Şekil-2.15 :Mimari Gönyeler
Pantometre Aleti
Bu aletler dürbünsüz veya dürbünlü olmak üzere iki türdür.Dürbünsüzlerde üzerinde 0-360 derece bölümü olan bir silindir üzerinde gözleme için yarıklar vardır. Bu alet bir çubuk sehpa üzerinde elle tutularak yarıklardan gözlem yapılır ve verniyerli bölümlemede yatay açı okunur. Ayrıca silindirin üstüne bir de pusula konmuştur. Dürbünlü pantometrelerde ise gözlemler yarıklardan bakma yerine dürbünle yapılır (şekil-2.16).
Grafometre 84)
Prinçten yapılmış 16-24 cm çapında yarım daire biçiminde derece ve yarım derecelere bölümlenmiş bir iletki (açı ölçer, minkale) biçimindedir. Bölümleme hem sağdan sola doğru ve hem soldan sağa doğru yapılmıştır. Çap yönündeki kol sabit olup merkezde oynak olan bir başka kol hareketlidir. Bu hareketli kolun her iki tarafında verniyer düzeni vardır. Böylelikle derece dakikaları okunabilmektedir. Her iki kolda diopter (gözleme düzeni) vardır. Açının bir kolu sabit olan cetvel ile gözlenmek üzere alet döndürülür ve gözleme düzeninden hedefe yönlendirilerek aletin açı tablası sıkıştırılır. Diğer hareketli kol da döndürülerek açının diğer kolu gözlenir ve bölümlemede açı okunur. Alet bir sehpa üzerine kurulmaktadır. Ek olarak düzeç ve pusulası vardır (şekil-2.17).
???
Şekil-2.16:Pantometre Şekil-2.17 :Grafometre
Takeometre ve Teodolit
Optik bir düzende yapılmış bu aletler sehpa üzerine kurulup düzeçlenebilmekte, yatay ve düşey açı okumaları yapılabilmektedir. Teodolitlerin dürbün büyütmeleri daha büyük, açı okumaları daha hassastır. Takeometrelerde ise açı okumaları dakika inceliğindedir. Dürbünde bulunan çizgilerle mira okumaları yapılarak uzaklık hesaplanabilmektedir. Takeometrelerin plançeteli, döner çizim masalı, diyağramlı, tanjant vidalı vb. gibi çok çeşitleri vardır. 20. yüzyılın son yarısında yapılan elektronik uzaklık ölçerler ve elektronik açı ölçerler bir aletde birleştirilerek (total station) yapılan ölçüler bir kayıt ortamına alınabilmekte ve bilgisayarlar aracılığı ile ara değerler hesaplanarak haritalar çizilebilmektedir. Aşağıda bazı eski teodolit ve takeometrelerin resimleri verilmiştir (şekil-2.18).
???
Şekil-2.18:Eski tip teodolit ve takeometreler
1880 yılında Genelkurmayın yeni örgütlenmesinde beş şube kurularak bunlardan 5. şubeye harita ve fen işleri verilmiştir. Ancak 33 yıl saltanat süren padişah II. Abdülhamid'in zamanında bu konuda fazla bir atılım yapılamamıştır.
1883 de Ordunun yeniden örgütlenmesi için getirilen Colmar Baron von GOLTZ (1843-1916), paşa ünvanı verilen (Golç Paşa) ve Genelkurmay 2. Başkanlığına atanan bu Prusya subayı ilk olarak ülkenin harita eksikliğini görerek çıkarttığı bir buyruk ile bu önemli işi 5. şubenin sorumluluğuna verdirerek Rumeli ve Batı Anadolu haritalarını yaptırmağa çalıştı. Ancak bu konuda sağlıklı bir çalışma yapılamadı. Sadece 1888-1895 yılları arasında İstanbul kenti ve Karadeniz Boğazı'nın 1:100 000 ölçekli haritası yapıldı. Bunun dışında bu şube Rusların 1877 seferinde istikşaf yoluyla yaptıkları 1:210 000 ölçekli Trakya haritası kopya edilerek ve Avusturyalıların yaptığı Batı Rumeli'nin 1:300 000 ölçekli haritaları enlem ve boylam çizgilerine bakılmaksızın pantografla 1:210 000 ölçeğine çevirerek Rus haritaları ile birleştirmişlerdir. Bundan sonra arazide yapılan sağlıksız bütünleme ile ortaya hiç bir işe yarayamayan bir harita çıkmıştır86). 1890-94 arasında Paris'te jeodezi öğrenimi yapan Mehmet Şevki ÖLÇER (1866-1927) ve kurmay Yzb. HAKKI ve daha sonra 1892 de gönderilen Harp Okulu öğretmenlerinden Kurmay yarbay RIZA Paris'teki jeodezi öğreniminden sonra bu üç subay özel bir işlemle Nice yakınındki Alpler'de I. ve II. derece nirengi çalışmaları yaparak Paris'te bu ölçülerin değerlendirilmesini öğrenmişler ve daha sonra Mont Souris gözlemevinde enlem, boylam ve azimut ölçü ve hesaplarını görmüşlerdir. 1894 te İstanbul'a dönüşte Genelkurmay'a bağlı harita komisyonunda çalışan bu elemanlardan kurmay Yrb. RIZA, tekrar Paris'e gönderilerek Gautier (Gotye) fabrikasından üç adet semt dairesi ve altı teodolit satınalarak dönmüştür. Harita komisyonuna Fransa'dan bazı astronomik ve jeodezik aletlerle birlikte Fransa coğrafya dairesinden topçu birliği başkanı ve dünyanın çeşitli yerlerindeki çok sayıda sarkaç ile gravite ölçüleri yapmış yarbay DEFFORGES (1852-1915), tuğgeneral rütbesi ile (Deforj Paşa) harita komisyonu başkanlığına getirilmiştir. Yine kendisi ile gelen yüzbaşı BARİSİEN ise yarbay rütbesi ile topografya öğretmenliğine getirilmiştir.Sözleşmeli olarak getirilen bu elemanlar Türkiye'ye gelirken bazı teodolit, sarkaç ve kronometre gibi aletleri Fransa coğrafya dairesinden ödünç alarak getirmişlerdir.
1895 yılında Türk subayları ve Fransız harita uzmanları ile oluşan bu Taksim-i Arazi (Jeodezi) komisyonu baz ve nirengi esaslarına dayalı modern anlamda bir harita yapımına başlamak üzere teşkilatlanmaları nedeniyle 1895 yılı hesaba dayalı modern Türk haritacılığının başlangıç noktası olarak kabul edilmiştir.
Her ne kadar 1932 -1941 arasında Harita genel müdürü yardımcısı olan ve Türk haritacılık tarihi ile ilgili iki kitap ve birçok makale yazmış General Abdurrahman AYGÜN (1878-1943) Türk haritacılığının 1909 başladığını söylemekte ise de bu öneri pek benimsenmemiştir 87)
İlk modern harita çalışmalarına Vardar havzasında Fransızlar tarafından Türk subaylarının da beraberliğinde ufak bir arazi parçasının kadastrosu yapılarak başlanmıştır. Bir yıl sonra da 1896 Mayıs ayında da Eskişehir'de 7235.52 m lik bir baz ölçülerek ve bir noktada enlem, azimut tayini ve sarkaçla yerçekimi ölçülerek bu baza dayalı 1:50 000 ölçeğinde Eskişehir ve Ağapınar paftalarının nirengisi ve topografik bütünlemesi yapılmış, ayrıca 1:10 000 ölçekli Eskişehir planı meydana getirilmiştir (şekil-3.1). Hesaplamalar büyük eksen uzunluğu 6378.253 m basıklığı 1/293.46 olan İngiliz albaylarından CLARK tarafından hesaplanan 1880 elipsoidi üzerinde yapılmıştır. Komisyonun 1897 yılı ve daha sonraki çalışmaları II. Abdülhamid yönetiminin kuşkulu tutumu yüzünden ekipteki yabancılar tekrar görevlendirilmeyerek ülkelerine dönmüşler ve çalışmalar yapılamamıştır.
1900 yılında İSMET KAPTAN komutasındaki "Heybetnüma" korveti ile Aliağa ve İzmir limanlarının hidrografik haritaları ve İzmir'in 1:500 ölçekli kent planı yapılmıştır. 1900 ve 1901 yıllarında İngiltere'de bakır üzerine grave (kazıma) öğrenmek üzere deniz subayları gönderilmiş, dönüşlerinde 1881 yılında kurulmuş olan Kasımpaşa'daki Deniz Matbaasında kurulan bir kazıma kısmında İngiliz haritalarını Osmanlıcaya çevirerek basmışlardır. 1903 de Deniz subayı RAHMİ Beyin kumandasında Basra Körfezi'nin hidrografik haritası yapılmıştır. 1909 yılına kadar Türk hidrografi çalışmaları Genelkurmayın 5.dairesi tarafından yürütülmüş ve bu tarihte bu bölüme "Mesaha-i Bahriye ve Seyrisefain"(Deniz ve gemi trafiği Ölçmeleri) adı verilmiştir. 1909 da Deniz haritalarının yapılması için bir şube kurulmuş, bu şube 1911 de genelkurmay başkanlığına bağlanmıştır. 1914 yılında bazı subaylarla takviye edilen bu şubeye Beyrut ve Galata yatları ölçü gemisi olarak verilmiştir. 1911 yılında deniz matbaası ve yayınevi idaresi ile zaman tayini görevlerini de üstlenen Türk hidrografi teşkilatı, görevini Genelkurmay 8. şubesi olarak sürdürmüştür. 1928 yılında 7. şube olan Deniz şubesi Harita Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır. İsmi 1943 yılında "Hidrografi Şubesi " olarak değiştirilmiş 1949 yılında ise Deniz kuvvetlerine bağlı "Hidrografi Dairesi" olarak yeniden düzenlenmiştir. 1950 yılında dairenin görev alanı genişletilerek ismi de "Seyir ve Hidrografi Dairesi Başkanlığı" adını almış en sonra da "Seyir hidrografi ve Oşinografi Dairesi" ismini alarak Çubuklu'da yeni binasına geçmiştir 88).Bu kurumun Türk denizlerinin çeşitli ölçeklerde yaptığı fevkalade güzel haritaları vardır.
1903 de J. SLONIEWSI’nin yaptığı İstanbul haritası etrafında bulunan Paris İkonları, bu haritanın Fransızlar için yapıldığı olasılığı kuvvetlendirmektedir.
1908 de ilan edilen İkinci Meşrutiyet ile haritacılık konularında da bir kımıldama olmuş ve 1909 yılında Genelkurmay'da harita şubesine bağlı nirengi ve topografya kısımlarından oluşan "Hürriyet Anıtı"nın ekseninden geçen (daha sonra Ayasofya kubbesi) meridyen başlangıç meridyeni alınmıştır. Ayasofya kubbesinin Paris gözlemevi ile olan boylam farkı 26038'44" olarak hesaplanmıştır. Rumeli ve Anadolu için 44 grad'tan geçen enlem dairesi ortalama enlem dairesi olarak kabul edilmiştir. Irak, Arap yarımadası ve Trablusgarp için başka enlem dairesi seçilmesi kararlaştırılmıştır. Paftalar 40x50 cm ölçüsünde yapılacaktır. Aynı yıl (1909), ülkenin 1:25 000 ölçekli haritalarının yapımına Makrıköy (Bakırköy) paftası ile başlanmıştır. Bu amaç için Bakırköy bazı ölçülmüş ve bu bazın güney noktasında astronomik gözlemlerle coğrafik enlem saptanmıştır.Bu haritaların yapımında Bonne projeksiyon sistemi uygulanmıştır. Aynı yıl Boğazın iki tarafında 1:25 000 ölçeğinde 12 paftalık bir alanın nirengisi yapılmış, topografya şubesi de 10 paftalık çalışma yapmışlardır 89).
1911 yılında Edirne'nin Karaağaç istasyonu yakınında 2. bir baz ölçülmüş ve bu baza dayanarak 12 paftalık müstahkem mevki (kuvvetlendirilmiş yer) nirengisi yapılmıştır. Diğer taraftan Bakırköy bazını Eskişehir bazına bağlamak amacı ile Eskişehir ve İstanbul'dan getirilen zincir Adapazarı'nda birleştirilerek burada da bir baz ölçülmüştür. Bu çalışmalar her yıl eklenen yeni noktalar ile 1950 li yıllara kadar sürmüştür. 1933 de Türkiye'ye gelen ünlü Alman bilim adamı H.BOLTZ'un yönetiminde 6106.972 m lik Balıkesir bazı ölçülmüştür90). Boltz Türkiye için Gauss- Krüger projeksiyonunu önermiştir.
1912 yılında Erzurum da 6127.396 m lik bir baz ölçülmüş, Erzurum hükümet konağı yakınında bulunan "Markof" kışlası pavyonunun Rus astronomu GUEDEONOF tarafından Paris'le olan farkı 380 56'11" olarak saptandığından Erzurum-Ayasofya arası 13.66789 grad bulunmuştur.
1911-14 yılları arasında Zonguldak, İzmit, Seymen, Gölcük, Rumeli Karaburun ve Gideros limanları haritası ve Oşinoğraf Alfred MERTS ve Ahmed Rasim BARKINAY tarafından İstanbul Boğazı'nda akıntı ölçmeleri yapılmıştır.
Mehmet Şevki (ÖLÇER) Paşa 1915 de harita şubesi müdürü olarak Birinci Dünya Savaşında ordunun harita gereksinimini karşıladı. 1921 de Kurtuluş Savaşında 60 subay ve 170 sandık eşya ile Harita Dairesi, İstanbul'daki Pangaltı'dan Ankara'ya taşındı. 23 Temmuz 1921 de onaylı bir kadro ile Harita Dairesi MSB'na bağlı olarak kuruldu ve 1925 yılında 657 sayılı yasa ile Harita Genel Müdürlüğü adını aldı. Bu kurumda haritacılık çalışmalarına katkıları olan bir çok subay yetişmiş ve Türk haritacılığına katkıda bulunmuşlardır. Kurumda daha sonraları 1939 da tuğgeneral olan Abdurrahman AYGÜN Harita Dergilerinde bir çok makaleler yazmış ve iki ciltlik "Türk Haritacılık Tarihi" 1980 de yeniden basılarak birçok olaylar gün ışığına çıkarılmıştır 91) .
1915-25 yılları arasında Zühaf korveti ile Yeşilköy, Çekmece kıyıları ile İstanbul (1916), Trabzon (1917) ve Samsun (1921) liman haritaları, Meriç nehrinde sınır belirleme (1923), Halicin planı (1924), Büyükdere ve İzmir Yenikale geçitlerinde (1925) hidrografik haritalar yapılmıştır. 1916 da Kızılırmak üzerinde Zara'dan Yahşihan'a kadar 600 km lik bir yerde Kızılırmak'ta motor ve şalupalarla taşımacılık ve nehir trafiğinin mümkün olup olmadığının keşfi için bir istikşaf haritası yapılmıştır.
1911-1929 yılları arasında Korgeneral Mehmet Şevki (ÖLÇER) yönetiminde 1:200 000 ölçekli 123 paftadan oluşan Türkiye'ye ait istikşaf haritaları yapıldı. Bu haritalar 40x50 cm boyutlu (80 km x 100 km) grad bölümlü, Clark elipsoidi üzerinde Bonne projeksiyonlu B=44 grad, olup başlangıç Ayasofya kubbesidir 92). Alman şehircilik uzmanı Prof. Hermann JANSEN, 1925-1930 yıllarında Türk haritacılarının yaptıkları 1:2000 ve 1:500 ölçekli haritalar üzerinde modern Ankara'nın gelişme planlarını çizdi.
1908 de Meşrutiyet ilanından sonra ülkede yapılan yeni atılımlar parelelinde o dönemdeki adı ile İstanbul Şehremaneti (Belediyesi) de İstanbul'da ilk harita çalışmaları şehremini (Belediye Başkanı) Cemil TOPUZLU Paşa döneminde yaptırmağa karar vermiştir. Bu amaçla İstanbul Yarımadası (Eminönü-Haliç-Surlararası), Beyoğlu (Galata-Beşiktaş-Şişli) ile Üsküdar ve Kadıköy merkezi olmak üzere sık yerleşim yerlerinin 1:500 , 1:1000 ve 1:2000 ölçeğinde haritalarının yapılmasını bir Fransız şirketine (İnşaat ve Keşfiyat Türk Anonim Şirketi) ihale suretiyle verilmiştir. Bu amaçla Fransızlar 1910 yılında nirengi esasına göre çalışmalara başlamışlar ve Yeşilköy'de bir baz ölçmüşlerdir 94). 8000 hektarlık bir alanın nirengi istikşaf ve tesisleri yapılmış ve
???
Şekil-3.1: 1:10 000 ölçeğinde Eskişehir planı (1896)
???
Şekil-3.2: 1:25 000 ölçeğinde Makrıköy (Bakırköy) paftası (1909)
???
Şekil-3.3: İstanbul haritasından bir parça
Galata kulesi koordinatları için yuvarlak bir değer alınarak hesaba geçilmiştir. Harita, araya Balkan ve 1. Dünya Savaşının girmesiyle uzamış 1914 yılından itibaren Alman firması işleri üstlenerek devam etmiş ve ancak 1923 yılında haritalar ortaya çıkabilmiştir. 1928 yılında Y.Müh. Rahmi ARI Boğaziçi, 1932 yılında Bakırköy ve Bostancı, 1936 yılında Adaların haritalarını yapmıştır. Bu haritalar meskün yerlerde 1:200, 1:500, 1:1000 ölçekli yalnız sokak ve ada cephelerini gösterecek şekilde gayrı meskün bölgelerde ise 1:2000 ölçekli eşyükseklik eğrili yapılmışlardır. Haritaların orjinalleri vatman kağıdına, kopyaları da muşambaya işlenmiştir. Bir kısmı Fransızca, bir kısmı
eski Türkçe, 1928 den sonra yapılanlar ise yeni Türkçe ile yazılmışlardır. Yapım için yabancı firmalara altın olarak büyük paralar ödenmiştir. Durum 1935 yılına kadar böyle devam etmiştir. Bu haritalar daha sonra Türk mühendisleri tarafından tamamlanmışlardır. Nitekim 1928 den sonra şirketi devam ettiren R.ARI şirketi tasfiye edip belediye ile olan anlaşma gereği her yıl mevcudun %10 unu ilave etmek suretiyle Boğaziçi-Kadıköy-Bostancı-Merdivenköy-İçerenköy sahaları ile Eyüp sırtlarından başlayarak sur dışının Küçük Çekmece'ye kadar olan kısımlarını ve Adaların 1936 ya kadar haritalarını tamamlamıştır (şekil-3.3). Bu haritalardan sonra imar planları çalışmalarına esas olmak üzere surlardan Yeşilköy'e kadar olan sahanın haritası bir üstenciye verilerek İller Bankası kontrolluğunda yaptırılmıştır. Astrolon altlıklar üzerine 1:1000 ölçekli ve 1956 yapım tarihli olan bu haritalar uzun süre kullanılmışlardır. Bundan sonra kentin belediye sınırları içerisinde ve hatta kısmen mücavir alanını da kapsayacak şekilde nirengi ve nivelman ağının yeniden ele alınarak mevcutların tamir, yeniden yapılması ile yenilerinin konulmasına gereksinim duyulmuştur. İller Bankası kanalıyla ihaleye verilen (Avni PAR) bu iş sonucunda bu noktalara dayanarak ilk defa fotogrametrik 1:5000 ölçekli, tamamı 40 paftadan oluşan haritalar elde edilmiştir. 1958 yılının halihazır durumunu gösteren bu haritalar eşyükseklik eğrilidir. İstanbul Belediyesi haritanın önemini anlayarak daha önce imar müdürlüğüne bağlı harita bürosunu 1962 de bağımsız Harita Müdürlüğü şekline getirmiş ve ilk iş olarak Fatih, Levent ve Kadıköy'de fotogrametrik yöntemle 1:1000 ölçekli topografik haritalar yapılmıştır. İstanbul Belediyesinde 1961-1974 dönemine ait 1:1000 ölçekli 482 pafta mevcut olup bu işlem için sur içinde ve dışında toplam 9452 poligon noktası atılmıştır 95). 1974-75 yıllarında toplam 62 kilometrekarelik bir alanın revizyon ve yeni alımı için ihale yapılmıştır. 1:2000-1:10 000 ölçekli 1024 kadastral harita vardır. 1987-90 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesince yapılan 87 500 hektarlık 1:500 ve 1:1000 ölçekli metropolitan alanda imar, planlama, çevre düzenleme, yol, su, elektrik, kanalizasyon, turizm, endüstri vb gibi her türlü proje ve teknik hizmetlerin tasarım, yapım ve uygulamasında temel altlığı oluşturacak bir proje çalışması sonunda geniş çapta bir haritacılık hizmeti yapılmıştır. Bu tarihten sonra yapılan harita ve şehir rehberleri tarihlerine göre sıralanırsa:
1934 yılında İstanbul Belediyesi tarafından 1:2500-1:10 000 ölçekleri arasında 37 pafta ve 240 sayfadan oluşan İstanbul Şehir Rehberi,
1934-1939 yılları arasında Türkiye Sigortacılar dairei merkeziyesi tarafından İstanbulun 1:5 000- 1:1 000 ölçekli 57x82 cm boyutlu renkli paftaları,
1940-1945 yılları arasında J.PERVİTİÇ tarafından Beyoğlu ve Eminönü Bölgesinin 1:250-1:500 ölçekleri arasında değişen 62x59 cm boyutlu paftaları yapıldı,
1946-1952 yılları arasında Suat NİRVEN tarafından Beyoğlu ve civarının 1:250-1:500 Ölçekli Paftaları yapılarak Kağıt ve Basım İşleri A.Ş. de basıldı,
1955 de H.LOKMANOĞLU tarafından 263 sayfalık Haritalı Şehir Rehberi yapıldı.ve yine 1957 yılında M.B.TUVALO tarafından Eminönü Kazası, Bayezıt Nahiye ve Mahallesinin 1:500 ölçekli 82x57 cm boyutlu haritaları yapıldı. 1971 yılında İstanbul Belediyesi tarafından hazırlanan ve Harita Genel Müdürlüğünde basılan 1: 15 000 ölçekli 43 pafta ve 235 sayfadan oluşan İstanbul Şehir Rehberi, 1987 de Şişli Belediyesince basılan 1:4 000 ölçekli 59 paftadan oluşan Şişli Rehberi, 1988 de 2. baskısı yapılan Bakırköy Belediyesince hazırlanan 1:8 000 ölçekli 109 paftadan oluşan 287 sayfalı Bakırköy Rehberi, 1990 lı yılların başında basılan (tarih yok) 412 sayfalık 295 pafta (ölçek yok) İstanbul A-Z Rehber-Atlas, 1998 de Beşiktaş, 1998 de Küçükçekmece rehberleri, 1998 de İstanbul Avrupa yakası ve İstanbul Anadolu yakası Rehberi Dünya yayıncılık A.Ş. bu konularda yapılan çalışmaların başlıcaları sayılır. Benzer şekilde 1968 yılında 1:6 000 ölçekli 49 paftalık 83 sayfalı İzmir Şehir Rehberi yapıldı.
Türkiye'de jeodezik çalışmalar Harita Genel Komutanlığı tarafından yürütülerek sonuçlandırılmıştır. Aşağıda bu çalışmalar kısaca açıklanmıştır.
3.3.1 Türkiye Ulusal Nirengi Ağı
1910 yılında başlanmış olan ve 1942 yılında Meşedağ noktası başlangıç seçilerek 1944-53 yılları arasında yoğun çalışma ile bitirilen I. derece nirengi ağı ortalama 180 km (max. 272 km, min. 85 km) uzunluğunda 66 zincir ve 27 poligondan (kapalı lup) oluşmuştur. Poligonlar ortalama 1300 km (max. 2295 km, min. 612 km) dir. Poligon kapanmaları enlemde ortalama 7.2" (max. 11.0", min. 1.9") boylamda ortalama 0.7" (max. 1.4", min. 0.1") dir. Başlangıçta yüzey ağı olarak kurulmaya başlanan nirengi ağı, 1944 yılında mühendis ve subayların katıldığı bir toplantıda tartışılarak ABD örneği zincir sistemine geçilmiştir. Ayrıca 1944-46 arasında köşegenli dörtgenlerle kurulan bu zincirler daha sonra iş hızında % 25 artma sağladığı gerekçesi ile üçgen zincirlere dönüştürülmüştür. Üçgen kenarları 25-35 km dir (max. 55 km, min. 12 km). Gözlemler Wild T3 ve Tovistok teodolitleri ile 24 dizi, 1930-1947 yıllarında Schreiber'in bütün kombinasyonları ile açı ölçümü yöntemine göre yapılmıştır. Geceleri Zeiss TSG pırıldaklarına, gündüzleri ise helyetrop'a bakılarak yapılmıştır. Doğrultu ölçmelerine çekül sapmaları bileşenlerinden dolayı olanların dışında her türlü indirgeme, elipsoid yüksekliği yerine ortometrik yükseklikler alınarak yapılmıştır96) .Ölçülen 41 adet bazlar 6-10 km arasında ve bağıl hataları 1:2 milyon civarındadır. Bazların indirgenmelerinde de elipsoid yüksekliği yerine ortometrik yükseklikler kullanılmıştır .
1953 de bitirilen bu ağda (şekil-3.4)
İstasyon sayısı 786
gözlenen doğrultu sayısı 3538
Laplace koşulu 98
baz sayısı 40
normal denklem sayısı 1432 = 786x2- (98+40+2)
üçgen sayısı 1027
gözlenmiş bir doğrunun ortalama hatası 0"681 dengelemeden sonra
üçgenlere ait ortalama kapanma hatası 0"907
maksimum üçgen kapanması 4"046
Ferrero bağıntısından 0"670
enlemde 0.19" (max. 0.44")
boylamda 0.24" (max. 0.66")
azimutda 0.35" (max. 0.60")
Bilinmiyenler arasında koşullar bulunan dolaylı ölçüler dengelemesi biçiminde olan hesap modelinde koşul denklemleri düzeltme denklemlerinin içinde yerine konularak hem koşul denklemleri ortadan kaldırılmış hem de bilinmiyen sayısı koşul sayısı kadar azaltılmıştır. Bu nedenle normal denklem sayısı istasyon sayısının iki katı alınarak (yöneltme bilinmiyenleri normal denklem kurulmadan önce yok edilmişlerdir) bulunan değerden 98 Laplace koşulu ve 40 baz koşulu çıkarılmıştır. Bulunan sayıdan Meşe dağı başlangıcı için iki bilinmiyen daha çıkarılmıştır. Çünkü bu noktanın koordinatları bilinen olarak kabul edilmiştir. Böylelikle normal denklemin boyutunu veren bilinmiyen sayısı 1432 elde edilmiştir.
Bu ağ 1953-54 yıllarında dolaylı ölçüler yönteminde (Variation of Coordinates) ABD'de (AMS=Army Map Services) bir UNIVAC bilgisayar sisteminde dengelenmiştir. Çünkü bu yıllarda Türkiye'de henüz bilgisayar yoktu. 786 durak noktasında 570 inin içinde bulunduğu triyangülasyon zincirleri, daha önceden azimut ve baz koşullu zincir dengelenmesi yöntemiyle Türkiye'de hesaplanmıştır. AMS bu zincir dengelemesi sonuçlarını geçici koordinat olarak değerlendirmiştir. 216 noktaya ait geçici koordinatlar ise AMS de hesaplanmıştır. Düzeltme denklemlerinin katsayılarını yalınlaştırmak amacı ile bütün ağ, Hayford Uluslararası elipsoidi üzerinde Lambert konform konik projeksiyonu üzerine alınarak (39paralel ve 35doğu meridyeni) dengeleme düzlem üzerinde yürütülmüştür. Asıl dengelemeye geçilmeden önce Laplace azimutları bir ön dengeleme ile kesinleştirilmiştir. Dengelemeden sonra Lambert koordinatlarından Coğrafi ve Gauss-Krüger koordinatlarına dönüştürülerek listelenmiştir. Bu elipsoid önce Ankara civarındaki I. derece noktalarından Meşe dağında çekül sapmaları sıfır alınmak ve Duatepe noktasına olan astronomik azimut Laplace azimutu kabul edilmek üzere uzayda yerleştirilmiştir. Ağ, Trakya'da Bulgaristan ve Yunanistan ile, Ege'de Yunanistan, güneyde Kıbrıs, güney doğuda Irak ve doğuda İran ile bağlantıları yapılmıştır. 1954 de yapılan dengelemede bilinmiyenlere ait maksimum koordinat hatası ±0.64 m olup Helmert hata elipsine göre konum hatası ±1.17 m dir.
Diğer taraftan ağ, 1950 yılında hesaplanan Avrupa datumu ED 50 ye göre hesaplanmış sekiz adet Yunanistan ağına ait noktalardan yararlanarak Türkiye ağındaki tüm noktalar ağın iç duyarlığı bozulmaksızın ED 50 sisteminde hesaplanmıştır. Böylelikle ülke I. derece nirengi ağının hem ulusal datum'da (TUD=Türkiye Ulusal Datum) ve hem de ED 50 Avrupa datumunda koordinatları vardır.
Ülke nirengi ağının II. derece noktaları, I. derece zincir arasında ve poligonlar ortasındaki boşlukları doldurmak amacı ile oluşturulan, birbirleri ile komşuluk bağlantıları sağlanmış yüzey ağları yapısındaki II. derece 1. basamak noktaları ile I.derece içindeki boşlukları doldurmak ve sıklaştırmak amacıyla kurulan II. derece 2. basamak noktalarından oluşmaktadır. 20 - 25 km kenarlı, Wild T3 aleti ile 12 dizi ölçülen II. derece 1. basamak noktalarının oluşturdukları yüzey ağları, çevredeki I. derece noktalar sabit tutularak topluca dengelenmiştir. 15-20 km kenar uzunluklu Wild T3 aleti ile 8 dizi gözlenen II. derece 2. basamak noktaları sıklaştırma noktaları olup bunlar çıkış veren I. derece noktaların hatasız oldukları varsayılarak nokta dengelemesi yöntemiyle hesaplanmışlardır. Ülke I.derece ağ içine 3320 adet II. derece nokta atılmıştır. Bu işlemler 1961 de bitmiştir. Bu noktalar arasına da kenar uzunlukları 4-15 km olan 55 000 adet III. derece nokta kenar uzunluğuna göre 3-8 dizi ve kenar uzunlukları 1-6 km olan 120 000 adet IV. derece nokta atılmıştır. III. derece noktalar ise I., II. ya da kendilerinden önce belirlenmiş III. derece noktalara dayalı olarak nokta dengelemesi yöntemi ile hesaplanmıştır. İki dizi ölçülen IV. derece noktalar dengelemesiz, önden kestirme yöntemi ile hesaplanmışlardır. Genellikle üzerlerine alet kurulmayan noktalardır ve fazla ölçü sonucunda bulunan koordinatların ortalaması alınarak hesaplanır 97).
Bu ağda iyileştirme çalışmaları olarak 155 baz Tellürometre MRA III ve 359 baz Range Master III ile ölçülmüş, birçok noktalardaki doğrultular yenilenmiştir. Bu ölçülere ek olarak Doppler, GPS, SLR ölçüleri 131 noktada enlem ve boylam ölçüleri ve 33 noktada enlem, boylam ve azimut ve 145 noktada enlem, boylam ölçüleri yapılmıştır. Bunlara ek olarak modern uzaklık ölçerle yapılan ek ölçüler ile ağın iyileştirilmesi çalışmaları devam etmektedir 98). Ülke nirengi ağının % 40 nın zemin tesisleri tahrip edilmiştir. Ağın 1954 de bu şekilde hesaplanması sonucu değerlerine Türkiye Ulusal Datum (TUD-54) denmiştir. Daha sonraları jeoid kesiti için orta zincir boyunca batı-doğu doğrultusunda 1961 yılına kadar 19 astronomi noktası daha alınmıştır. Astronomik ölçüler Wild T4 aleti ile yapılmış, her zincirin başında, ortasında ve sonunda birer astronomi (Laplace) istasyonu seçilmiştir. Boylam ölçülerinde yıldızların meridyen geçişlerinden yararlanılmış, ölçü ve zaman değerleri kronograf üzerine otomatik olarak kaydedilmiştir. Her istasyonda dört gece olmak üzere ve her gecede zenitin kuzey ve güneyindeki 15 zaman yıldızı ile deklinasyonları 75-80 derece olan üç yıldıza ölçü yapılmıştır. Enlem tayini ise genelde Harrobow-Talcott yöntemine göre her istasyonda iki gece olmak üzere ve her gecede 12 çift yıldıza ölçü yapılmak suretiyle tayin edilmiştir. Azimut tayini üç gecede 18 tam dizi olarak ve yer hedef noktasında Zeiss TSG pırıldaklarına bakılarak ölçülmüştür.
3.3.2 Türkiye Ulusal Nivelman Ağı
Türkiyede ülke nivelman ağı oluşturma çalışmalarına 1934 yılında başlamıştır. Bu amaçla Antalya'da 1935 yılında bir mareograf istasyonu kurulmuş bir yıl sonra 1936 da İzmir-Karşıyaka'da bir mareograf istasyonu daha kurulmuştur. Bunlara ek olarak 1949 da Karadeniz Ereğlisi, 1952 yılında İskenderun mareograf istasyonları hizmete sokulmuştur. Mareograf istasyonları arasındaki ortaya çıkan yükseklikteki farklılıklar dolayısı ile ülkenin ortasında seçilen bir noktaya taşınılan yükseklikler ortalaması ülke nivelman ağının başlangıç kotu olarak kabul edilmesi düşünülmüştür. Mareograf istasyonları olarak 1956 yılında Trabzon, 1961 de Samsun, 1967 de Bodrum istasyonları hizmete girmiştir. 1953 yılında kabul edilen nivelman yönetmeliğine göre ülke nivelman ağı I., II. ve III. derece biçiminde üç sınıfa ayrılmıştır. Ana yollar ve demiryolu geçkileri boyunca 2.5-3 km de bir yapılan I. ve II. derece nivelman noktaları arasındaki ölçüler gidiş-dönüş olmak üzere iki kere yapılmışlardır. I. derece nivelman halkasının çevresi 650-1400 km ve bunların kapanma artıkları 10-15 cm dir. II. derece nivelman noktaları, I. derece geçkilerinin aralarını doldurmak ve bunları birbirlerine bağlamak amacı ile yapılmışlardır. III. derece nivelman noktaları sıklaştırma amacı ile yapılmışlardır.
???
Şekil-3.4: Türkiye ulusal I. derece nirengi ağı
???
Şekil-3.5:Türkiye ulusal nivelman ağı
Ölçüler Wild N3 ve 1988 den itibaren Zeiss Ni 002 nivoları ile invar miralar kullanılarak yapılmıştır. Noktalarda Helmert Ortometrik yükseklikleri belirlenmiştir.1960 yılına kadar I. ve II. derece toplam 20820 km, 1964 yılına kadar 18328 km I.derece, 7449 km II.derece 1970 yılına kadar 19800 km I., ve 8900 km II. derece, 1974 de 25 800 km I. derece, 7500 km II. derece, 1973-1991 arasında 18560 km I. 3770 km II. derece yenileme ve toplam 6370 km I.ve II. derece yenileme, 23015 km I., ve II. derece geometrik nivelman geçkisi ve 22156 düşey kontrol noktası 1991: 20263 km 162 I.derece geçkide ve 8386 km 88 II. derece geçkide ölçüler yapılmıştır.
1955 yılında İstanbul Boğazı üzerinden (860 m), ve Çanakkale boğazından (1450 m) vadi geçiş nivelman yöntemi ile karşı tarafa geçilmiştir.
1965 yılında nivelman ağı dengelemesine başlanmış ancak bu hesaplamalarda yer çekimi ölçülerinin önemi anlaşıldığından 1966 yılından itibaren geometrik nivelman noktaları üzerinde gravite ölçülerinin yapılmasına başlanmıştır.
1973 yılından sonra I. ve II. derece noktalardan oluşan ülke temel nivelman ağının iyileştirilmesi ve uluslararası standartlara uygun duruma getirilmesi çalışmalarına hız verilmiş, bu amaçla 1983 yılında eski mareograf istasyonları iptal edilmiş ve bunların yerine Antalya, Menteş/İzmir, Bodrum ve Erdek'te dört yeni istasyon kurulmuştur. Bu istasyonlar 1985 yılında çalışmaya başlamış ve 1986 yılından itibaren saat başı alınan veriler yıllık bültenler halinde yayınlanmağa başlanmıştır. 1973 yılından sonra ülke temel nivelman ağı ölçüleri için saptanan yeni ölçütlere göre ve 10 yıllık bir çalışma planı ile düşey kontrol ağının yenilenmesi amaçlanmış olup 1989 yılı sonuna kadar 18941 km lik I. derece ve 3528 km lik II. derece nivelman geçkisi yenilenmiştir 99).
3.3.3 Türkiye Ulusal Gravite Ağı 100)
Türkiyede ilk gravite çalışması Fransadan getirilen DEFFORGES'nin 1896 da Eskişehir ve Bakırköy'deki sarkaçla ölçtüğü mutlak gravite ile başlamıştır.
Daha sonraları 1936 da Kandilli gözlemevinde sarkaçla yapılan mutlak gravite ölçümü Potsdam'a bağlanmıştır. Potsdam'daki yer çekim g= 981.274 gal ve Kandilli'de g= 980.296 gal elde edilmiştir. Son çalışmalarda Potsdam değerinin 0.014 gal kadar değişmesi gerekeceği saptanmıştır.
???
Şekil-3.6:Türkiye ulusal gravite ağı
Türkiye'de genel anlamda gravite çalışmalarına 1956 da gravite ağı yapımı ile başlandı. 17 hava alanına gravite istasyonları kurularak bu noktalar arasında uçakla taşınan gravimetrelerle ölçüler yapılmıştır. Bu şekilde 24 noktadan oluşan I. derece gravite ağı 1956-58 yılları arasında kurulmuştur (şekil-3.6). Bu ölçüler Nörgaard NK 325 ve NK 468 aletleri ile yapılmıştır. Bazın kuzey-güney yönde olması gravite farkının büyük olması nedeni ile arzu edilmesine karşın. İstanbul-Erzurum alınmıştır. Bu noktalarda sarkaçla elde edilen gravite değerleri mevcut olduğundan ve yükseklik farkından dolayı en fazla gravite farkı (656.85 mgal) oluştuğundan seçilmiştir. Daha sonra İstanbul-Erzurum arasında enlem farkının az oluşu ve uzaklığın uçuşa uygun olmayışı yüzünden baz olarak İstanbul-Konya (582.95 mgal) alınmıştır. I.derece ağda Bouguer, serbest hava ve topografik redüksiyonları yapılmıştır. Isostatik düzeltmeler AIRY'ye göre hesaplanmıştır. I. derece ağın İstanbul, Ankara, İzmir, Konya, Sıvas, İskenderun, Diyarbakır ve Erzurum'da Sterneck sarkaç ölçüleri ile mutlak graviteleri de yapılmıştır. Daha sonra alınan Worden ve La Coste & Romberg gravimetreleri ile II. derece gravite istasyonları, I. ve II. derece nivelman geçkilerinde 5-10 km aralıklarla (1991 yılı itibariyle 3718 nokta) alınmıştır. III. ve IV. derece noktaları (5400 nokta) her 1:25 000 paftada 6-10 nokta olacak şekilde alınmıştır. Bu geçkilerin dışındaki noktaların yükseklikleri nivelman veya trigonometrik yöntemle ±10 cm incelikle hesaplanmıştır. I. derece gravite ağı 1958 de dengelenmiştir.
3.4 KARTOGRAFİK ÇALIŞMALAR 101)
Haritalar genelde ölçeklerine göre adlandırılırlar. Coğrafya haritaları: Ölçekleri 1:5 000 000 -1:1000 000 olan haritalara denir. Kartografya haritaları: Ölçekleri 1:1 000 000-1:200 000 arasında olup büyük ölçekli haritalardan küçültülerek yapılır. İstikşaf haritaları:Ölçekleri 1:200 000-1:100 000 dir. Haritası olmayan ülkelerde hızlı yapılan haritalardır. 1:100 000 ölçekli haritalar çoğunlukla 1:25 000 topografya haritalarından küçültülerek yapılır. Topografya haritaları:1:100 000-1:10 000 ölçeğindedir. Arazinin doğal ve yapay tüm ayrıntıları ile şehir, kasaba, orman, çalılık, bataklık ve göl çevrelerini, her çeşit yollarla patikaları, kuru ve sulu derelerle ayrıntıları açık olarak gösterirler.Topografik planlar: 1:5000-1:1000 ölçeğindedir. Kadastral haritalar.: 1:5000-1:500 ölçeğindedir. Belediye hizmetleri, kadastro, imar vb işlerde kullanılır.
Yapımına Harita Genel Komutanlığınca 1911 de başlanan 1:200 000 ölçekli haritalar 1925 yılında hızlandırılarak 1930 da tamamlanmıştır. 40x50 cm boyutlu Bonne projeksiyonunda ve yersel yöntemle yapılan bu haritalar seri nirengiye dayanmaktadır. 124 paftadan oluşmakta olup eşyükseklik eğrilidir. Boylam başlangıcı Ayasofya kubbesi alemidir (şekil -3.3).1927 de Bonne projeksiyonu terkedilerek yine 3 gradlık Ayasofya başlangıçlı Gauss-Krüger projeksiyonu uygulandı.
1:25 000 ölçekli haritaların yapımına 1909 da Clarke elipsoidi ve Bonne projeksiyon sistemi uygulanarak başlanmış, 1931 yılından itibaren Hayford elipsoidi kullanılarak Gauss-Krüger projeksiyon sistemine geçilmiştir. 1945 yılına kadar üç gradlık Gauss-Krüger dilimleri kullanılmış, 1946 da derece dilimli UTM (Universal Transversal Mercator) sistemine geçilmiştir. Yapılan ilk pafta Bakırköy paftasıdır. Daha sonra bunlara İstanbul, Kağıthane, Bahçeköy, Kilyos, Çamlıca, Hisarlar, Kavak, Rumeli feneri, Maltepe ve Kınalı paftaları eklenmiştir. Önceleri 1911-1930 arasında klasik ölçü denilen plançete yöntemi olan Alidat Nivelatris (tam grafik yöntem) ve Alidat Holometrik (Yarı grafik yöntem), 1929 dan sonra yersel fotogrametri ve 1932 den sonra hava fotogrametrisi ve 1940 dan itibaren sadece hava fotogrametrisi ile hızlanan bu çalışmalar ile Türkiyenin tamamını kapsayan 5547 pafta 1973 de bitirilmiştir. 1938 yılında havai fotogrametrinin uygulanmasından sonra yerden harita alımı tamamen terkedilmiş ve 1:25000 ölçekli fotogrametrik yöntemle harita yapımında yer çalışmaları ancak bütünleme görevinde uygulanmıştır.
Başlangıç meridyeni M. Şevki Paşa tarafından Ayasofya'dan Hürriyet tepesi anıtına aktarmak istenildi, ancak araya giren savaşlar dolayısi ile bu mümkün olmadı. 1932 de Kandilli rasathanesi başlangıç alınmak istendi. Ancak bu da mümkün olmadı. Ayasofya'nın coğrafik koordinatları B = 45.56483671 gon veya 4100'30",
L = 32.20145793 gon veya 2858'52" dır (bazı yayınlarda 2858'50.6" veya 32.20087 gon) 102) .
Kamu hizmetlerinde gerekli olan projelerin yapılmasında ve yerel uygulamalarda ihtiyaç duyulan 1:5000 ölçekli standart topografik haritaların yapımına Harita Genel Komutanlığınca klasik yöntemle 1940 larda küçük bölgelerin haritaları ile başlanmış, 1945 yılında fotogrametrik yöntemle devam edilmiştir. Bu haritalar daha sonraları 1955 yılında Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünce kırsal kesimlerde kadastro ihtiyacını karşılamak amacı ile standart topografik kadastral harita olarak üretimine devam edilmiştir. Bu haritaların yapımı 1961 de 203 sayılı yasa ile hızlanmış ve 1969-70 de yapım hızı en yüksek düzeye gelmiştir. 1986 da 14 718 pafta bitirilerek 1987 yılı sonu itibariyle 1:5000 ölçekli 55064 pafta yapılmıştır. Eşyükseklik eğrili olarak yapılan haritaların Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce kadastral hale getirilmesine 1959 yılından sonra başlanmıştır. Ülkemizde 1:5000 ölçeğinde haritalanması gereken alan
500 000 km2 olup bu ise 134 500 adet 1:5000 ölçekli pafta demektir. Bunun da 1982 de % 55 i günümüzde ise %75 i gerçekleşmiştir 103). 1:5000 ölçekli pafta bölümlemesi, 2
???
Şekil -3.7 :Türkiye pafta bölümlemesi (eski)
???
Şekil-3.8: Türkiye Pafta bölümlemesi (yeni)
Ocak 1961 tarihli 203 sayılı yasadan sonra çıkarılan 1:5000 ölçekli Standart-Topografik-Kadastral Memleket Haritaları Yönetmeliğinin uygulanmasından önce (1 Mart 1966) 1:25000 ölçekli paftanın her iki yönde dörde bölünmesiyle elde edilmekteydi104). Bu haritalardan yararlanarak daha küçük ölçekli 1: 50 000 (toplam 1456 paftanın yarısı yapıldı) ve 1:100 000 ölçekli haritalar (toplam 390 paftanın tamamı yapıldı) 1:250 000, 1:500 000 ve 1:1000 000 ölçekli haritalar da üretilmektedir. Birinci baskıları tamamlanmış olan haritalardan :1:25 000 ölçekli paftaların % 66, 1:100 000 ölçekli paftaların % 51, 1:250 000 ölçekli paftaların % 39 unun revizyonlu 2. baskısı bitmiştir. Yeni düzenlemeyle STF (Standart Topografik,Fotogrametrik) haritalarının üretimi sürdürülmektedir. Hedeflenen 83 300 paftanın halen % 70 i tamamlanmıştır (1989). Atlas yapımına 1930 larda başlandı. 1980 li yıllara kadar Viyana'da basılırdı. Patenti alınarak artık baskı işleri Türkiyede yapılmaktadır.
Boyutları | |||||
Ölçek | Enlem | Boylam | İsimlendirilmesi | Pafta | Açıklama |
1:1 000 000 1:500 000 1:250 000 1:100 000 1:50 000 1:25 000 1:10 000 1:5000 1:2000 1:1000 |
4 derece 2 1 30' 15 7'30 3' 1'5 45" 22"5 |
6 derece 3 1 30' 30' 15 7'30" 3' 1'5 45" 22"5 |
İstanbul Edirne Çanakkale Çanakkale-H16 Çanakkale-H16-c Çanakkale-H16-c2 Çanakkale-H16-a-01 Çanakkale-H16-a-01a H16-a-01-a-1 H16-a-01-a-1-a |
8 18 74 390 1456 5557 |
Tamamlandı tamamlandı tamamlandı tamamlandı %75 i tamamlandı 1925-1973 de tamamlan-dı |
1984 de Prof. Dr. Mehmet SELÇUK tarafından 1:600 000 ölçekli atlas haritası ise 70x115 cm olup Clarke elipsoidi üzerinde Bonne projeksiyon sisteminde grad bölümlü 34 paftadan meydana gelmiştir.
Harita Genel Komutanlığında Kartografya konusunda otomasyona geçiş için 1986 da manuel sayısallaştırıcılar ve otomatik çizim makinaları alınarak çalışmalara başlanmıştır.
3.5 FOTOGRAMETRİK ÇALIŞMALAR105)
Stereofotogrametrinin henüz emekleme döneminde Türkiye'de bazı deneme çalışmaları yapılmış ve bu çalışmalar meslek çevresinde büyük ilgi ile izlenmiştir 106). 1910 yılında Toroslarda Bağdat demiryolu hattı çalışmalarında 1:500 ölçekli alımlar takeometre çalışmaları ile karşılaştırılmıştır. Zeiss fototeodoliti ile 9x12 cm boyutlu çekilen fotoğrafik cam plakalar bir stereokomparator aletinde değerlendirilmiş ve sonuçlar Pulfrich çizim aleti ile nokta nokta çizilmiştir. O tarihlerde Zeiss-Orel stereoautograph aleti ile eşyükseklik eğrilerinin sürekli olarak çizilebilmesi olanağı ortaya çıktığından nokta nokta çizim ancak bazı özel konularda kullanılmıştır107). 1915 yılında Mısır harita dairesi Gelibolu Yarımadasının havadan fotoğraflarını çekti108). Savaş sonrası 1918 de Türk hükümeti Avusturyalı Müh.Yzb. A.MİKSCH'den sulama projesi amacı ile Kızılırmak nehrinin Ankara civarında 1:12500 ölçeğinde bir planının yapılmasını istemiştir. Fotogrametrik arazi çalışmalarının yedi hafta sürdüğü bu çalışmada bu ırmağın 385. kilometreden (Kula) 430. km (Riheleci) ve aynı şekilde Kızılırmak'a Kula'da kavuşan Delice ırmak'ın Budaközü'ne kadar olan toplam 80 km lik uzunluğu ve genişliği yer yer 2-3 km olan 220 km2 lik bir alanın değerlendirilmesi Viyana'da Zeiss-Orel Stereoautograph aletinde yapılmıştır.
Kurtuluş Savaşı sonrası Cumhuriyetin kurulması ile yeni hamleler ve ülkenin kalkınması için gayretler bütün alanlarda olduğu gibi fotogrametride de görülmüştür. Önce Kütahya-Balıkesir demiryolu hattı (335 km) çalışmalarına başlanmıştır. İki bölümde yapılan bu hattın 51 km.lik Kütahya-Tavşanlı kısmı 1918 de ve 284 km.lik Tavşanlı-Balıkesir kısmı 1932 de açılmıştır (çizelge-3.1).
No | Yıl | Yer | İl | İhale eden Yapan |
Amaç | Ölçek | Büyüklük |
1 | 1910 | Akköprü | Konya | Türkiyede demiryolları yapım firması | demiryolu | 1:500 | Deneme |
2 | 1918 | Kızılırmak | Ankara | Türk hükümeti Avusturya savaş fotogrametresi |
sulama | 1:12500 | 220 km2 |
3 | 1924 | Kütahya-Balıkesir | Bursa | TCDD Stereographika, Wien |
demiryolu | 1:2000 | 16.0 km2 |
4 | 1924 | Ergani Madeni | Dıyarbakır | Cuivre d' Arghana S.A.Turque, İstanbul Photogrammetrie München |
bakır | 1:250-1:5000 | 26.6 km2 |
5 | 1927 | Kütahya-Balıkesir Km 28-72 | Bursa | Julius Berger Konsort. İstanbul Photogrammetrie München |
demiryolu | 1:2000 | 26.6 km |
6 | 1929 | Fethiye-Köyceğiz | Muğla | Güneyanadolu Maden Şirketi Photogrammetrie München |
kurşun | 1:1000-1:5000 | 6.2 km2 17.0 km2 |
6a | 1926 | Keller | Diyarbakır | Nydquist Holm Dr.Helbling, Flums(İsviçre) | demiryolu | 1:2000 | 42.5 km2 |
Çizelge-3.1: 1929 yılına kadar Türkiye'de Stereofotogrametrik alımlar
Bundan sonra madencilik amacı ile Ergani (Diyarbakır) ve Fethiye/Köyceğiz'de iki büyük stereo fotogrametrik çalışma yapıldı ve 1929 dan sonra fotogrametri alanında özel çalışmalar kapandı.
Harita Genel Müdürlüğünde Fotogrametrik Çalışmalar
Bu yıllarda Harita Genel Müdürlüğünde uzun süreden beri fotogrametri alanında hazırlıklar yapılmaktaydı. Önce yersel fotogrametri ve 1932 den itibaren hava fotogrametrisi ile 776 000 km2 lik büyük bir alanın haritasını yapmak görevi ile karşı karşıya idiler.
Harita Genel Müdürlüğünde fotogrametri konusundaki gelişmeler aşağıda kronolojik bir sırada verilmiştir109)-113):
1926: Fotogrametriye başlayış, ön hazırlıklar ve ilk olarak bir Zeiss-Orel stereoautograph alındı.
1927: Junkers F 13 uçağı ve Zeiss-jena'dan bir el resim kamerası (HMK C/12, 13x18 cm, f=21 cm) ve bir otomatik seri resim kamerası (RMK C/3, 18x18 cm, f=21 cm) ve bir adet rödresman (SEG C/3, 18x24 cm) satın alındı.
1928: Wild Autograph ve bununla ilgili arazi teçhizatı ve el kamerası alındı. Bu yıl fotogrametrinin ilk uygulaması olarak Kayaş/Ankara da alım yapıldı.
1929: Çandarlı civarında 17 paftalık arazinin nirengisi ve alımı
1930: Ayvalıkta 1:25 000 ölçekli 12 paftalık alım
1931: İzmir civarında 8 pafta için alım,Wild firmasının alım kamarası ile 1:25 000 ölçeği için 4200 m den ilk deneme alımı
1933:Bursa, Mudanya, Karacabey'de 12 pafta için hava resimleri ve Bursa civarında altı pafta için yersel alımlar yapıldı.
No | yıl | yer | il | ölçek | alan ( km) |
7 | 1928 | Ankara | Ankara | 1:25 000 | 97 |
8 | 1929 | Bergama | İzmir | 1:25 000 | 1980 |
9 | 1930 | İzmir ve Ayvalık | İzmir,Balıkesir | 1:25 000 | 1320 |
10 | 1931 | Söke ve Tire | Aydın,İzmir | 1:25 000 | 1320 |
11 | 1932 | İznik ve Bayındır | Bursa,İzmir | 1:25 000 | 1440 |
12 | 1933 | Bursa | Bursa | 1:25 000 | 720 |
13 | 1935 | Söke | Aydın | 1:25 000 | 975 |
14 | 1936 | Balıkesir, Kardağ | Balıkesir-Aydın | 1:25 000 | 2520 |
15 | 1937 | Balya | Balıkesir | 1:25 000 | 1625 |
16 | 1932 | Ankara | Ankara | 1:25 000 | 125 |
17 | 1933 | Bursa | Bursa | 1:25 000 | 1500 |
18 | 1934 | Ankara | Ankara | 1:5 000 | 60 |
19 | 1935 | Bandırma | Balıkesir | 1:25 000 | 250 |
20 | 1936 | Marmara adaları | Balıkesir | 1:25 000 | 250 |
21 | 1936 | İmroz ad. | Çanakkale | 1:25 000 | 375 |
22 | 1937 | İstanbul | İstanbul | 1:2 000 | 140 |
23 | 1937 | Çanakkale,Trakya | Çanakkale,Kırklareli | 1:25 000 | 4250 |
Çizelge-3.2: Harita Genel Müdürlüğünde fotogrametri uygulaması (7-15 yersel, 16-23 hava fotogram.)
1935:Ziraat Bakanlığının aldığı Multiplex, Harita Genel Müdürlüğüne devredildi. İstanbul'un şehir planı için alım. (HGM personeli ile İstanbul planında 500 m uçuş yüksekliği, f=21 cm ve 60x80 cm lik 150 pafta (Bu planlardan Fransız şehircilik uzmanı PROST kentin çeşitli kısımlarını düzenlemede kullandı).
1937: Zeiss-Aerotopograph firmasından Stereoplanigraph C5 ve geniş açılı RMK P10 resim kamerası, 2. bir uçak "Dragon" kullanımı
1938: İkinci bir stereoplanigraph ve Hollanda uçağı "Monoplan" alımı. Bu uçağın özellikleri Koolhoven sistemli her biri 310 PS lik iki motor, 4.5 saat gibi uzun süre uçabilme, 200 km/h hızda, 6300 m ye ulaşılan yükseklik, pilot dışında dört personellik, içine monte edilmiş karanlık oda, fiatı 56 000 TL (1967 de Dornier (Skyservant DO 28 DI) uçakları kullanılmaya başlandı).
1939: Zeiss Aerotopograph'tan iki Stereoplanigraph daha satın alındı, Çizim işleri, geniş açılı RMK P10 seri ölçü kamaraları ile yapılan 1:30 000 resim ölçekli 10 m aralıklı eşyükseklik eğrili, 1:25 000 ölçekli harita Çalışmalar iki vardiyada yapılmakta ve aylık verim alet başına 250 km2 lik arazinin 1:25 000 ölçekli haritası yapılmaktadır.
9 Eylül 1942 yılında Kandıra'da düşen fotogrametri uçağında üç harita subayı şehit oldu.
MTA'da Fotogrametrik Çalışmalar
1935 de MTA ( Maden Tetkik ve arama Enstitüsü ) kuruldu ve maden yerlerinin stereofotogrametrik alımlarına başladı.114)115)116) 1936-38 arasında yapılan MTA'nın fotogrametrik çalışmaları çizelge 3.3 de verilmiştir. MTA'nın 1938 de aldığı Zeiss-Stereoplanigraph alımı ile daha büyük alanların hava resimleri ile haritalanması mümkün olup böyle ilk bir iş, Zonguldak'ta kömür havzasında 1939 da başlatıldı.
No | Yıl | Yer | il | Maden | ölçek | alan(ha) |
24 | 1936 | Bolkardağ | Niğde | kurşun | 1:5000 | 2000 |
25 | 1936 | Gümüşhacıköy | Çorum | gümüş vs. | 1:2000 | 300 |
26 | 1937 | Turhal | Tokat | antimon | 1:500-1:5000 | 660 |
27 | 1937 | Divrik | Sivas | demir | 1:5000 | 3000 |
28 | 1938 | Küre | Kastamonu | kömür | 1:2000 | 600 |
29 | 1938 | Cürek | Sivas | pirit | 1:1000 | 700 |
30 | 1938 | İsrailköy | Giresun | pirit | 1:2000 | 1000 |
31 | 1938 | Kızılkaya | Giresun | pirit | 1:2000 | 1000 |
32 | 1939/40 | Zonguldak | Zonguldak | kömür | 1:10 000 | 10000 |
Çizelge-3.3: MTA'nın stereofotogrametrik alımları (24-31 yersel, 32 havai fotogrametri)
1000 km2 nin üstündeki alan 1:10 000 ölçekli harita için 650 nirengi noktası ve 1620 pas noktasından oluşan bir ağ ile kaplandı. alımlar f=21 cm lik bir seri resim kamarası ile 2500-3000 m den yapıldı. Buna göre resim ölçeği 1:12000-1:14000 arasında oluştu
Çizelge-3.1-3.3 de gösterilen çalışmalar aşağıdaki aletlerle kıymetlendirilmiştir.
Wild-Autograph 8-11, 14-17
Zeiss-Stereokomparator 1
Zeiss-Stereoautograph 2-15, 24-27
Zeiss-Stereoplanigraph 20, 21, 23, 28-32
Zeiss-Multiplex 19
Zeiss-Rödresman aleti 18, 22
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde Fotogrametrik Çalışmalar
1950 yılında fotogrametrinin kadastroya uygulanması ile ilgili olarak 5602 sayılı Tapulama Yasasının çıkması ile bu işi yürütmek üzere Ankarada Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne bağlı olarak Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri Dairesi Müdürlüğü kurulmuş ilk olarak 1952 yılına kadar her birinin değeri 45 000 $ olan dört adet I. sınıf ve 1 adet II. sınıf kıymetlenrdirme aleti satın alarak İstanbul'da Yüksek Teknik Okulu (Şimdiki Yıldız Teknik Üniversitesi) ne vermiştir.
1955 yılı Mayıs ayında yürürlüğe giren 6587 sayılı yasa ile Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri Dairesi Müdürlüğü reislik haline getirilmiş ve 1956 yılında İstanbul'daki kıymetlendirme aletlerinden üçü Ankara'ya nakledilerek fotogrametrik çalışmalara başlanmıştır. Bu tarihten sonra her yıl 1-2 kıymetlendirme aleti iki adet rödresman aleti SEG V ve ilaveten biri Beechcraft marka diğeri Dakota 2 fotogrametri uçağı ve dört adet seri hava kamaraları vs (bunlardan ikisi 11.5 cm, bir diğeri 21 cm odak uzaklıklı ve 18x18 cm resim boyutlu olup dördüncüsü ise 15 cm odak uzaklıklı ve 23x23 cm resim boyutlu olup hepsi film kameralarıdır) gibi aletler alınarak ve gerekli personel eğitimi ile ülkenin kadastro haritaları yapılmaktadır117)118). Sonuç olarak 16 adet I. sınıf kıymetlendirme aleti ve bir adet havai nirengide kullanılan Wild A7 aleti vardır.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde 1962 yılına kadar fotogrametrik alımlara altlık olacak nirengiler her 1:25 000 paftaya yaklaşık 100 nokta atılarak havuz yöntemi uygulanırdı. (Yani belli ölçekte çizilen bir daire nereye ve nasıl konursa konsun içine mutlaka bir nirengi düşmesi gerekiyordu, boşluk olan yerlere havuz deniyordu). 1963 yılından itibaren havai nirengi uygulanmağa başlanmıştır. Bu kurumda bu alet ve personelle iki vardiya olarak çalışmakta, günde altı saat çalışan bir ekip bir ayda ortalama 30 km karenin 1:5000 ölçekli haritasını yapmaktadır 119).
Ekim 1989 da Hatay'da Suriye tarafından düşürülen fotogrametri uçağında üç şehit verildi.
Türkiyede Fotogrametrik Çalışma Yapan Kamu Kuruluşlarındaki Fotogrametrik Aletler 120)
HGK: Wild A5, beş adet Wild A7, iki adet Wild A8, Zeiss C4, dört adet C5, dört adet C7, 6 adet C8, iki Zeiss Planimat, bir adet Santoni stereocartograph, bir multipleks, altı sketchmaster, dört koordinatograph, bir Zeiss RMK(f=210 mm ve 18x18), bir Wild RC5 (f=210 mm 18x18), iki adet Zeiss RMK (f=150 mm 23x23), iki adet Wild RC8 (f=150 mm, 23x23), beş adet Zeiss RMK (f=100-115, 18x18), iki adet navigasyon teleskopu, bir adet SEG V rödresman, bir adet radial secator, iki adet Zeiss PSK, bir adet PUG, bir adet stereokomparator, dört adet stereoskop.
TKGM: Dört adet Wild A7, 16 adet Wild A8, bir adet Zeiss C8, bir adet Zeiss Planicomp P2, iki adet koordinatograph, bir adet Wild RC5 (f=210 mm, 18x18), bir adet Wild RC8 (f=150 mm, 23x23), bir adet Wild RC5a ve bir adet Wild RC8 (f=100-150 mm, 18x18), iki adet navigasyon teleskopu, iki adet SEGV rödresman, bir adet Nistri TA/3A, bir adet stereoskop.
İTÜ:Bir adet Wild A9, bir adet B8, bir adet A 40, bir adet multipleks, bir adet stereotop, bir adet stereopret, bir adet sketchmaster, bir adet stereopantometre, bir adet Nistri stereographometre, bir adet Nistri stereokomparatör, bir adet Wild C40 ve bir adet Zeiss SMK (f=120 mm) yersel kamera, üç adet değişik marka fototeodolit, bir adet radial triangulator, bir adet stereokomparator, 244 adet stereoskop ve paralaks ölçer, bir adet Klimsch çoğaltma aleti.
KTÜ: Bir adet Wild B9, bir adet Zeiss C5, bir adet Zeiss planimat D2, bir adet Zeiss terregraph, bir adet space optik monokomparatorü, bir adet stereotop, bir adet sketchmaster, bir adet Zeiss SMK (f=120 mm) yersel kamera, bir adet TMK fototeodolit, 29 adet aynalı stereoskop, üç adet kolon stereoskopu.
ODTÜ:Bir adet Zeiss terregraph, 21 adet multipleks, iki adet stereotop, bir adet Zeiss Autograph, bir adet Kelshplotter, bir adet keckplotter, bir adet SMK (f=40 mm) ve bir adet SMK (f=120 mm) yersel kamera, bir adet TMK altı fototeodolit, bir adet Zeiss (f=210 mm, 18x18) hava kamarası, altı adet stereoskop.
İDMMA (YÜ): Bir adet Wild A2, bir adet Wild A5, bir adet Wild A6, bir adet Wild B8, bir adet stereotop, bir adet stereopantograph, bir adet stereopantometre, bir adet rödresman, fototeodolit, yedi adet stereoskop
KDMMA (SÜ): Bir adet PG-2, değerlendirme aleti, bir adet topocar C, bir adet Zeiss C81 adet SEG V, bir adet stereo Comparator, bir adet kontakttab, bir adet hava kamarası, iki adet yersel kamera, 15 stereoskop, 15 adet cep stereoskopu.
İÜ Orm. Fak. : Bir adet Kern PG2, üç adet stereotop, bir adet stereomicrometer, bir adet stereopret, bir adet planvariograph, bir adet radial secator, 41 adet stereoskop
Orm. Gn. Md.: 13 adet Santoni stereomicrometer, bir adet sketchmaster, 16 adet radial planimetrik plotter, 15 adet stereoskop.
EİEİ: Bir adet Zeiss Terregraph, bir adet Zeiss SMK (f=40 mm) ve bir adet SMK (f=120 mm) yersel kamera, bir adet TMK fototeodolit.
TCK: Bir adet stereoskop, bir adet kolon stereoskopu.
İmar İsk. Bak.: Bir adet Wild B8, beş adet stereoskop.
T.Tarih Kur.: Bir adet SFOM 920, bir adet TMK, altı fototeodolit.
Günümüzde bu aletlere yenileri eklenmiştir.
Diğer bir çok ülkelerde başlangıçta olduğu gibi ülkenin harita işlerini yapan bu kurum askeri bir kuruluştur. Ülkenin harita yapımına 19. yüzyıl sonlarında başlamış, bu işlem için yıllarca büyük bir çaba ve özveri ile çalışarak ülkenin haritacılık düzeyini uygar ülkelerin seviyesine getirmiştir.
1909 yılında Mehmet Şevki (Ölçer) (1866-1927) ve arkadaşları tarafından İstanbul'da kurulan "Harita Komisyonu" daha sonra genelkurmayın harita şubesi olmuş, Kurtuluş Savaşında 60 subay ve 170 sandık eşya ile Ankara'ya göçmüşlerdir 121). 2 Mayıs 1925 tarihinde 657 sayılı yasa ile Milli Savunma Bakanlığına bağlı Harita Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bu yasada görevleri belirtilmiştir.
Bu kurumda savunma ile ilgili çeşitli ölçekte haritalar yapılmaktadır. Tüm bu haritaların doğru ve sağlıklı olması için Türkiye'de ülke temel nirengi, nivelman ve gravite ağları kurularak ölçü ve hesapları yapılmış, gerekli mareograf istasyonları kurulmuş, deniz haritaları da üretilmiştir. Manyetik gözlemler için bir gözlemevi kurulmuştur. Doppler ölçüleri ile sıfırıncı derece ağ ölçüleri ve GPS ölçüleri yapılmaktadır. Her ne kadar kurumun çalışmaları bu çalışmanın diğer başlıkları altında detaylı olarak verilmişse de burada kısa ve başlıklarla yapılan işlemler özetlenmiştir:
Jeodezik ve astronomik çalışmalar: Ülke ulusal nirengi ağı kurularak ve astronomik noktalarda gözlemler yapılarak I. derece nirengi ağının ölçü ve hesabı bitirilmiş, sıklaştırma ile II., III. ve IV. derece noktaların ölçüleri yapılarak hesaplanmıştır.Mareograf istasyonları kurularak I. ve II. derece ülke nivelman ağı ölçülmüş jeopotansiyel kotlarla dengelenmiştir. Bu iş için gerekli olan gravite ölçüleri için öncelikle I. derece gravite ağı kurularak Avrupa ağına bağlanmıştır. II. derece gravite ölçüleri ve nivelman geçkilerinde belli aralıklarla gravite ölçüleri yapılmıştır. Manyetik gözlemevi kurularak manyetik gözlemler yapılmaktadır.
Kartografik çalışmalar: Ülkenin 1:25 000 ölçekli 5557 pafta bitirilmiş ve 1:5000 ölçekli haritalarda çalışmalar hızla devam etmektedir. 1:25 000 ölçekli haritalardan üretilen 1:100 000, 1:500 000 ve 1:1 000 000 ölçekli haritalar bitirilmiştir. 1:50 000 ölçekli haritalar yakın bir zamanda bitirilecektir.
Fotogrametrik çalışmalar: Harita üretimine 1927 yılında yersel fotogrametri ile başlayarak 1937 yılından itibaren hava fotogrametrisi uygulanmıştır. Analog aletlerin yanısıra analitik aletler ile desteklenen bu çalışmalarda fotogrametrik nirengi ve ortofoto tekniği uygulanmıştır.
2 Ocak 1961 tarihinde 657 sayılı yasaya ek olarak çıkarılan 203 sayılı yasa ile ile kurulan Bakanlıklararası Harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulunca çeşitli bakanlıkların kalkınma ile ilgili harita, plan ve hava fotoğrafları ihtiyacı karşılanmaktadır.
1969 da Genel Müdürlük bünyesinde elektronik işlem merkezi kurulmuştur. 2 Mayıs 1970 de Harita Genel Müdürü Şükrü OLCAY Paşanın zamanında Harita Genel Müdürlüğü içinde bir harita müzesi açılmış ve bu müze daha sonraları Cevat ÜLKEKUL'un komutanlığı sırasında genişletilerek büyütülmüştür.
22.9.1983 de 2895 sayılı yasa ile kurumun adı "Harita Genel Komutanlığı" olarak değiştirilmiştir.
1984 de başlatılan jeodezi projesi ile jeodezik ağların iyileştirilmesi, jeodezik verilerin bilgisayar ortamına aktarılarak veri tabanı oluşturulması, ülke temel nivelman ve gravite ağlarının iyileştirilmesi gibi çalışmaları yapılmaktadır.
1994 yılında yapılan saptamada bu kurumda 133 harita y.müh. ve mühendisi, 271 tekniker, 190 teknisyen olup 48 nivo, 86 teodolit, 16 elektronik uzunluk ölçer, total station, 3 Doppler, 8 GPS alıcısı, 30 adet sayısallaştırıcı, 4 masa manuel sayısallaştırıcı, 5 analitik (C 120 Ortofoto, 2 adet C 140, birer tane P2 ve P3 Planicomp) ve 15 i sayısal çıkışlı olan 30 analog kıymetlendirme aleti 4 otomatik çizim sistemi, 1 sayısal otomatik raster tarayıcı (50x40 inç), bilgisayar olarak DATA GENERAL MW 4000, WAX 4200, Microwax, WAX 6000-410 aletlerine sahiptir. Çağın gereksinmeleri ile bu aletlere yenileri eklenmektedir.
Bu kurumda 1925 den günümüze kadar görev alan komutanlar aşağıda gösterilmiştir:
Korg. Mehmet ŞEVKİ (ÖLÇER) (1925-1926); Tuğg. Kazım KIVILCIM (1926-1928); Tuğg. İ.Hakkı ERDENER (1928-1932); Korg. Sedat DOĞRUER (1933-1940); Tümg. İ.Hakkı ERDENER (1940-1945); Korg. Ömer Kadri KORAY (1945-1950); Korg. İhsan Şeref DURA (1950-1960); Tümg. Celal ERİKAN (1960-1960); Tuğg. Eşref AKINCI (1960-1962); Tuğg. Halim KURAL (1962-1964); Korg. Şefik ERENSÜ (1964-1968); Korg. Kemalettin EKEN (1968-1969); Korg. Şükrü OLCAY (1969-1971); Korg. Zeki ERBAY (1971-1972); Korg. Fahir ATABEK (1972-1974); Korg. Mahmut ÜLKER (1974-1976); Korg. Rüştü NAİBOĞLU (1976-1977); Korg. Turhan SÖKMEN(1977-1980 ); Korg. M.Cemalettin ALTINOK (1980-1981); Korg. Tevfik KURAL (1981-1982); Korg. Sabri DELİÇ (1982-1984); Korg. İrfan YAY (1984- 1987); Müh. Tümg. Cevat ÜLKEKUL (1984-1990); Tümg. İlhan AKOĞUZ (1990-1992); Korg. Salih ACAREL (1992-1993); Tümg. Attila ÖZKAN (1993-1995)
Ülke topraklarının ölçülerek kadastral topografik haritalarının düzenlenmesi ve iyeliklerin saptanması sonucunda devletin sorumluluğu altında düzenli tapu sicillerin tutulması gerçek ve tüzel kişilerin taşınmaz mallarla ilgili her türlü istemlerin süratle karşılanarak kalkınma planlarına uygun alt yapının kurulması amacını gütmektedir. FIG (Uluslararası Haritacılar Birliği) in tanımına göre Kadastro "Kadastro örgütü tarafından yürütülen kütüklerden ve büyük ölçekli haritalardan oluşan, idari birimlere göre bölümlenmiş, bütün taşınmaz malları (parselleri) hukukun, kamu yönetiminin, ekonominin, istatistiğin ve bilimin gerek duyduğu biçimde gösteren ve tanımlayan bir kamu hizmetidir. Batı Almanya'da (Frankfurt) bir meslek kuruluşu olan "İnstitut für Angewandte Geodaesie" kadastronun ödevlerini şu şekilde tanımlamaktadır. "Taşınmazmallar kadastrosu parsellerin, parseller üzerindeki hakların tanımlanması ve taşınmazmal değerlendirilmesi için gerekli olan verilerin kolleksiyonudur. O öncelikle arazi vergisinin takdiri için bir altlık olduğu gibi tapu kütüklerinde taşınmazmal eşiti hakların (ayni hakların) ve arazi kullanış biçimlerinin tanımlanması için gerekli veriler ve resmi arazi sınırlandırma sonuçlarının kadastroya aktarılması, kadastro belgelerinde gösterilmesi gerekir. Genellikle bunlar dışında, arazi örtüsü toprakaltı yapıları, yapıların kat sayıları, yararlanma biçimleri ve yükseklik verilerini kapsayan, planlama amaçları için ve toprak kullanma önlemleri için gerekli olan verilerin kadastroca saptanması amaçlanır"122). Fransa Napolyon Kadastrosu denilen işlemleri 1808-1850 de ve Almanya 1826-1833 de yapmış, İsviçre ise bu çalışmalara 1800 de başlamıştır. Osmanlı devletinde ilk kadastro çalışmalarının Orhan Gazi'nin kardeşi Alaattin'in vezirliği sırasında yapıldığı sanılmaktadır. Bursa kadısı olan Çandarlı Kara Halil Hayrettin ile görüşülüp anlaştıktan sonra yasalar çıkarılmış, halk ve devlet işleri idare ve askerlik işleri düzenlenmeye başlanmıştır. Tarım arazilerinin sayımı yapılarak buna göre vergi alınmıştır. Osmanlı devletinde yapılan arazi yazımı sonucu düzenlenen ve günümüze kadar ulaşan ilk kayıtlar 1535 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından başlatılan ve 100 yıl süren bir çalışma sonucu düzenlenen 2320 cilt defterdir.
1263 (1847) yılında Defter Eminliği adıyla temeli atılan bu kuruluş 1277 (1861) de "Defteri Hakani Nezareti" ismini almış ve zamanla değişerek bu günkü duruma gelmiştir. 1847 yılında Tapu teşkilatının kurulması ile senetsiz ve kayıtsız tapu işlemlerine son vermek ve memleketin bütün taşınmaz mallarının tapuya kayıtlarının yapılması amacı ile çalışmalar başarılı olamamıştır123). 1871 yıılında Defteri Hakanı nazırı olan Kani Paşanın başlattığı 1872 yoklaması ile sancaklarda defteri hakani memurları, kazalarda tapu katipleri, bölgeleri dahilinde bulunan köyleri muhtar ve bilirkişilerle birer birer gezerek arazilerin yazılımını sağlamakla görevlendirilmişlerdir. Bu uygulama ile her sancak ve kaza defteri hakani memuru yılda 3 ay gezerek deftere kaydedilmemiş ve senetsiz tasarruf edilen emlak ve arazileri saptamak, bunların mevkii, mahalle ve köy itibarı ile defterlerini düzenlemek ve defterlerin birer örneğini defterhaneye göndermekle yükümlü tutulmuşlardır. Ancak sınır anlaşmazlıkları bu yöntemle çözülememiş, plana bağlı mülkiyet ve taşınmaz malların gelir ve kıymetinin tesbitine esas bir kadastro için Defteri Hakanı nazırı Mahmut Esad (1857-1917) zamanında123 a) 1912 tarihli "Emvali gayrımenkullerin tahdit ve takriri" (Taşınmaz malların sınırlanması ve kaydı=kadastro) bir yasa çıkarılmıştır. Bu yasa ile Osmanlı Devleti sınırları içerisindeki bütün taşınmaz malların bilinen özel durumları ile plana bağlı olarak mülkiyetlerinin tesbiti gelir ve kıymetlerinin tayin edilmesi amaçlanmıştır. Konya ilinin Çumra ilçesinde bu çalışmalara başlanmış, Birinci Dünya Savaşı nedeni ile bu çalışmalara ara verilmiştir.
Cumhuriyet döneminde ilk kadastral çalışmalar 1924 de 474 sayılı yasa ile başlamış, bu yasa ile Artvin, Kars illeri ile Ardahan, Kulp ilçeleri ve Hopa'nın Kemalpaşa nahiyesinde bulunan taşınmaz mal mülkiyetinin saptanması, gelir ve değerlerinin belirlenmesi ve geometrik konumunun ölçülmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmalar bir Tahrir Heyeti tarafından yürütülmüştür.
1925 yılında çıkarılan 658 sayılı yasa ile Tapu ve Kadastro Genel müdürlüğü bünyesinde bir kadastro teşkilatı kurularak genel bir kadastro yazılımı öngörülmüştür. Bu yasaya göre taşınmaz malların, mülkiyet ve sınırlarının belirlenmesi, konum ve ekonomik durumlarına göre sınıflarının tesbit edilmesi amaçlanmıştır. Bu yasa uyarınca İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Konya gibi büyük illerde kadastro çalışmaları yapılmıştır.123 b)
Türk medeni yasasının öngördüğü sicilleri tutmak amacı ile 1934 yılında 2613 sayılı kadastro ve tapu tahriri yasası ve 1935 yılında yönetmeliği çıkarılmış ve bu yasa şehirlere öncelik verilerek 16 yıl uygulanmıştır. Bu süre içinde Türk medeni yasasının öngördüğü nitelikte tapu sicilinin oluşturulamadığının görülmesi, ayrıca İkinci Dünya Savaşı sonrası ülke kalkınmasında tarıma öncelik verilmesi, köylerde hızlı bir arazi yazımı yapabilmek amaç ve düşüncesi ile 1950 yılında 5602 sayılı Tapulama Yasası yürürlüğe konulmuştur. İki ayrı yasa ile yapılan kadastronun belediye sınırları içerisinde olanlara Şehir Kadastrosu, dışındakilere ise Arazi Kadastrosu adı verilmiştir.
1955 de kadastro ölçmelerinde fotogrametrik yöntem uygulamağa başlamıştır. Kadastro çalışmalarında 2613 ve 766 sayılı iki ayrı yasa uygulanmanın sakıncaları için 1987 de 3402 sayılı kadastro yasası çıkarılmıştır. Böylece farklı uygulamalara son verilmiştir. Ancak 6831 sayılı yasa ile Orman kadastro yasası paralel bir çalışma yapmaktadır. Kadastro hizmetleri, 1950 den 1984 e kadar belediye sınırları içerisinde 2613 sayılı kanuna göre kadastro müdürlükleri, Belediye sınırları dışında ise 5602 ve 766 sayılı yasalara göre Bölge Tapu müdürlükleri tarafından yürütülmüştür 124). 1984 yılında 3045 sayılı yasa ile yeni bir düzenleme getirilerek kadastro örgütü; merkezde kadastro dairesi başkanlığı, taşra birimleri olarak ise kadastro müdürlükleri ve kadastro şeflikleri olarak birleştirilmiştir. Buna bağlı olarak 2613 sayılı Tapu Tahriri yasası ile 766 sayılı Tapulama yasası tek bir metin haline getirilerek 3402 sayılı Kadastro yasası 1987 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Haritası yapılacak alan olarak 225 000 km2, köy kadastrosu yapılacak alan 280 000 km2, şehir kadastrosu yapılacak ve yenilenecek parsel sayısı 3 100 000 adet olarak belirlenmiştir. Bu güne kadar ülkenin kadastrosu şehirlerde 1983 de % 54 ve 1993 de % 91 i ve köylerde 1983 de % 49 ve 1993 de % 61 i bitmiş olup geriye kalan kısmın ivedilikle tamamlanması amaçlanmıştır.
1962 yılında havai nirengi şubesi kurularak 1963 de hava triyangülasyon yöntemi ile Konya-Ilgın bölgesinde nokta sıklaştırma yapıldı 125). 1965 de TKGFM de IBM 1620-1 sistemi ile EBİM (Elektronik Bilgi İşlem Müdürlüğü) kuruldu. Bu makina ile ağ dengelemesi (max. 12 koşul) 1 saat 45 dakikada, kolon dönüşümü 4 dakikada, kolon dengelemesi 10 dakika, koordinatlardan alan hesabı 6 dakikada, karışık kestirme 1 dakikada, 1:5000 ölçekli pafta köşe değerleri 36 saatte yapılabiliyordu. Bu sisteme ait model 1622 kart okuyucu ve delicisi dakikada 500 kart okuyor veya 250 kart deliyordu. Bilgi işlem ilk defa Türkiye'de Ziraat Bankası tarafından (Ünit Record System) kullanılmış olup 1968 de tüm Türkiyede 88 elektronik bilgi işlem makinaları vardı. Son olarak TKGM de IBM 9375 merkez hesaplama ünitesi yanında 120 adet PC mevcuttur. Halen 15 bölge müdürlüğü, 992 tapu sicil müdürlüğü, 312 kadastro müdürlüğü, 166 kadastro şefliğinde çalışan toplam 18750 kadrolu personeli bulunmaktadır. 1986 da otomasyon işlemine başlanmıştır.
1990 da ülkenin tamamını kapsayan ülke temel ağı sisteminde yeteri sıklıkta 3. derece bir yüzey ağı oluşturmak projesi başlatılmıştır. Bu tarihte bu kurumda 445 Dr.Müh., Y.Müh. ve mühendis, 300 tekniker ve 3721 teknisyen olup alet olarak 202 nivo, 373 teodolit, 1356 takeometre, 27 elektronik uzunluk ölçer, 300 elektronik takeometre (total station), 11 otomatik çizim sistemi, 5 sayısallaştırıcı, 2 uçak, 4 resim çekme kamerası, 20 adet 1. sınıf analog kıymetlendirme aleti, 1 analitik değerlendirme aleti, 3 otomatik çizim masası mevcuttur.
26 Mayıs 1994 yılında 1847 yılında kurulduğu kabul edilen Kadastronun 148. kuruluş yılı kutlandı.
7 Haziran 1994 de çıkarılan yeni tapu sicil tüzüğü ile bilgisayar ortamında kayıt tutma olanağı doğmuştur 126) .
Bu kurumda genel müdürler aşağıdaki sırada görev almışlardır:
Ziya AKİF ( -1926), SELAHATTİN (1926-1927), Mustafa Atıf BAYINDIR (1927-1931), Mehmet Cemal ARUN(1931-1939), Halit Ziya TÜRKKAN(1939-1945),Mümtaz TARHAN (1946-1951), M.İzzet BELTAN (1952-1958), Fuat ADALI (1958-1959), Enis KANSU (1959-1960), M.İzzet BELTAN (1960-1967), Galip ESMER (1967-1978), Halim ÇORBALI (1978-1991), Yüksel AKIN (1991- 1997), Talat ERDOĞAN (1997- )
Kentlerin kısa bir süre içinde bayındır hale getirilebilmesi için 1933 yılında 2301 sayılı yasa ile 15 milyon sermayeli Belediyeler Bankası kurulmuş, 1944 yılından sonra faaliyet sahası genişletilerek vilayet, özel idare, köy idarelerinin de görev alanına sokulması ile ismi 1945 yılında 4759 sayılı yasa ile "İller Bankası"na dönüştürülmüştür. Şehir ve kasabaların imar planları ile içme suyu, kanalizasyon, elektrik ve enerji şebekelerinin projelerine temel olan durum haritalarının yapımına 1936 yılında başlanmıştır. İller Bankası kuruluncaya kadar bu hizmet İçişleri Bakanlığına bağlı Belediye Fen Heyeti tarafından yürütülmüştür. 1945 yılına kadar 46 şehir ve kasabanın durum haritası yersel yöntemle yapılmıştır. Görevleri olarak: Şehir, kasaba ve köylerin kuruluş ve imarı yolundaki plan ve programların gerçekleştirilmesini desteklemek amacı ile bu idarelere kredi sağlamak, ortak idarelerin istemleri halinde harita, plan, proje, keşif ve etüdleri yapmak veya yaptırmak sayılabilir. 18 Bölge müdürlüğü olarak teşkilatlanmıştır. Kurum genel müdürlüğünde 1949 yılında İller Bankasında oluşturulan müdürlüklerinden birisi de Harita işleri müdürlüğü olmuştur. Gerçek anlamda büyük ölçekli topografik harita yapımına 1959 yılında başlanmıştır. 1957 yılında yönetmelikte yapılan bir değişiklikle İller Bankası Genel müdürlüğünce, özel sektör eliyle gerçekleştirilen halihazır haritalarda cephe ölçüsü esasından vazgeçilerek tüm köşe ve detayların ölçülmelerini kapsayan bu günkü sisteme geçilmiştir. Bu kapsamdaki haritalar 1959 yılından itibaren banka emanet komisyonlarının kurulması ile haritaların emanet olarak yapımına başlanmıştır. Günümüzde kentsel alanlarda planlama, proje, alt yapı vb. gereksinmeler için altlık olarak kullanılan 1:1000 ölçekli halihazır (topografik) haritaların tamamına yakını özel sektöre ihale suretiyle yaptırılmaktadır. 1985 yılında yürürlüğe giren 3194 sayılı imar kanunuyla tüm belediyelere 1:1000 ölçekli halihazır harita yapma ve yaptırma yetkisi verilmiştir. Özel sektör eliyle yaptırılan bu haritaların yapımının büyük oranda tamamlanmasına karşılık % 80 inin güncel hale getirilmesi önemli bir sorun olarak gündemde bulunmaktadır. İller Bankasında bu konularla ilgilenen ve çok sayıda harita mühendislerinin çalıştığı bir harita dairesi başkanlığı vardır. Burada 6000 pafta üzerinde bir arşiv mevcuttur. 1990 da yapılan bir saptamada bu kurumda 128 harita Y.müh. ve mühendisi, 84 tekniker, 69 teknisyen mevcudu ile 30 nivo, 30 teodolit, 31 elektronik uzunluk ölçer ve 7 bilgisayar vardır.
İller Bankasınca her yıl kontrolü yapılan harita yüklenicilerine ilişkin ölçme aletlerinin durumu ise şöyledir (1988) :175 elektronik uzunluk ölçer, 184 teodolit, 194 takeometre, 114 nivodur. Bu rakamlar günümüzde bir hayli değişikliğe uğramıştır.
Karayolları Genel Müdürlüğü
11.02.1950 tarihinde 5539 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri hakkında yasa çıkarılmış ve 30.05.1973 tarih ve 1737 sayılı yasa ile bir kısım maddeleri değiştirilerek günün koşullarına uygun hale getirilmiştir. Haritacılık yönünden yol geçkileri ile bunların kamulaştırma haritalarını üreten bir kuruluş olup 1:1000 ve 1:2000 ölçeklerinde ülke temel nirengi ve nivelman ağına dayalı haritalar üretmektedir. Kuruluş yıllarında etüd proje hizmetleri merkezde plan proje daire başkanlığı yönetiminde bölgelerdeki etüd, proje şefliklerince yürütülmektedir. Bu hizmetin görülmesinde ilk yıllarda çoğunlukla inşaat mühendislerinden yararlanılmış, daha sonraki yıllarda bu hizmetin görülmesine harita mühendisleri de katılmışlardır. 1961 de bu amaç için fotogrametri uygulanmağa başlanmıştır. Önceleri alınan Zeiss C 8 ve Wild A 5 kıymetlendirme aletleri Harita Genel Komutanlığına verilerek Karayollarının gereksinim duyduğu haritalar, jeodezik işlemlerin Karayollarınca yapılması koşulu ile Harita Genel Komutanlığınca yapılması anlaşmasına gidilmiştir. 1977-78 li yıllarda Kamulaştırma ve Fotogrametri Fen Heyeti Müdürlükleri kurulmuştur127). Bu kurumda 1990 yılında yapılan saptamada 83 harita Y.müh. ve mühendisi, 2 teknisyen olup alet yönünden 1200 nivo, 800 teodolit, 21 elektronik uzaklık ölçer. 37 elektronik takeometre (total station), 151 bilgisayar vardır.
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
DSİ Genel Müdürlüğü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı katma bütçeli bir kamu kuruluşu olup ana görevi yurt kalkınmasına büyük katkıları olacak enerji üretim tesislerini yapmak ve sulamaya elverişli tarım alanlarını tesbit edip bunları sulayarak daha verimli hale getirmektir.Taşkın seller ve sulara karşı koruyucu tesisler yapmak, bataklıkları kurutmak ve bu hizmetler için gerekli plan ve haritaları yapmak ve yaptırmaktır. 6200 sayılı yasa ile 1953 yılında kurulmuştur. DSİ nin yaptığı envanter çalışmalarına göre 270 000 kilometrekare tarıma elverişli alan bulunduğu ve bu miktarın 190 000 kilometrekaresinin sulanabilir olduğu ve bu alanın haritasının yapılması gerektiği saptanmıştır. Kurumun kendi ihtiyaçlarına yönelik topografik, hidrografik haritalar ile işletme ve kamulaştırma haritalarını yapmakta ya da yaptırmaktadır128). Bu kurumda 1990 yılı saptamalarında 142 harita Y.Müh. veya mühendisi, 11 tekniker, 750 teknisyen olup alet olarak 720 nivo, 188 teodolit, 361 takeometre, 37 elektronik uzunluk ölçer, elektronik takeometre (20 total station), 33 bilgisayar, 5 otomatik çizim sistemi mevcuttur.
Orman Genel Müdürlüğü
Orman amenajman, orman yolları, orman ağaçlandırma, orman sınırlarını saptar. 1975 envanterine göre Türkiyede 20 170 196 hektar (Türkiye arazisinin % 26 sı ) ormanlık olup burada da kadastro ve harita problemi vardır. Devlet ormanlarının sınırlanması işine 3116 sayılı Orman yasasındaki hükümlere dayanarak ilk defa 1937 yılında İstanbul ve Ankara'da kurulan iki tahdit komisyonu ile başlanmıştır. 1940 yılında bir iş yönetmeliği düzenlenerek sınırlama ve tescil işinin düzenli olarak yürütülmesi sağlanmıştır. Daha sonraları çıkan yasalarla değişiklikler yapılmıştır129). 1938-1949 yılları arasında 3582366 hektar orman alanı sınırlandırılmıştır. 1950-62 yılları arasında iki komisyon çalışması ile bu rakam 257 550 hektar ve 1963-64 de 42 113 hektar sınırlanabilmiştir.
Hava fotogrametrisinin orman kadastrosuna uygulanması 1965 yılında başlamıştır. Bu amaç için 7 fotogrametrik komisyon kurulmuş, daha sonra komisyon sayısı artırılarak 1972 de 20 ye yükseltilmiştir. Böylelikle 1963-1977 arasında 5 306 582 hektar ile toplam 9 milyon hektarın üzerinde bir alan sınırlandırılmıştır. Bu uygulamalarda arazi ekipleri orman sınırlarını yaklaşık 1:20 000 ölçekli hava fotoğraflarına geçirmekte, bu sınırlar daha sonra 1:25 000 ölçekli haritalardan foto-mekanik yöntemle büyütülmtüş 1:10 000 ölçekli topografik paftalara yaklaşık değerlendirme aletleri ile aktarılmaktadır130). 1974 de 7/8570 ve 7/8639 sayılı tüzük ve yönetmelikler konuyu ayrıntılı olarak ele almıştır. Bu kurumda orman alanlarının kadastrosunu yapmakla görevli ilgili OKDMB dairesi hava fotoğraflarından fotomekanik yolla 1:10 000 ölçekli orman kadastro haritaları üretmekte ve 1:5 000 ölçekli ST (standart topografik) haritalar bütünlenmektedir. Fotoğrafların değerlendirilmesi 13 adet Santoni firmasının kartografik stereomikrometre (SMG-4) aletleri ile yapılmaktadır. Bu kurumda ise 149 adet teodolit ve 56 adet elektronik uzunluk ölçer mevcuttur.
Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Köy bazında ulaşım ve teknik altyapı hizmetlerinin gerçekleştirilmesi amacı ile üretilen 1:5000 ölçekli haritalar yapılmaktadır. 1990 yılı saptamasına göre kurumda 51 adet harita Y.Müh. ve mühendisi ve 188 teknisyen çalışmakta olup 475 nivo, 258 teodolit, 8 elektronik uzunluk ölçer, 10 elektronik takeometre (total station) ve 8 bilgisayar vardır.
Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü
Türkiyenin yakıt ve enerji kaynağı olan maden kömürlerinin araştırılması, işletilmesi için her türlü teknik çalışmaları yapar. Türkiyede toprağa bağlı yeraltı maden kaynaklarının doğru tahmini ve yeraltı maden galerilerinin belirlenmesi için 1:5000 ve 1:1000 ölçeklerinde ülke nirengi ağına bağlı haritalar üretilmektedir. 1990 yılındaki saptamada kurumda 35 adet mühendis, tekniker ve teknisyen olup 47 nivo, 32 teodolit ve 29 elektronik uzaklık ölçer aleti vardır.
Kandilli Rasathanesi
1911 de Fatin GÖKMEN (1877-1955) tarafından kuruldu. Başlangıçta adı Rasathane-i Amire olup sadece meteoroloji gözlemleri yapıyordu. Daha sonra adı Maarif Vekaleti Heyet ve fiziki Arzi İstanbul Rasathanesi(Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul Astronomi ve Yerfiziği Gözlemevi) oldu. 1936 da Kandilli rasathanesi adını aldı. 1947 den sonra zaman ayarının verildiği bir bölüm bu işlemini 1974 de bıraktı. 1982 de Boğaziçi Üniversitesine bağlandı. Günümüzde BÜ ne bağlı Kandilli rasathanesi deprem araştırma enstitüsü ile Kandilli rasathanesi gök ve yerbilimleri araştırma ve uygulama merkezi halinde çalışmaktadır. Bu kurumda 1988 yılından itibaren jeodezi anabilim dalında yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapılmaktadır.
1947 de Türkiye IUGG=Internationale Union of Geodesy and Geophysics (Uluslararası Jeodezi ve Jeofizik Birliği) ne üye oldu.
8 Ocak 1955 de Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası kuruldu ve 1954 de 6235 sayılı yasa ile kurulan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine (TMMOB) üye oldu. 24.05.1993 tarih ve 240 sayılı oda yönetim kurulu kararı ile delegasyon sistemine geçilerek Ankara, Adana, Diyarbakır, Samsun ve Trabzon'da bölge temsilcilikleri ve Antalya, Bursa, İstanbul, İzmir ve Konya'da da şubeler oluşturuldu. Ankara, İstanbul ve İzmir'deki oda kuruluşları aylık bir bülten çıkarmaktadırlar.
1961 de 203 sayılı yasa ile Bakanlıklararası Harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu kuruldu.
1968 de TUJJB (Türkiye Ulusal Jeodezi ve Jeofizik Birliği) kuruldu. 1969 da Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 1878 de kurulmuş olan FIG (Federation Internatıonal des Geometres = Uluslararası Haritacılar Birliği) e üye oldu131).
1968 de TUJJB (Türkiye Ulusal Jeodezi ve Jeofizik Birliği) kuruldu. 1969 da Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 1878 de kurulmuş olan FIG (Federation Internatıonal des Geometres = Uluslararası Haritacılar Birliği) e üye oldu131).
Meslek Dergileri
1933 de yayın hayatına atılan ve Harita Genel Komutanlığınca çıkarılan "Harita Dergisi" adlı dergi yılda dört ve 1950 den itibaren yılda iki sayı çıkarmaktadır. 1951 yılına kadar ismi Haritacılar Mecmuası olan bu dergi 42. sayısından itibaren Harta Dergisi olarak ismini değiştirdi ve yılda iki sayı çıkarmağa başladı. 1953 den itibaren ismi Harita Dergisi oldu. 68 yıllık yayın hayatı olan bu dergi 1999 yılı sonuna kadar 122. sayısını çıkardı.
1961 yılında Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü İstanbul Teşkilatı Memurları yardımlaşma derneği adına Sultanahmet Grup Müdürlüğünde “Tapu ve Kadastro Mecmuası” adında 3 ayda bir yayınlanmak üzere yayın hayatına atılmış, 15 sayı çıkararak 1975 de kapanmıştır.
1965 de Harita ve Kadastro Mühendisleri odası yayın organı olan "Harita ve Kadastro Mühendisliği" isimli dergi yayın hayatına atıldı. Yılda 2 sayı çıkaran bu dergi 1999 yılı sonuna kadar 76. sayısını çıkardı.
1969-1977 yılları arasında KTÜ Trabzon'da Jeodezi Bülteni adında bir meslek dergisi yayınlanmıştır. Ancak 8 sayı dan sonra kapanmıştır.
1976 da Ankarada kurulan Harita ve Kadastro Teknikerleri Derneğince Nisan 1990 da yayın hayatına atılan Harita ve Kadastro Dergisi nin devam edip etmediği bilinmemektedir.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce 1988 de çıkartılan Tapu veKadastro Dergisi, içinde bulunduğumuz 11. Yılında 24 sayı yayınlamıştır.
1990 yılında Tapu ve Kadastro Müfettişleri Derneğince yayınlanan Mülkiyet dergisi yılda 4 sayı yayınlamakta olup 1999 yılında 32. Sayısına ulaşmıştır.
1964 de yayın hayatına atılan ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünce yayınlanan Tapu-Kadastro Personel Sendikası Dergisi aylık olarak 70 sayının üzerinde dergi çıkartarak daha sonra sıkı yönetimce kapatılmıştır.
Bunların dışında Üniversitelerin çıkardıkları dergilerde mesleğimizle ilgili yayınlar yapılmaktadır. Ancak bu dergiler mesleğimizin dışındaki bilim dallarına da hitap ettiğinden sadece mesleğimizle ilgili makalelerin dışında başka konular da yer almaktadır.
1999 yılı sonunda Harita ve Kadastro Mühendisleri odasına kayıtlı üye sayısı 7000 i aştı. 1993 de odaya kayıtlı 1700 büro vardı. Bu odanın başkanları ve süreleri aşağıdadır:
Dön.. | Başkan | Başlama | Bitiş | D. | Başkan | Başlama | Bitiş |
TMMOBbünyesinde | 18.10.1954 | 08.01.1955 | 19 | M.Asri ÜNSÜR | 09.02.1973 | 09.02.1974 | |
1 | Celalettin SONGU | 08.01.1955 | 08.01.1956 | 20 | Hüseyin ERKAN | 09.02.1974 | 09.02.1975 |
2 | Muhittin ARAN | 08.01.1956 | 13.01.1957 | 21 | Evren KAYNAK | 09.02.1975 | 15.02.1976 |
3 | M.Asri ÜNSÜR | 13.01.1957 | 12.01.1958 | 22 | Enver ÖZTÜRK | 15.02.1976 | 13.02.1977 |
4 | Celalettin SONGU | 12.01.1958 | 13.01.1959 | 23/1 | Kadir PALA | 13.02.1977 | 15.10.1977 |
5 | M.Asri ÜNSÜR | 13.01.1959 | 14.02.1960 | 23/2 | Ceyhan TOKMAK | 15.10.1977 | 11.02.1978 |
6 | M.Asri ÜNSÜR | 14.02.1960 | 11.02.1961 | 24 | Celal BEŞİKTEPE | 11.02.1978 | 03.03.1979 |
7 | Kemal AKMAN | 11.02.1961 | 11.02.1962 | 25 | Celal BEŞİKTEPE | 03.03.1979 | 23.02.1980 |
8 | Kemal AKMAN | 11.02.1962 | 09.02.1963 | 26 | Celal BEŞİKTEPE | 23.02.1980 | 28.02.1981 |
9 | Kemal AKMAN | 09.02.1963 | 08.02.1964 | 27 | Cevat KERMAN | 28.02.1981 | 27.02.1982 |
10 | Mahmut ŞATIR | 08.02.1964 | 13.02.1965 | 28/1 | Kadir AKSOY | 27.02.1982 | 14.02.1983 |
11/1 | Mahmut ŞATIR | 13.02.1965 | 27.07.1965 | 28/2 | Andaç KAYNAK | 14.02.1983 | 14.02.1984 |
11/2 | Beşir SAY | 27.07.1965 | 12.02.1966 | 29 | Erdal AKDAĞ | 14.02.1984 | 15.02.1986 |
12/1 | Beşir SAY | 12.02.1966 | 12.08.1966 | 30 | Cemal İŞLEYİCİ | 15.02.1986 | 15.02.1988 |
12/2 | Sabit YANIKOĞLU | 12.08.1966 | 11.02.1967 | 31 | Tahir ÖZDİL | 15.02.1988 | 15.02.1990 |
13 | M.Emin ERTÜRK | 11.02.1967 | 11.02.1968 | 32 | Atilla AYDIN | 15.02.1990 | 15.02.1992 |
14 | M.Emin ERTÜRK | 11.02.1968 | 15.02.1969 | 33 | Atilla AYDIN | 15.02.1992 | 28.03.1994 |
15 | M.Emin ERTÜRK | 15.02.1969 | 24.02.1970 | 34 | Atilla AYDIN | 28.03.1994 | 18.03.1996 |
16 | M.Asri ÜNSÜR | 24.02.1970 | 13.02.1971 | 35/1 | Muhittin İPEK | 18.03.1996 | 31.03.1997 |
17 | Arif DELİKANLI | 13.02.1971 | 13.02.1972 | 35/2 | Ensar KILIÇ | 31.03.1997 | 15.02.1998 |
18/1 | Zühtü ÖNDER | 13.02.1972 | 02.10.1972 | 36 | Ensar KILIÇ | 15.02.1998 | |
18/2 | Evren KAYNAK | 02.10.1972 | 09.02.1973 |
Çizelge: Kuruluşundan beri HKMO başkanları
Kurultay, Kongre, Sempozyum, Seminer, Panel vb. Toplantılar
Aşağıda ulaşılabilen meslek ile ilgili toplantıların 1948 yılından itibaren bir listesi verilmiştir:*)
1948
1961
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Ülkemizde Tapu ve Kadastro ile ilgili işlemlerin dayanağı olan tüzük, yönetmelik, yasa ve benzeri kararların yıllara göre sırası aşağıda gösterilmiştir.
18. yüzyıl sonunda yüzyıllar boyunca Osmanlı eğitim kurumlarında okutulan klasik dönem İslam biliminin devamı ve tekrarı niteliğindeki bilim yerine, batıda gelişen ve genel olarak Osmanlı toplumunun yabancısı olduğu bilimlerin eğitimine başlandığı görülmektedir. Bu tür girişimler Tanzimat dönemindeki köklü değişikliklerin temelini oluşturmaktadır. Şimdiki Denizcilik Okulu ve İTÜ'nün çekirdeğini oluşturan bu kurumlar aşağıda tanıtılmıştır.
Mühendishane-i Bahri-i Hümayun
Hendesehanei Bahri de denilmektedir. Askerliğin bir uzmanlık dalı haline gelmesi ve bunun için teknik eğitime gereksinme duyulması üzerine ve orduda reform yapmak ve teknik eğitim görmüş "mütefennin zabit" (Fen bilgileri ile donanmış subay) yetiştirmek üzere İstanbul'da Kaynarca antlaşmasından hemen bir yıl önce, Avrupa'yı örnek alarak 1773 de Haliç'te Tersane-i Amire'de teknik eğitim ve mühendislik eğitimi veren bir okulun açılmasına karar verildi. Gerekli araç ve gerecin bulunmasından sonra "Hendeshane" (Geometri evi) denilen okul öğretime açıldı. Dershanede denizcilikten başka topçuluk tekniği de öğretiliyordu. Hocalığa logaritma çalışmaları ile ünlü Gelenbevi İsmail efendi getirildi. İstanbula gelen Fransız mühendislerinin katkısı ile de bu kuruluş kısa zamanda gelişti ve okul 1776 da Mühendishane-i Bahri-i Hümayun adıyla yeniden düzenlenerek başhocalığa Cezayirli Seyyid Hasan Paşa getirildi.1789 ve 1795 de tekrar düzenlenen bu okulda Abdurrahman ef., Sakıp, Yahya ve Ömer ef. görev aldılar. 1842 den sonra "Mektebi Bahriyei Şahane" adını aldı. 1852 de Heybeliada'ya taşınarak bugünkü Deniz Harp Okulu'nun çekirdeğini oluşturdu.
Mühendishane-i Berri-i Hümayun
1795 de İstanbul'da kara kuvvetlerine ilişkin olarak topçu subayı yetiştirmek üzere kuruldu. Haliç tersanesindeki Mühendishane-i Bahri-i Hümayun'un genişletilmesiyle birkaç aşamada kurularak faaliyete başladı. İshak ef. burada başhocalık yaptı. İshak ef. zamanında III. Selim'in de yakın ilgisi ile okulda bir çok yenilik yapıldı133). Tophane Nazırı Bekir Paşa'nın teklifi üzerine 1847 de çıkarılan bir yönetmelikle Mühendishane, "Topçu ve Mimar (istihkam) mektebi" adını aldı ve idadi (lise) sayıldı. Ayrıca dört yıllık Mimari ve Harbiye sınıfları açıldı. "Mühendishanei Berri-i Hümayun, 1909 da Mühendis Mektebine dönüştürülerek Nafıa (Bayındırlık) bakanlığına bağlandı. 1928 de Yüksek Mühendis Mektebi adıyla kurulan ve daha sonra 1944 de İstanbul Teknik Üniversitesi adını alan kuruluşun çekirdeğini meydana getirdi. 1935 de yeniden düzenlendi, 1941 de MEB'na bağlandı. 1945 de 6 yıldan 5 yıla indirildi, 1946 da bu okul özerk oldu. 1954 de bu okula bağlı dört yıllık Maçka Teknik Okulu açıldı.
1834 yılında mekteb-i Harbiye-i Şahane (Harp Okulu) açıldı. 1838 de açılan "Tıbbıye-i Şahane" (Tıp okulu) ve 1874 de açılan darülfünun 1933 de Üniversite Reformu ile İstanbul Üniversitesi olmuştur. Aslında 1874 yılı darülfünunun şeklen açılış yılıdır. Önce Galatasaray binası içinde öğretime başlamış, düzenli olarak 1900 da faaliyete geçebilmiş, ancak 1916 da yeni örgütlenmesinden sonra fen dersleri bakımından lise seviyesini aşan bir hale gelmiştir. 31 Temmuz 1933 de İstanbul Darülfünun kapatılarak İstanbul Üniversitesi adı ile yeniden açıldı. Öğretim kadrosunun büyük bir kısmının işine son verildi. 71 i Ordinaryüs ve Prof. olan 157 eleman kadro dışı bırakılmıştır. Aynı şekilde 1863 de kurulan Robert Kolej, 1971 de Boğaziçi Üniversitesi oldu. Bu okullara paralel olarak 1847 de Halkalı Ziraat Mektebi, Osmanlıların ilk mesleki ve teknik öğretim kurumu olup 1850 de Nafıa (Bayındırlık) Bakanlığına bağlandı. 1889 da Halkalı'da Veteriner Y.Okulu açıldı. 1911 de açılan Teknik Okulu çeşitli aşamalardan sonra Yıldız Teknik Üniversitesine dönüştü. Cumhuriyet'den sonra 1933 de Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü, 1935 de Ankara'da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi kuruldu.1859 dan beri İstanbul'da öğretim yapan Mektebi Mülkiye Siyasal Bilgiler Okulu adıyla 1936 da Ankara'ya taşındı134).
1933 de Üniversite reformundan sonra görevlerine son verilen kadronun dışında ülkede mevcut personelle bu işi yapmak çok zor olacaktı. 1933 yılında çok sayıda bilim adamının ve üniversite hocasının Nazi baskısı ile Almanya'yı terk etmek arzusunda olmaları bizim için büyük bir şans eseri idi. Bundan derhal yararlanıldı. Bu itibarla 1933 yılı Türkiye'ye Avrupa'dan özellikle Almanya'dan büyük bir beyin göçünün başladığı yıl oldu. Bu olaydan sadece İstanbul Üniversitesi değil, Ankara Üniversitesi de yararlandı.
Bu üniversiteleri Erzurum'da Atatürk Ü. (1953), Trabzon'da Karadeniz Teknik Ü. (1955), İzmir'de Eğe Ü. (1955), Ankara'da Ortadoğu Teknik Ü. (1956), Hacettepe Ü. (1967), İstanbul'da Boğaziçi Ü.(1971) izledi. YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu) ile üniversite sayıları hızla arttı. Adana'da Çukurova Ü. (1973), Eskişehir'de Anadolu Ü. (1973), Sıvas'ta Cumhuriyet Ü. (1974), Malatya'da İnönü Ü. (1975), Elazığ'da Fırat Ü.(1975), Samsun'da 19 Mayıs (1975), Bursa’da Uludağ (1975), Konya'da Selçuk Ü. (1975) Üniversiteleridir. Bu tarihten sonra da Türkiye'de üniverisite sayısı hızla artarak her kentte bir üniversite açılmıştır ve üniversite sayısı oldukça çoğalmıştır. Bunlara özel ve Vakıf Üniversitelerini de eklediğinizde 60’ ı geçmektedir.
Türkiyede haritacılık eğitiminin çekirdeği geçen yüzyılda atılmıştır. Moralı Ali Efendi Deniz Bakanlığı sırasında (1804-1808) "Mühendishane" adıyla bir okul kurulmasını emretti. Bu okulda bir çok bilimlerin yanısıra "Harita Bilimi" ve "Coğrafya" dersleri koydurmuştur. Bu okulun adı daha sonra "Mühendishane-i Bahri-i Hümayun" (Devlet Deniz Mühendis Okulu) ve 1824 de Mekteb-i Bahriye (Denizcilik Okulu) daha sonra da Tersane-i Amire adını almıştır. Bu okul, birisi Gemi Yapım Tekniği, diğeri ise Harita Tekniği ve Coğrafya adında iki bölümden oluştu. Harita Tekniği ve Coğrafya bölümünde aritmetik, geometri, cebir, harita tekniği, coğrafya ve bazı ölçü aletleri, mukabele (kuran okuma), kompozisyon gibi dersler okutuluyordu.
1834 de Harp okulu açılmış ve öğrenim programlarında topografya, harita çizimi, manzara çizimi, gölge, tarama, jeodezi ve yol geçki saptanması gibi konular yer almıştır.
15 Ocak 1911 tarihli Emri Sami'ye (Sadrazam Emri) ile Defteri Hakanı nezareti (bakanlığı) bünyesinde İstanbul'da "Kadastro Memurları Mektebi" olarak ta bilinen "Kadastro Mektebi Alisi" kuruldu. Lise düzeyindeki okul 1912 de yüksek okul düzeyine çıkarıldı. İki şubeli olan okulun hukuk bölümü iki, matematik bölümü bir yıllıktı. 1916 da 1.Dünya Savaşı nedeni ile kapatılmasına kadar hukuk bölümünden 59, matematik bölümünden 85 mezun verdi. Cumhuriyetin kuruluşundan hemen sonra 1925 de Ankara'da "Kadastro Meslek Mektebi" ismiyle açıldı, ancak uygun yapı bulunamadığından İstanbul'a taşındı. Bir kurs seviyesinde olan okul 1933 de yeniden düzenlenerek Tapu ve Kadastro Tatbikat Mektebi oldu, 1936 da tekrar Ankara'ya taşındı. 1946 ya kadar 1240 mezun verdi. Eğitimci Mümtaz TARHAN (1908-1970) tarafından düzenlenerek 1946 yılında Milli Eğitim Bakanlığınca müfredat programı ve yönetmeliği onaylanarak okula lise derecesi verilmiş ve ismi Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi olmuştur. 1988 yıl sonuna kadar buradan 3980 eleman mezun olmuştur. Tapu Kadastro Meslek Y.Okulu adıyla 1982 de Gazi Üniversitesine bağlanmıştır.
1916 yılında İstanbul'da "Harita Ahz-ı tersim okulu" (Harita Alımı ve Çizimi Okulu) açılmış ve üç dönem de 34 mezun verdikten sonra 1 Şubat 1923 yılında kapatılmıştır. 1911 yılında yapımına başlanan ve seri nirengiye dayanan 1:200 000 ölçekli istikşaf (seçim) haritalarının 124 paftalık tümünün 1929 yılına kadar süren yoğun bir çalışma sonucunda tamamlanması bu okulu bitirenler ile olanak kazanılmıştır 135).
Harita Genel Müdürlüğünün kuruluşuna paralel olarak 1925 tarihinde Ankara'da Harita Mekteb-i Ali'si (Harita Yüksek Okulu) açılmış ancak 1929-1938 yılları arasında kapatılmıştır. 1942/43 öğretim yılından itibaren mezun olanların mühendislik eğitimine denk bir eğitim gördükleri Milli Eğitim Bakanlığınca kabul edilen Harita Genel Komutanlığı bünyesindeki bu okul 1969 yılında ismini "Harita Yüksek Teknik Okulu" olarak değiştirmiş ve öğretimini sürdürmektedir. Süresi iki yıl olan bu okula Harp Okulu mezunları alınmakta ve Mühendis Teğmen olarak mezun etmektedir 136) 137).
Ankara'da Gazi Eğitim Enstitüsü bünyesinde jeodezi öğrenimi için bir program hazırladı, ancak uygulanamadı.
Mümtaz TARHAN'ın gayreti ile Milli Eğitim Bakanlığının 7 Mayıs 1949 tarih ve 10659 sayılı emirleriyle 1949/50 öğretim yılında İstanbul Teknik Okulunda Harita ve Kadastro şubesi açıldı 138)139). İlk yıl alınan öğrenciler birinci ve ikinci sınıfa yerleştirilerek Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün burs desteği ile 1953 yılında ilk mezunlarını verdiler. 1959 yılında Yıldız Üniversitesinde Harita Kadastro şubesinde Master eğitimine başlandı. 1971 yılında Jeodezi ve Fotogrametri Bölümünün gündüz öğrenimine paralel olarak gece eğitimi başlatıldı. Gece eğitimi daha sonra gündüze alınarak diğer öğretime paralel ikinci bir öğretim programı oldu. Bu okulun ismi daha sonra sıra ile Yüksek Teknik Okulu, İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi, Yıldız Üniversitesi ve en son olarak da "Yıldız Teknik Üniversitesi" oldu.
1968/69 yılında Trabzon'da Karadeniz Teknik Üniversitesi bünyesi içinde İnşaat Fakültesine bağlı Jeodezi Bölümü açıldı. İlk iki yıl beş yıllık Y.Müh öğreniminden sonra 4 yıllık lisans seviyesinde mühendislik öğrenimine geçildi. Daha sonraları bölüm İnşaat Fakültesinden ayrılarak Yerbilimleri Fakültesine ve en son olarak Mühendislik Mimarlık Fakültesi içine alındı. Bölümün ismi de diğer üniversitelerdeki bölümlerle birlikte Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği bölümü oldu 140). Bu Üniversite ismi de 1981 de YÖK ile Karadeniz Üniversitesi ve 1989 da tekrar Karadeniz Teknik Üniversitesi oldu.141).
1969/70 yılında İTÜ de İnşaat Fakültesi içinde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü açıldı. Daha önceleri 1929 da bu üniversite bünyesinde açılan Jeodezi Bölümü rağbet görmeyerek kapanmıştır 142). Dört yıllık lisans öğretimi sonunda ilk mezunlarını 1973 yılında verdi
1972/73 öğretim yılında Konya'da Konya Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi (Sonradan Selçuk Üniversitesi) içinde Harita ve Kadastro Mühendisliği şubesi açıldı143). Bu bölümde de ana öğretime paralel 2. bir öğretim programı uygulanmaktadır.
1994/95 öğrenim yılında Zonguldak Karaelmas Üniversitesinde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü açılarak ilk mezunlarını 1998 de verdiler.
1995/96 Öğretim yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi Müh. Fakültesinde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü açılarak ilk mezunlarını 1999 da verdiler.
1997/98 Öğretim yılında Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Müh. Fakültesinde de Jeodezi ve Fotogrametri Müh. bölümü açıldı.
Bütün bölümlerin ismi 1982 yılında çıkarılan 41 sayılı kararname ile "Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü" oldu.
1987 yılında Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde Y.lisans programı açılarak, lisans öğrenimi yapanlara Y.lisans ve doktora olanakları sunulmaktadır.
Şanlıurfa, Niğde, Hacettepe Üniversitelerinde Bölüm açılması kararlaştırılmış, ancak henüz öğrenci alınmamaktadır.
Türkiyede Harita Mühendislerinin sayısı
1952 yılında Teknik Okulu Harita ve Kadastro Bölümünden (YTÜ) ilk altı harita mühendisi mezununu verdi. Bu sayı her yıl artarak 1957 de Türkiye'de toplam 154 harita mühendisine ulaştı. Bunun 25 tanesi yurt dışında öğrenim yapmış Y.Müh. olup geri kalanları mühendis ünvanlıdır. 1959 da bu sayı 193 olup bunlardan sadece birisi bayandır144). Bu mühendislerin Türkiye'deki dağılımları ise şöyle idi: Ankara (103), İstanbul (51), Bursa (11), Mersin (8), İzmir (6), Eskişehir (3), Balıkesir ve Diyarbakır'da 2 şer ve Aydın, Erzurum, Kayseri, Kocaeli, Konya, Adana, Zonguldak'ta birer harita mühendisi vardı. Diğer kentlerde harita mühendisi yoktu. Serbest çalışanlar bütün içinde % 18.5 idi. 1952 da doktora yapmış bir kişi vardı 145). Bu tarihte TKGM de 374 harita mühendisi vardı. 1988 sonunda 392 si Y.Müh.olan harita mühendislerinin sayısı 3884 e çıktı 146). Harita Mühendislerinin Ekim 1989 yılında 367 si Y.Müh. ve toplam sayıları 4062 dir. Bunların Türkiye'de illere göre dağılımı 1989 yılı durumu 147) de gösterilmiştir. Bunlara ek olarak değişik zamanlarda yurt dışında master eğitimi yapan 45 kişi de bu sayıya ilave edilirse Y.Müh. sayısı 412 ye ulaşır. Böylelikle Y.müh/müh. oranı 1:9 olup bu oran Almanya'da 1: 3 civarındadır 148). Bu rakam 1999 sonu itibariyle 7322 Harita Müh. ve 765 Y.Müh. olduğu saptanmıştır..
Yurt dışı | 2 Müh. | 30 Y.Müh. | 33 Dr. Müh. |
YTÜ (İstanbul) : | 3500 Müh. | 200 Y.Müh. | 35 Dr. Müh. |
KTÜ (Trabzon) | 1000 Müh. | 100 Y.Müh. | 25 Dr. Müh. |
İTÜ (İstanbul) | 1500 Müh. | 200 Y.Müh. | 61 Dr. Müh. |
SÜ (Konya) | 1200 Müh. | 50 Y.Müh. | 7 Dr. Müh. |
ZKÜ (Zonguldak) | 20 Müh. | ||
HYTO (Ankara) | 200 Müh. | ||
BÜ | 5 Y.Müh. | 3 Dr. Müh. | |
İÜ Orm. F. | 8 Dr. Müh. | ||
İÜ Deniz Bil. | 4 Dr. Müh. | ||
A.Ü (Ankara) | 1 Dr. Müh. | ||
ÇÜ (Adana) | 1 Dr. Müh. | ||
Toplam | 7422 Müh. | 585 Y.Müh. | 178 Dr. Müh. |
Ancak bu 8000 nin üzerinde meslektaşlarıımızdan yaklaşık 250 si vefat etmiş ve bir bu kadarı da emekli olduğundan çalışmamakta veya başka mesleklerde faaliyet göstermektedirler.
Meslek Yüksek Okulları
İki yıllık Meslek Yüksek Okulu bünyesinde Harita veya Harita Kadastro programı çeşitli yıllarda yurdun değişik yerlerinde açılmıştır. Bunlar :Afyon Kocatepe Ü. Emirdağ ve Sandıklı MYO; Akdeniz Üniv. Teknik Bilimler MYO; Atatürk Üniv. Erzincan MYO; Celal Bayar Üniv. Köprübaşı MYO; Çukurova Üniv. Karaisalı MYO; Dokuz Eylül Üniv. İzmir MYO; Dumlupınar Ü. Tavşanlı MYO; Fırat Ü. Sivrice MYO; Gazi Ü. Tapu –Kadastro ve Çorum MYO; Gaziosmanpaşa Ü. Tokat MYO; Hacettepe Ü. Ankara MYO; Harran Ü. Şanlıurfa MYO; Karadeniz Teknik Ü. Trabzon MYO; Mersin Ü. Gülnar ve Mut MYO; Muğla Ü. Muğla MYO; Mustafa Kemal Ü. İskenderun MYO; Niğde Ü. Bor MYO; Ondokuz Mayıs Ü. Amasya, Boyabat, Kavak, Merzifon MYO; Selçuk Ü. Teknik Bilimler, Bozkır, Çumra, Güneysınır, Hadim, Kadınhanı, Sarayönü, Taşkent MYO, Süleyman Demirel Ü. Isparta MYO; Trakya Ü. Edirne MYO; Yıldız Teknik Ü. Yıldız MYO; Yüzüncü Yıl Ü. Tatvan MYO; Zonguldak Ü. MYO dur.
Bunların dışında aşağıdaki illerde Endüstri Meslek Liseleri (EML) bünyesinde Harita Kadastro Bölümleri vardır.:
Adana İsmet İnönü EML; Afyon Bolvadin EML, Bolu Düzce EML; Bursa Hürriyet EML; Elazığ 100. Yıl EML; Erzurum Kazım Karabekir EML; Eskişehir Yunus Emre EML; İsparta Senirkent EML; İzmir Çınarlı EML; Kayseri Mimar Sinan EML; Konya Fatih EML; Konya Akşehir İsmet İnönü EML; Kütahya Simav EML; Muğla Fethiye EML; Ordu Fatsa EML; Rize Mimar Sinan EML; Trabzon Of H.Mehmet Bahaittin Ulusoy EML
Birinci Kuşak Türk Haritacıları
Bir-iki yüzyıl önce haritalar daha çok savunma amaçlı olduklarından bu haritaları yapan kuruluşlar da genellikle askeri kurumlardı. Türkiye'de de bu düşüncenin ışığında önceleri Genelkurmayın bir şubesi olarak çalışan haritacılar 1925 de çıkan bir yasa ile kurulan Harita Genel Komutanlığı (1983 den önceki adı ile Harita Genel Müdürlüğü) konunun önemini kavrayarak bu alanda eleman yetiştirmek amacı ile yurt dışına Harita Yüksek Mühendisliği öğrenimi için eleman göndermiştir. Bu elemanlar Harp Okulunu bitiren subaylar arasından sınavla seçildiği gibi Milli Eğitim Bakanlığı duyurusu ile yapılan sınavda başarılı olan lise mezunu veya üniversite öğrencilerinden de seçilmiştir. Bu konuda öncü olarak 1890-1892 yılları arasında Fransa'ya askeri yüksek okulda jeodezi öğrenimi yapan iki kurmay yüzbaşısı Mehmet Şevki (Ölçer) ve Hakkı (Güncan) sayılabilir. Bu subaylara öğrenimden sonra katılan Harp Okulu öğretmenlerinden Kur. Yrb.Rıza ile birlikte 1894 e kadar özel bir program uygulanarak jeodezik ve astronomik ölçü ve hesap yaptırılmıştır.
Başlangıçta Fransa'ya gönderilen öğrenciler, daha sonra 1.Dünya Savaşı sonrasından itibaren diğer alanlarda olduğu gibi haritacılık dalında özellikle fotogrametri alanında da Almanya'nın öne geçmesi yüzünden Almanya'ya gönderilmişlerdir. 1938 yılı sonunda Avrupa'da bu amaç için gönderilen 25 öğrenci vardı. Bunların 9 u sivil, 5 askeri müh., 1 Yrb., 4 Ütgm., 6 Atgm.di. Ancak 2.Dünya Savaşı başladığında özellikle savaşın sonlarına doğru Türkiye'nin Almanya'ya savaş ilan etmesi yüzünden askeri öğrenciler yurda dönmek zorunda kalmışlar ve bunlar için Robert Kolej'de açılan dil kurslarından sonra Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderilerek öğrenimlerini tamamlama fırsatları verilmiştir 149).
Adı ve Soyadı | Harpok. | Mezun | Yıl |
RIZA (kurmay yarbay) | 302-2 | Paris | 1894 |
Mehmet Hakkı GÜNCAN (1864-1942) | 302-4 | Paris EPS | 1894 |
Mehmet Şevki ÖLÇER (1866-1927) | Paris EPS | 1894 | |
HALİT ZİYA (Yzb) (1861-1901) | 937-1 | Paris EPS | 1894 Yrb.iken vefat etti. |
Muhittin ARAN (1913-1966) | 339-1563 | Münih TH | 1934 |
Yzb. YADİGAR | Fransa | Hidrografi öğrenimi | |
Mehmet İBRAHİM | Paris | 1935 Litografya öğrenimi | |
İskender GÖÇER (d.1915) | Macaristan teknikum | 1935 Hidrojeodezi | |
Mehmet Ali ERKAN (1910 -- ? ) | Berlin TH | 1937 | |
Numan M.TARIM (d.1912) | Paris (lisans) | 1937 | |
Kadri KORAY (1888-1961) | 908-179 | Dresden TH | 1938 |
Ekrem ULSOY (d.1912) | Berlin TH | 1938, Dr h.c. KTÜ | |
Hüseyin Cahit BOZKIR (d.1908) | 934-1 | Berlin TH | 1938 |
İ.Kasım YAŞAR (1915-1999) | Berlin TH | 1940 | |
Fahri HOMAN (1911-1979) | Viyana TH | 1940 | |
Macit ERBUDAK (1912-1981) | Berlin TH | 1940 | |
Lütfi Özoğuz İLMAN (1915-1983) | 930-10 | Berlin TH | 1940 |
Selahittin SEVGÖR (1909 - ?) | 932-51 | Cornell-ABD | 1941 |
F.Ziyaettin SOYDAN (d.1911) | 942-2 | Cornell-ABD | 194 1 |
Kerim EVİNAY (1916-1986) | 929-7 | Cornell-ABD | 1941 |
Enver BAŞARAN (1912-1983) | Michigan | 1942 | |
Celalettin SONGU (d.1913) | 930-12 | Dresden TH | 194 2 |
Mustafa GÖNENÇCAN (1909-1965) | 943-1 | Zürich ETH | 1942 |
Tevfik ATEŞ (1918-1992) | Cornell+Syracuse | 194 2+1943 | |
Halil SAVCI (d.1917-1999) | 942-1 | Berlin TH | 1943 |
İslam EROKAN (1911-1997) | Cornell ABD | 1944 Dr. Bonn(1963) | |
Burhan TANSUĞ (d.1920) | 943-2 | Berlin TH | 1944 |
Ahmet KERETLİ (d.1916) | Cornell+Syracuse | 1945 | |
Muzaffer TUGAL | 948-5 | Cornell+Syracuse | 1946 |
Sami AYKAÇ (d.1917) | Zürich ETH | 1947 | |
Ali YARAMANCI (d.1917) | 941-2 | Zürich ETH | 1947, Dr. Zürich 1952 |
Ali Rıza YURDAKUL (1921-1999) | Ohio-ABD | 1961, Dr. İTÜ 1986 |
1934-1947 yılları arasında 25-30 civarında "I.Kuşak Haritacılar" Avrupa'da çeşitli ülke ve okullarında jeodezi öğrenimi yaparak Y.Müh. oldular ve dönüşte Türk haritacılığının güçlenmesinde ön ayak oldular. Bunların büyük bir kısmı Harita Genel Komutanlığında çalışarak bu kurumun gelişmesinde ve ülke temel ağlarının (nirengi, nivelman, gravite) kurulmasında ve astronomik çalışmaların yapılmasında ön ayak oldular. Bu elemanların bir kısmı ise sivil resmi kurumlarda çalışarak bu kurumun haritacılık çalışmalarını geliştirdiler ve ilgili yönetmeliklerin yapılmasını sağladılar. Bir kısmı ise öğretim kurumlarına geçerek burada hizmet verip ülkeye kendilerinden sonraki birkaç kuşağın haritacılık öğrenimlerinin yapılmasını sağladılar. Yukarıda 30 civarında "1.Kuşak Haritacılar"ın yurt dışında öğrenim yılları sırasında bir listesi verilmiştir.
Ruhsatname ile Mühendis Ünvanı Alanlar
Bu listede yazılı olanlardan başka Türkiyede Yıldız Teknik Okulunda (şimdi Yıldız Teknik Üniversitesi) harita mühendisliği öğreniminin başlaması olan 1949 yılından önce yurt içinde eşdeğer mühendislik eğitimi yaparak 1035 nolu yasa ve talimatname ile harita mühendisi ünvanı alıp Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasına kayıt olanlar ve kendilerini birinci kuşak haritacılar sınıfına alabileceğimiz kişiler ise şunlardır:
Halit Ziya TÜRKKAN (1886-1966); Seyfettin KÜNMAN (1899-1978); Refik Halit ERÜREN (1903-1970) (Y. Deniz Harp Okulu 1923 mezunu); Avni PAR (1904- 1972); M.Vasfi CİNDORUK (1895-1990) (1950 de mezun); Zeki ERSÖZ (1903 - ? ); A.Gani GÜRÜN (1900 - ? ); Vehbi ORAN (1896-1969); Nevzat TANERİ (1902- ? ); Necmettin CANDAN; Hakkı SARIDOĞAN (1900-1966); A.Salih KORUR; Mahmut Emin ARIM (1889- ? ); Muhsin TUNAY (1903- ? ); Mehmet Emin KURAL (d.1908)(1931 de Robert Koleji bitirdi)
1951 de Hollanda'da ITC (International Institute for Aerial Survey and Earth Science) isimli kuruluş başlangıçta fotogrametri dalında daha sonraları foto-yorumlama, navigasyon, kartografya, şehircilik vb. gibi dallarda lisans, Y.lisans, doktora öğrenimi veren bir öğretim kurumu olup haritacılar dışında ormancı, ziraatçı mimar gibi diğer meslek sahiplerine de konularında derinleşme olanakları vermektedir. Bu kurumda lisans ve Y. lisans öğrenim gören Haritacıların listesi aşağıda verilmiştir.
ITC Delft (veya Enschede) /Hollanda'da Eğitim Görenler
MahmutŞATIR(d.1930) | YTÜ:1953 | ITC:1961 | Fotogr. |
ErdoğanÖRÜKLÜ(1933-1995) | YTÜ:1955 | ITC:1962 | Fotogr. |
SabriPASİNLER(1951-6) | HYTO:1954 | ITC:1963 | Fotogr. |
AhmetYAŞAYAN(d.1937) | YTÜ:1959 | ITC:1965 | Fotogr. |
KerimKEÇECİ | YTÜ:1957 | ITC:1970 | Şehirc. |
A.KemalÖZDEN | YTÜ:1958 | ITC:1970 | Şehirc. |
MehdiBATUR(d.1929) | YTÜ:!953 | ITC:1971 | Fotogr. |
HayrettnGÜRBÜZ(d.1937) | YTÜ:1960 | ITC:1971 | Fotogr. |
ÖzcanERTUNG | HYTO1961 | ITC1972 | Fotogrametri |
HaldunÖZEN(d.1933) | YTÜ:1958 | ITC:1973 | Int.Surv. |
HalilKOCATEPE | YTÜ:1961 | ITC:1973 | Fotogr. |
MehmetYERCİ(d.1938) | YTÜ:1959 | ITC:1973 | Kartografya |
ZiyaÇOBAN | YTÜ1959 | ITC | |
AyhanKALYONCU(d.1936) | YTÜ:1958 | ITC:1974 | UçuşveNavigasyon |
DavutKOYUNCU(d.1950) | KTÜ:1973 | ITC:1978 | ITC:1980M.S.(fotogr.) |
TahirÖZDİL(1950-1996) | KTÜ:1973 | ITC:1979 | İnt.Surv. |
AyetMEYVECİOĞLU(1969-5) | HYTO:1971 | ITC | |
İlhamiTÜZEL(1945-4) | HYTO1963 | ITC | (vefatetti) |
GönülTOZ(d.1953) | İTÜ1975 | ITC:1982 | Fotogrametri |
AbdülvahitTORUN | HYTO1992 | ITC1999 | Fotogrametri |
FüsunDÜZGÜN | YTÜ1993 | ITC1999 | Fotogrametri |
Aşağıda ise 1955 yılından itibaren yurt dışında haritacılık dalında lisans, Y.lisans ve doktora yapanların bir listesi verilmiştir (Yurt dışı öğrenimleri koyu yazılmıştır).
Yurt Dışında Lisans,Y.Lisans ve Doktora Yapan Haritacılar
Adı ve Soyadı | Lisans | Y. Lisans | Doktora |
Sami ALPDOĞAN | YTÜ:1954/USA:1955 | ||
Fahrettin AYDIN | YTÜ1954 | Ohio:1957 | |
Ahmet AKSOY(d.1932) | YTÜ:1955 | Bonn:1957 | Bonn:1960 |
Erdoğan ÖZBENLİ(1929-1985) | YTÜ:1955 | Bonn:1957 | Bonn:1962 |
Necati ERTURAN | Alm.:1958 | ||
M.Rasih PEKER | YTÜ:1956 | Bonn:1960 | |
Mehmet KESER | YTÜ:1957 | Bonn:1961 | |
Semih KAVALALI | İTÜ1955 | Berlin1962 | |
M.Nuri ERGİN(1928) | YTÜ:1953 | Berlin:1962 | |
Muzaffer ŞERBETÇİ(d.1936) | YTÜ:1956 | Bonn:1963 | Bonn:1968 |
Atilla GÖNENÇCAN | Münih1962 | Münih:1965 | |
Ömer DEMİRAĞ(d.1932) | YTÜ:1956 | Bonn:1964 | |
Abbas BARIŞKANER(d.1932) | YTÜ:1956 | Bonn:1964 | |
Fikri ÖZTÜRK(d.1931) | YTÜ:1955 | Bonn:1964 | |
Yaşar DEDE(d.1937) | YTÜ:1959 | Bonn:1965 | |
Yılmaz ERKANLI(d.1934) | YTÜ:1957 | Bonn:1965 | Darmstadt:1977 |
Ömer CENAN(1937-1974) | YTÜ:1959 | Bonn:1966 | Bonn:1970 |
Behice BÜLBÜL | Alm.: | ||
Hayati BALKAN(d.1932) | HYTO1956 | Münih:1966 | |
Ergun UĞUR(d.1934) | HYTO1959 | Münih:1966 | |
Ümit SÜATAÇ(d.1937) | HYTO1959 | Münih:1966 | |
İlhan ÖZDİLEK(d.1935) | HYTO1961 | Münih:1966 | |
Nazmi YILDIZ(d.1930) | YTÜ:1953 | YÜ:1960 | Bonn:1969 |
Alpaslan AKÇA | İÜOrm.F. | Freiburg:1970 | |
Ali TUĞLUOĞLU(d.1943) | YTÜ:1964 | YÜ:1965 | Bonn:1971 |
Sedat GÜLEN | YTÜ:1958 | YÜ:1964 | Perdue/ABD |
M.T. EREZ | Laval:1971 | ||
Onur GÜRKAN(d.1938) | YTÜ:1960 | YÜ:1961 | Bonn:1973 |
Ahmet AÇLAR(d.1936) | YTÜ:1964 | YÜ:1965 | Bonn:1975 |
Şerif HEKİMOĞLU(d.1947) | YTÜ:1968 | YÜ:1969 | Bonn:1976 |
Tevfik AYAN(d.1943) | YTÜ:1966 | YÜ:1967 | Karlsruhe:1976 |
Ali ARBEY(d.1941) | YTÜ:1964 | YÜ:1966 | Bonn:1976 |
Ergün ÖZTÜRK(d.1946) | YTÜ:1969 | YÜ:1971 | Bonn:1977 |
Tamer ÜNAL(d.1946) | YTÜ:1967 | YÜ:1968 | Bonn:1977 |
Hüseyin DEMİREL(d.1944) | YTÜ:1968 | YÜ:1969 | Darmstadt:1977 |
İsmail H. GÜRDOĞAN | Stuttgart:1978 | ||
Uğur YARAMANCI | İngiltere1978 | ||
Mehmet SELÇUK(d.1943) | YTÜ:1967 | YÜ:1968 | Bonn:1979 |
Doğan UÇAR(d.1949) | YTÜ:1969 | YÜ:1970 | Bonn:1979 |
Derya MAKTAV | İTÜ | Karlsruhe:1979 | |
Ayhan ALKIŞ(d.1946) | YTÜ:1968 | YÜ:1969 | Braunschw.:1981 |
Kamil EREN(d.1950) | YTÜ:1972 | YTÜ1974/Ohio:1978 | Ohio:1980 |
İbrahim BAZ | SÜ:1977 | Oxford:1980 | Glasgow:1985 |
Hüseyin Baki İZ | KTÜ:1974 | KTÜ:1976 | Ohio:1987 |
Mete NAKİBOĞLU | ODTÜ | Ohio | |
Alev ŞEKER | Ohio | Ohio | |
Muzaffer ADIGÜZEL | Ohio | ||
Mahmut UZUN(d.1952) | KTÜ:1977 | Bonn:1984 | |
Ayhan ŞEN(d.1956) | KTÜ1977 | Bonn:1988 | |
Yüksel ALTINER | YTÜ1979 | Bonn:1988 | Bonn1996 |
Onur KARSLIOĞLU | KTÜ:1981 | Bonn:1989 | |
Sami SAVAŞ | Sofya:1989 | ||
Ertan GÖKALP | KTÜ:1986 | UNB/Kanada:1991 | |
Muhammed ŞAHİN(d.1965) | İTÜ:1987 | Londra:1991 | Newcastle1994 |
Tahsin YOMRALIOĞLU(d.1964) | KTÜ:1985 | KTÜ:1988 | Newcastle:1993 |
Cahit T. ÇELİK(d.1965) | KTÜ1992 | Nottingham1995 | Nottingham1998 |
Rahmi N. ÇELİK | Newcastle1996 | ||
Çetin MEKİK | Newcastle1996 | ||
Gürcan BÜYÜKSALİH | KTÜ | Glasgow1997 | |
Engin V.GÜLAL(1967) | YTÜ1990 | YTÜ1992 | Hannover1997 |
Özşen ÇORUMLUOĞLU | SÜ | SÜ1991 | Newcastle1998 |
Uğur ŞANLI | YTÜ1988 | YTÜ1990 | Nottingham1999 |
Haritacılıkla İlgili Kitapların listesi 1. baskıda verilmiş olup aradan geçen zamanda yayınlanan yeni kitaplar ve yeni taramalar sonucunda oluşan kabarık liste bu kitapçığın hacmını aştığından çıkartılmıştır. Makalelerin sayısı ise 5000 civarına ulaştığından ayrı bir yayın olarak düşünülmektedir.150 a) Aşağıda son 10 yılda yayınlanan kitapların bir listesi verilmiştir.
Son 10 yılda (1990-2000) yayınlanan Meslek Kitapları
SOYADI, Adı | YIL | TEZİN ADI | YERİ |
ABADİ,Ali | 1984 | İran'da Orman Kadastrosu Sorunları. İstanbul (T.Tokmanoğlu) | İÜ |
AÇLAR,Ahmet | 1975 | Erschliessungswirtschaftliche Untersuchungen Türkischer Stadterweiterungsgebiete. (Türkiye'nin Kentsel Gelişme Alanlarında Altyapının Ekonomik Yönden Araştırılması) 205 s. (E.Gassner) | Bonn Ü. |
AKÇA,Alparslan | 1970 | Eine Untersuchung zur Unterscheidung und Identifizierung einiger Objekte auf schwarzweiss Luftbildern durch Quantitative Beschreibung der photographischen Textur. (Fotoğrafik Dokunun nicel Tanımı İle Siyah-Beyaz Hava Resimlerindeki Birkaç Objenin Ayrımının ve farklılığın araştırılması) (Hildebrandt) | Freib. Ü. |
AKÇIN,Hakan | 1998 | GPS Ölçülerinden Pratik Yüksekliklerin Elde Edilmesi Üzerine bir Araştırma. (T.Ünal) | YTÜ |
AKSOY,Ahmet | 1960 | Eigenbewegungen und Farben im Bereich des Perseus-Aggregates. (Perseus-Aggregates Bölgesindeki Öz Hareketler ve Renkler) 40 s. (J.Meurers) | Bonn Ü. |
AKYOL,Nihat | 1983 | Türkiye'de Arazi Toplulaştırma Çalışmalarının Ölçme Tekniği ve Organizasyonu Yönünden İncelenmesi. Trabzon 90 s. (E.Özbenli) KÜ Müh.-Mim. F. yay. 20/15, Tezler:1983/4 | KÜ |
AKYÜZ,Feyza | 1982 | Türkiye Temel Nirengi Ağının Dengelenmesinde Lambert Projeksiyonunun Sonuç Değerlerine Etkileri. Trabzon 122 s. (M.Şerbetçi). İÜ Orman F. yay. | KTÜ |
ALANKO,M.Gökalp | 1996 | Prezisyonlu Elektromanyetik Uzunluk Ölçmelerinde Atmosferik Etkilerin ve Ölçek Hatalarının Lokal Ölçek Parametreleri Modeli İle Giderilmesi. (R.Deniz), İstanbul | İTÜ |
ALGÜL,Emirhan | 1978 | Türkiye'de Hidrografik Göl Harita Çalışmaları Analiz ve Öneriler. İstanbul, 103 s. (M.G.Özgen) | İTÜ |
ALKAN,A. | 1983 | Şehirsel Yerleşmelerde Teknik Altyapı Planlamasından Yararlanabilecek Yeni Bir Yöntem Araştırması. Konya | SÜ |
ALKAN,M.Reha | 1998 | Prezisyonlu Hidrografik Çalışmalar için GPS Yöntemi ile batçık (hav) etkisinin giderilmesi. (E.Algül) | İTÜ |
ALKIŞ,Ayhan | 1981 | Ein Verfahren zur Sektionsweise rechnerischen Verknüpfung von photogrammetrischen Aufnahmen vorwiegend ebenen Geländes. (Engebeli olmayan Arazide Fotogrametrik Alımların Seksiyon biçiminde Hesaplama ile Birleştirilmesine İlişkin bir Yöntem) 72 s. (G.Weimann) | Braun schw. |
ALKIŞ,Zübeyde | 1994 | Yerel Yönetimler İçin Kent Bilgi Sistemi Tasarımı ve Uygulaması. 145 s. (M.O.Altan) | İTÜ |
ALP,Osman | 1998 | Topografyanın Sayısal Arazi Modeli Üzerinde Etkisi.(A.Aksoy) | İTÜ |
ALPAR,Bedri | 1993 | Türkiye Denizlerindeki Su Seviyesi Değişimlerinin Akustik Derinlik Ölçümlerine Etkilerinin Araştırılması. Deniz Bilimleri ve İşl. Enst. İstanbul (E.Doğan) | İÜ |
ALTAN,M.Orhan | 1974 | Stereo ve Mono Komparatörlerin Blok Triyangülasyonundaki Rolü ve Kadastro Fotogrametrisine Uygulama. (M.Aytaç) | İTÜ |
ALTINER,Yüksel | 1996 | Geometrische Modellierung innerer und äusserer Deformation der Erdoberfläche.(Yer Yüzeyinin İç ve Dış Deformasyonlarının Geometrik Modellendirilmesi) DGK Reihe C 462 (S.Heitz) | Bonn Ü. |
ARBEY,Ali | 1976 | Wirtschaftlichkeitsuntersuchungen zum Ausbau und zur Unterhaltung von Gewässern unter Berücksichtigung technischer Parameter. (Sulamada Teknik Değişkenleri de Dikkate Alarak İnşa ve Bakımla İlgili Ekonomik Araştırmalar) (E.Gassner) | Bonn Ü. |
ARIK,Talat | 1986 | Türkiye'de Mevcut Gravite Anomalilerinin Sıklaştırılması İçin Yöntem ve Model Seçimi. Trabzon 126 s. (O.Gürkan) | KTÜ |
ARSLAN,Ersoy | 1987 | Ülke Nirengi Ağlarında İki ve Üç Boyutlu Dengeleme Model-lerinin Uygulamalı Karşılaştırması. (A.Aksoy) | İTÜ |
ATA,Mustafa | 1999 | Deformasyon Analizinde Robust Kestrim Yöntemlerinin Kullanılması üzerine bir Araştırma. (Ş.Hekimoğlu), 123 s | YTÜ |
ATABAY,Semra | 1979 | Konut Tipi, Parsel Büyüklüğü, Yerleşim Biçimi ve Teknik Altyapı Tesisleri Arasında Etkileme İlişkileri. | |
ATASOY,Veysel | 1989 | Üç Boyutlu Jeodezik Ağlarda Yer Kabuğu Hareketlerinin İrdelenmesi. Trabzon 94 s. (E.Öztürk) | KTÜ |
*ATEŞ,M.Tevfik | 1978 | Analitik Fotogrametri İle Yöneltme Elemanlarının Bulunması ve Yataya İndirgeme (Yeni Bir Yöntem). Ankara 132 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
AYAN,Tevfik | 1976 | Astrogeodätische Geoidberechnung für das Gebiet der Türkei. (Türkiye İçin Astrojeodezik Yöntemle jeoid hesabı) 138 s. (Maelzer) | Karls-ruhe |
*AYDIN,A.Fahrettin | 1971 | Betonarme Döşeme Modelinde Değişik Yüklemeler Altında Deplasman Miktarının Fotogrametri Tekniği İle Ölçülmesi. 47 s. Ankara ODTÜ Müh. F. yay. (M.Aytaç) | İTÜ |
AYDIN,Ömer | 1981 | Vadi Geçişlerinde Nivelman Yöntemleri ve Sistematik Hata Kaynaklarının İncelenmesi. (M.Erbudak) | İDMMA |
AYHAN,Eminnur | 1996 | Dönel Yüzeylerin Yakın Resim Fotogrametrisi Yöntemleriyle Belirlenmesi. Trabzon (T.Tüdeş) | KTÜ |
AYHAN,M.Emin | 1987 | Doğrusal Uzaylarda En İyi Yaklaşım ve Jeodezik Uygulama-ları. Ankara 119 s. (A.Aksoy) | İTÜ |
BANGER,Gürol | 1978 | Yer Yakını Atmosfer Tabakasının Düşey Açı Ölçülerine Olan Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Trabzon 151 s. KTÜ yay. 94/15 (E.Özbenli) | KTÜ |
BANK,Emin | 1998 | Büyük Ölçekli Haritalardan Bilgisayar Destekli Genelleştirme ile küçük Ölçekli Harita Üretimi. 85 sayfa (M.Selçuk) | YTÜ |
BASHİR,Bashar | 1999 | Digital Ortofoto Üretimi için bir Bilgisayar Programı ve Uygulamaları. 89 s., (M.O.Altan) | İTÜ |
BAŞ,H.Gazi | 1985 | İç ve Dış Yöneltme Elemanlarının Bilinmesi Durumunda Uzaysal Kestirme Problemlerinin Çözümü ve yersel Fotogra-metride Uygulama Olanaklarının Araştırılması. İstanbul (M.Aytaç) | İTÜ |
BATUK,F.Gül | 1995 | İmar Faaliyetlerine Yönelik Kent Bilgi Sistemi Tasarımı ve Uygulaması. İstanbul (A.Alkış) | YTÜ |
BAYKAL,Orhan | 1972 | Teodolitlerde Kompansatörlü Düşey Daire Göstergelerine Temperatürün Etkisi. 137 s. İst. (M.G.Özgen) | İTÜ |
BAYRAM,Bülent | 1998 | İstanbul Örneğinde uydu görüntülerinin coğrafi bilgi sistemi ile bütünleştirilmesi. (A.Alkış) | YTÜ |
BAZ,İbrahim | 1984 | The Solution of Aerial Triangulation On Vector And Parallel Array Processors. (G.Petrie) | Glasg. |
BEKTAŞ,Sebahittin | 1990 | Yer Kabuğu Hareketlerinin Üç Boyutlu Geometrik Modelle Araştırılması. Trabzon 126 s. (E.Öztürk) | KÜ |
BIYIK,Cemal | 1987 | Doğu Karadeniz Bölgesinde Kadastro çalışmalarının Organi-zasyonu. Trabzon 139 s. (T.Tüdeş) | KTÜ |
BÜYÜKSALİH,Gürcan | 1997 | Geometric and Radiometric Calibration of Video Infrared Imagers for Photogrammetric Application. (Fotogrametrik uygulamalar için kızılötesi video görüntülerinin geometrik ve radyometrik ayarı) (G.Petrie) | Glasg |
CAN,Zekai Cevdet | 1990 | Bilgisayar destekli harita yapım yöntemlerinin kadastral amaçlar için kullanılması. Konya 125 s. (M.O.Altan) | SÜ |
*CENAN,Ömer | 1970 | Die strenge Verschmelzung photogrammetrischer Einzel-streifen und Einzelblöcke zu übergeordneten Blocksystemen. (Fotogrametrik Kolon ve Blokların Daha Üst Derecedeki Bloklara Kesin Yerleştirilmesi). Bonn 89 s. (H.Wolf) | Bonn Ü. |
CEYLAN,Ayhan | 1993 | Prezisyonlu Nivelman Yerine Trigonometrik Nivelman Yönteminin Kullanılabilirliği Üzerine Bir Çalışma. Konya, 112 s. (O.Baykal) | SÜ |
CİN,Halil | 1969 | Miri Arazi ve Bu Arazinin Mülk Haline Dönüşümü. AÜ Hukuk F. yay. 250, (M.Sevinç) | AÜ |
COŞKUN,H.Gonca | 1992 | Uydu Verileri İle İstanbul Boğazı, Haliç ve Marmara'da Su Kirliliğinin Makro Düzeyde Belirlenmesi. (C.Örmeci), 124 s. | İTÜ |
COŞKUN,M.Zeki | 1996 | Karışık Nivelman Ağlarında Stokastik Model Araştırılması. (O.Baykal), İstanbul | İTÜ |
CÖMERT,Çetin | 1996 | Ulusal konumsal veri Altyapısı için veri değişimi standardı-nın Belirlenmesi. (G.Banger) | KTÜ |
ÇAY,Tayfun | 1994 | Arazi Düzenlemesi Çalışmalarında Proje Planlaması ve Yönetimi. Konya, 136 s. (C.Bıyık) | SÜ |
ÇELEBİ,Muhittin | 1989 | Karaman Ovasında Toplulaştırma Alanlarındaki Parse-lasyonun Parsel Boyutları ve Kültürteknik Hizmetlere Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Konya 103 s. (M.Kara) | SÜ |
ÇELİK,Tagi Cahit | 1998 | Crustal Deformation Monitoring by the Kalman Filter Method.(Kalman flitre metodu ile yerkabuğu deformas-yonlarının izlenmesi) (V.Ashkenazi) | Nott. |
ÇELİK,Rahmi N. | 1996 | Integration of DGPS and Conventional Systems in Offshore Surveying. (P.A.Cross) | Newc. |
ÇORUMLUOĞLU,Özşen | 1998 | GPS-Aerotriangulation in Observationspace. (Gözlem uzayında GPS havai nirengisi) 233 s (P.A.Cross) | Newc. |
DANIŞMAN,M.Ali | 1994 | Denizlerde Konum Belirleme ve uygun sistemlerin Seçimi. (E.Doğan) | İÜ |
DEDEOĞLU,Semih | 1977 | Jeodezide Jiroskop Hareketinin Uygulanması Hakkında Öneriler. İstanbul 256 s., (M.G.Özgen) | İTÜ |
DEMİR,Coşkun | 1999 | Kuzey Anadolu Fay Zonu batı kesiminde yatay yer kabuğu hareketleri ve Strain birikiminin araştırılması (H.Demirel) | YTÜ |
DEMİR,Hülya | 1996 | Türkiye'de Yapı Denetim Sisiteminin Kurulması Üzerine Bir Araştırma. 159 s., (N.Yıldız) | YTÜ |
DEMİREL,Hüseyin | 1978 | Statische analyse von Erdgezeiten Beobachtungen. (Gelgit Gözlemlerinin İstatiksel Analizi). Darmstadt, 115 (E.Groten) | Darmst. |
DEMİREL,Zerrin | 1988 | Arazi Toplulaştırmasının Tasarımı. 144 s. (N.Yıldız) | YTÜ |
DEMİRKOL,Ömür | 1999 | Türkiye Ulusal Düşey Kontrol ağı datum probleminin çözümüne yönelik kara ve deniz gravite ölçülerine dayalı Jeoit belirleme. (H.Demirel) | YTÜ |
DENİZ,Rasim | 1981 | Kısa Boyların Elektro-Optik Uzaklık Ölçerlerle Ölçülmesinde Prezisyon Araştırılması. İst. 101 s. (M.G.Özgen) | İTÜ |
DENLİ,H.Hakan | 1998 | GPS ile Marmara Bölgesindeki Yer Kabuğu Hareketlerinin Belirlenmesi. (R.Deniz) | İTÜ |
DİLAVER,Aslan | 1985 | Büyük Nirengi Ağlarında Katsayılar Matrisinin Nokta Duyarlığına Etkisinin Araştırılması.(M.Şerbetçi) Trabzon | KTÜ |
DOĞAN,Ertuğrul | 1977 | Orman Yollarının Projelendirilmesinde İkinci ve Üçüncü Derece Fotogrametri Aletlerinden (Özellikle PG 2 ve Stereotop) Faydalanma Olanakları. Trabzon 171 s. (K.Erkin) | İÜ |
EKİNCİOĞLU,İlhan | 1999 | Konumsal Bilgi Sistemlerinin Kurumlar arası Kullanılması. (Ş.Hekimoğlu) | YTÜ |
ERCAN,Orhan | 1997 | Ülke Koşullarına özgü Kadastro Bilgi Sistemi Tasarımı ve Uygulaması. (A.Alkış) | YTÜ |
ERDİ,Ali | 1989 | Türkiye Şartlarında Toprak Bilgi Sistemi ve temel Esasları. Konya 119 s. (H.Erkan) | SÜ |
ERDİN,Kadir | 1978 | Türkiye'de Uygulanmakta Olan Fotogrametrik Yoldan Orman Kadastrosunda Alet ve Malzemenin Etkisiyle Hasıl Olan Hatalar Üzerine Araştırma. İst. 187 s. (K.Erkin) | İÜ |
EREN,Kamil | 1980 | The Spectral Analysis of Geos-3 Altimeter Data And Frequency Domain Collocation. 151 s. (R.H.Rapp) | Ohio Ü |
ERGİNÖZ,M.Aykaç | 1998 | Akdeniz Ülkelerinde ve Türkiye'de kıyı kullanımı, yönetimi irdeleme ve öneriler. (E.Doğan) | İÜ |
ERKANLI,Yılmaz | 1977 | Verwendung von Hilfsdaten bei der photogrammetrischen Vermessung Passpunktloser Gebiete. (Yer Noktası Bulunmayan Alanlarda Fotogrametrik Değerlendirme İçin Yardımcı bilgilerden Yararlanma). 138 s. (H.Deker) | Darms. |
ERKAYA,Halil | 1987 | Mühendislik Yapılarındaki Deformasyonların Jeodezik Yöntemlerle Saptanması ve Bir Model Üzerinde Uygulanması. İst.(Ö.Aydın) 150 sayfa | YTÜ |
*ERKİN,Kemal | 1948 | Seben Mıntıkası Sarı Çamları Üzerinde Hacim, Şekil Emsalive genel Olarak Hasılat Araştırmaları. İstanbul (F.Fırat) | İÜ |
ERKÜÇÜK (GÜLER), Göknil | 1999 | İstanbul Boğazı Deniz Trafiğinin DGPS yardımıyla Kontrolü ve Yönetimi.(T.Uzel) | YTÜ |
*EROKAN,İslam | 1963 | Untersuchungen zur topographisch-Isostatischen Lotabweichungsinterpolation für Landesvermessungszwecke. (Ülke Ölçüsü Amaçları İçin Topografik-İzostatik Çekül Sapması İnterpolasyonu Hakkında Araştırma) Bonn (H.Wolf) | Bonn Ü. |
ERSOY,Nihat | 1997 | İstanbul Nirengi ÇalışmalarınınYersel ve GPS Ölçüleri İle Değerlendirilmesi ve Analizi. (H.Kıran) | YTÜ |
ERTAŞ,Mehmet | 1999 | Kentsel Alanlarda Taşınmaz Mal Değerlemesi (D.Yalın) | İTÜ |
ERYILMAZ,Mustafa | 1990 | Denizsel Verilerin Ortak bir Harita Bazında Gösterilmesinde İzmit Körfezi Örneği. İstanbul, 67 s., (E.Doğan) | İÜ |
GÖKALP,Ertan | 1995 | GPS Ölçme Süresini kısaltma Amaçlı Yöntem Geliştirme. Trabzon, 123 s. (G.Banger) | KTÜ |
GÖKGÖZ,Türkay | 1999 | Yükseklik Eğrilerinin Genelleştirilmesinde Yeni bir Yaklaşım. (M.Selçuk) | YTÜ |
GÖKSEL,Çiğdem | 1996 | Elmalı ve Alibey Su Havzalarının Uydu Görüntü Verileriyle İzlenmesi ve Bilgi Sistemi Oluşturma Olanakları. (C.Örmeci) | İTÜ |
GÖNENÇCAN,Atila | 1965 | Seeübergangsnivellements und ihre Genauigkeit. (Vadi Geçiş Nivelmanı ve Hassasiyeti), 52 s. München DGK Reihe C No 82 (M.Kneissl) | Münch. TU |
GÜLAL,Engin | 1997 | Geodätische Überwachung einer Talsperre; Eine Anwendung der KALMAN-Filtertechnik. (Bir barajın jeodezik Kontrolü; KALMAN-Filitre Tekniğinin bir Uygulaması) (Pelzer) | TU Hann. |
*GÜLER,Attila | 1980 | 1/1000 Ölçekli Kent Haritalarındaki Düzeç Eğrilerinin Doğruluğu. Trabzon, 125 s. (M.Şerbetçi) | KTÜ |
GÜLLÜ,Mevlüt | 1998 | GPS ve Yersel Gözlemlerin Birlikte Dengelemesi. Konya (A.Barışkaner) | SÜ |
GÜMÜŞAY,M.Ümit | 1997 | Arsa Üretimine Yönelik Coğrafi Bilgi Sistemi Tasarımı ve Uygulaması. 154 sayfa (A.Alkış) | YTÜ |
GÜNDOĞDU,İ.Bülent | 1997 | Sayısal Arazi Modellerine Dayalı Harita Üretiminde Renk. Konya (M.Yerci) | SÜ |
GÜNEŞ,İ.Hakkı | 1978 | Ülke Triyangülasyon Ağı ile İlişkili Yerel Ağlar Sorunu ve Bazı Öneriler. İstanbul 93 s. (M.G.Özgen) | İTÜ |
GÜRBÜZ,Hayrettin | 1976 | Türkiye'de Yapılan Fotogrametrik Çizgisel Haritalar İçin En Uygun Çift Resim Değerlendirme Aletleri. Konya 165 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
GÜRDAL,M.Ali | 1999 | Yersel Jeodezik Ölçülerde Refraksiyonun TTM ile modellendirilmesi ve diğer yöntemlerle karşılaştırılması. (A.Aksoy) | İTÜ |
GÜRKAN,Onur | 1973 | Untersuchungen von Laplace-Widersprüchen auf systematische Fehler. (Laplace kapanma hatalarının Sistematik Hatalar Yönünden Araştırılması). Bonn 122 s. (H.Wolf) | Bonn Ü. |
GÜZEL,Gürsel | 1998 | Türkiye Koşullarında CBS/KBS oluşturulabilmesi için yazılım araştırması ve tasarımı. (M.Selçuk) | YTÜ |
HEKİMOĞLU,Şerif | 1976 | Absolute und relative Erdgezeiten Analyse mit Schwebungs-parametern und spektraler Darstellung des Störsignals. (Süperpozisyon Parametreli Mutlak ve Bağıl Kara Gel-Giti Analizi ve Bozucu Sinyalin Spektral Olarak Tanımı) München DGK Reihe C No 226, 103 s. (H.Wolf) | Bonn Ü. |
HIZAL,Ahmet. | 1977 | Hava Fotografları Yorumlamasının Havza Amenajmanı Çalışmalarında Uygulama Olanaklarının Araştırılması. İst. (S.Uslu) İÜ Orman F. yay. 3144/341 | İÜ |
HOŞBAŞ,Gürsel | 1993 | Baraj Deformasyonlarının Belirlenmesinde Jeodezik Yaklaşımların İrdelenmesi ve Bir Öneri.YTÜ 1992, 166 s. (T.Uzel) | YTÜ |
IŞIK,B.Celil | 1986 | Karşılıklı Başucu Açısı Ölçümleri İle Çekül Sapmalarının Sıklaştırılması. İstanbul 111 s. (A.Tuğluoğlu) | YÜ |
İNAL,Cevat | 1988 | Konya Alaiddin Camiinin Deformasyon ve Deplasmanının Jeodezik Yöntemlerle belirlenmesi. İstanbul 111 s. (H.Kıran) | YTÜ |
İNCE,Cankut D. | 1999 | Dinamik Sistemlerin GPS ve Kalman Fitresi ile anlı olarak izlenmesi. (M.Şahin) | İTÜ |
İNCE,Hüseyin | 1987 | Barometrik Yükseklik Tayininde Hassasiyet Araştırılması. (T.Tüdeş) | KTÜ |
İPBÜKER,Cengizhan | 1999 | Uydu Verilerinin Topografik ve tematik harita çalışmalarına optimum katkısı için rektifikasyon metodları. 75 s., (O.Müftüoğlu) | İTÜ |
KALKAN,Yunus | 1988 | Prezisyonlu Nivelman Ağlarında Dengeleme Öncesi Stokastik Model İçin Bir Yaklaşım. İstanbul (O.Baykal) | İTÜ |
KARAALİ,Celalettin | 1985 | Türkiye'nin Bir Bölgesi İçin Astrojeodezik Jeoid Belirleme Denemesi. Trabzon, 111 s. (O.Gürkan) | KTÜ |
KARASU,G.Hale | 1994 | Bir Jeodezik Ağın Farklı Bölgelerindeki Uyuşumsuz Ölçülerin Değişik Yöntemlerle Saptanması ve Dengeleme Sonuçlarına Etkilerinin Araştırılması. (A.Aksoy) | İTÜ |
KARTAL,Fahri | 1998 | Havada Kinematik GPS ve bir uygulama. (T.Uzel) | YTÜ |
KAVALALI,Semih | 1962 | Untersuchungen zur Erdmassenbestimmung durch Luftbild-messung beim Verkehrswegebau. (Trafik Yollarının Yapımı Sırasında Hava Fotografları Ölçümüyle Yer Kitlesinin Belirtilmesi İçin Araştırmalar) Berlin 149 s. (R.Burkhardt) | Berlin. |
KAYA,Ahmet | 1984 | Elipsoidin Küreye Konform Tasviri Yoluyla Jeodezik Temel Problemlerin Çözümü Üzerine Bir İnceleme. Trabzon, 108 s. (E.Özbenli) | KTÜ |
KAYA,Şinasi | 1999 | Uydu Görüntüleri ve sayısal Arazi Modeli kullanılarak Kuzey Anadolu fayı Gelibolu-Işıklar dağı kesiminin jeomorfolojik-jeolojik özelliklerinin incelenmesi. (O.Müftüoğlu) | İTÜ |
KILIÇLIOĞLU,Ali | 1999 | İTÜ-ETH-TUJJB GPS projesinde değişik kampanya ölçülerinin birleştirilmesi ve sonuçların yer kabuğu hareketleri yönünden incelenmesi. 126 s., (A.Aksoy) | İTÜ |
KINIK,İbrahim | 1999 | GPS Ölçme ve Değerlendirmelerinde hata kaynakları üzerine bir inceleme. | YTÜ |
KIZILSU,Gaye | 1998 | LAGEOS I ve LAGEOS II için Doğruluk Analizi (M.Şahin) | İTÜ |
KOCAMAN,Engin | 1988 | Yersel Fotogrametride Normal Durumda Yer Kontrol Noktalarının Dağılımının İncelenmesi. Konya 99 s. (T.Tüdeş) | KÜ |
KOÇ,Ayhan | 1995 | Bilgisayar Destekli Konusal Orman Haritalarının Üretimi ve Orman Bilgi Sisteminin Oluşturulması. Orman Fak.(K.Erdin) | İÜ |
KOÇ,İbrahim | 1979 | Meteorolojik Koşulların Düşey Düzlemde yapılan Gözlemlere Etkilerinin Araştırılması. İst. (M.Erbudak) | İDMMA |
KOÇAK,Erdal | 1974 | Şehir Haritalarında ayrı Triyangülasyon Ağlarının Birleştirilmesi. Trabzon 85 s.(M.G.Özgen) | İTÜ |
KONAK,Halük | 1995 | Yüzey Ağlarının Optimizasyonu. Trabzon 172 s. (E.Öztürk) | KTÜ |
KOPAR,Atilla | 1999 | Cografi Bilgi Sistemlerinin askeri uygulamaları ve iç güvenlik harekatı yaklaşımı. (M.O.Altan) | İTÜ |
KOYUNCU,Davut | 1981 | Büyük Ölçekli Fotogrametrik Çizgisel Haritaların Güncelleştirilmesinde Fotogrametrik Sayısal Yöntemler. Trabzon 132 s. (A.Yaşayan) | KTÜ |
KÖKTÜRK,Erdal | 1996 | Türkiye Kadastrosu ve Bilgi Sistemine Hazırlanması Koşulları Üzerine bir İnceleme. 173 s. (Z.Demirel) | YTÜ |
KÖKTÜRK,Erol | 1986 | Kadastronun Mali-Ekonomik Boyutu Olarak Kentsel Toprakların Karşılıkları. İstanbul 206 s. (N.Yıldız) | YÜ |
KUŞÇU,Şenol | 1983 | Zonguldak Kömür Havzasında Yeraltı Maden Üretiminden Doğan Zemin Hareketlerinin Ölçülmesi ve İncelenmesi. İstanbul. (Ö.Aydın) | YÜ |
KÜLÜR,Sıtkı | 1985 | Fotogrametrik ve Fotogrametrik Olmayan Ölçmelerin Birlikte Değerlendirilmesi ve Uygulaması. İstanbul (M.Aytaç) | İTÜ |
LENK,Onur | 1997 | Local Area Differential GPS Applications secure Navigation along the Bosphorus-İstanbul. (O.Gürkan) | BÜ |
MAKTAV,Derya | 1985 | Marmara Bölgesinde Su İle Örtülü Alanların Orijinal ve Yapay Landsat-4 Görüntü Verileri Yardımıyla İncelenmesi. İstanbul (M.Aytaç) | İTÜ |
MARAŞ,Hakan | 1999 | Coğrafi veri tabanı Güncelleştirmesine yönelikCoğrafi Bilgi sistemi tasarımı ve uygulaması. (M.O.Altan) | İTÜ |
MEKİK,Çetin | 1996 | Tropospheric Modelling in Precise GPS Relative Positioning. (P.A.Cross) | Newc. |
MESİH,Sait | 1984 | Orman Yollarının Planlanmasında Fotogrametrik Yöntem. İstanbul (T.Tokmanoğlu) | İÜ |
MUSAOĞLU,Nebiye | 1999 | Elektrooptik ve aktif mikrodalga algılayıcılarından elde edilen uydu verilerinden orman alanlarında mescere tiplerinin ve yetişme ortamı birimlerinin belirleme olanakları. (C.Örmeci) | İTÜ |
MÜFTÜOĞLU,Oğuz | 1980 | Metrik Olmayan Resim Çekme Makinelerinin Fotogrametri Uygulamalarında Kullanımı Sağlayacak Yeni Bir Resim Çekme Düzeni ve Ayar Yöntemi. İstanbul, 72 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
ORAL,B. | 1994 | Global Positioning system (GPS) measurements in Turkey (1988-1992) kinematics of the african-Arabia Eurasia plate collision zone. | MIT |
ORUN,Ahmet Bahadır | 1997 | Gerçek Zamanlı Fotogrametrik Görme Sistemi Tasarım ve Geliştirimi. (A.Alkış) | YTÜ |
ÖĞÜN,Ünal | 1984 | Marmara Bölgesinde Yere Yakın Hava Tabakasındaki Refraksiyon Katsayısının Araştırılması. İstanbul (M.G.Özgen) | İTÜ |
ÖNDER,Mustafa | 1998 | Uydu Görüntülerinden-Ulusal Cografi Sistemine Temel Oluşturacak Nitelikte- Topografik Harita Üretimine veya Güncelleştirmesine Yönelik Analiz ve Öneriler. (A.Alkış) | YTÜ |
ÖRMECİ,Cankut | 1973 | Kitle hareketlerinin Fotogrametri İle Etüdü. İst. 126 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
*ÖRÜKLÜ,Erdoğan | 1973 | Memleket Gerçekleri Karşısında Analog ve Analitik Şerit Triyangülasyonları Arasında Kıyaslamalı Bir Araştırma. Ankara 103 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
*ÖZBENLİ,Erdoğan | 1962 | Zur Ausgleichung mit Exponential Funktionen (Üslü Fonksiyonlarla Dengeleme). Bonn 80 s. (H.Wolf) | Bonn Ü. |
ÖZDEMİR,Turgut | 1986 | Kırsal Alanların Düzenlenmesinde Ulaşım Ağı Düzenlemesine İlişkin Araştırma.98 sayfa (A.Açlar) | YÜ |
*ÖZDİL,Tahir | 1983 | Kentsel Alan Planlamasında Kadastro İle İlişkiler ve Hava Fotograflarının Kullanılması. Trabzon 108 s.KÜ Genel yay. no 10, Müh. Mim. F. tezler no 3, 1984 (B.Tansuğ) | YÜ |
ÖZDİLEK,İlhan | 1980 | Türkiye'nin 1/25 000 Ölçekli Topografik haritalarına Ülke Koşullarında Uygulanabilecek Enuygun Fotogrametrik Güncelleştirme Yöntemi. Ankara 101 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
ÖZEN,Haldun | 1980 | Türkiye Koşullarında Koordinat Kadastrosu. Trabzon 129 s. KTÜ yay. 118/31 (E.Uğur) | KTÜ |
ÖZENER,Haluk | 1999 | Monitoring regional horizontal crustal movements by individual microgeodetic networks established along plate boundaries. (Fay hattı boyunca kurulan mikrojeodezik ağile yerel yatay kabuk hareketlerinin incelenmesi) (O.Gürkan) | BÜ |
ÖZER,Halil | 1995 | Ülke Boyutunda Sayısal Yükseklik Modeli Üretimine Yönelik Topografik veri Tabanı Tasarımı ve Uygulaması. (A.Alkış) | YTÜ |
ÖZERMAN,Ufuk | 1996 | Optimum Deformasyonlu Projeksiyonların Türkiye için Araştırılması. (D.Uçar) | İTÜ |
ÖZKAN,Gülgün | 1996 | Kırsal Araziler için Arazi Bilgi Sistemi (A.Erdi) | SÜ |
ÖZŞAMLI,Cihangir | 1994 | Kontrol Ağlarının Ölçüt Matrisleri İle Ağırlık ve Ölçü Planı Optimizasyonu. 119 s. (T.Ayan) | İTÜ |
*ÖZTAN,Olcay | 1974 | Düzlemde Alanların Hesaplarında Presizyonun Araştırılması ve Hata Sınırı Üzerine Bazı Öneriler. İst. 107 s. (M.G.Özgen) | İTÜ |
ÖZTÜRK,Ergün | 1977 | Güte-Kriterien zum Vergleich von geodätischen Netzen (Nirengi Ağlarının Karşılaştırılması İçin Güvenlik Ölçütleri) Bonn, 123 s. (H.Wolf) Autoref. ZfV 1977, S.188 | Bonn Ü. |
PEKTEKİN,Abdullah | 1976 | Analog Kolon Triyangülasyon Yönteminin Polinomlarla dengelenmesi ve Geodezik Yöntemle Karşılaştırılması. İst. 138 s. (B.Tansuğ) | İDMMA |
POYRAZ,Mahmut | 1985 | Baraj Deformasyonlarının Jeodezik ve Fotogrametrik Yöntemlerle Ölçülmesi Üzerine bir Araştırma. Fırat Üniver-sitesi, 95 s. 1984 (T.Tüdeş) | Fırat Üni. |
SAKA,M.Halis | 1996 | GPS ile Nirengi Ağı Sıklaştırılmasında Uygun Yöntemin Araştırılması. (E.Arslan) | İTÜ |
SARBANOĞLU,Hakan | 1995 | Data Structure Conversions in Geographic Information Systems. İstanbul (O.Gürkan) | BÜ |
SELÇUK,Mehmet | 1979 | Rasterloser Offsetdruck Untersuchung der Grundlagen Anwendungsmöglichkeiten für die Kartographie. (Rastersiz Ofset Baskı Altlıklarının ve Kartografyadaki Uygulama Olanaklarının Araştırılması), Bonn, 84 s. (A.Heupel) | Bonn Ü |
SUNAR,Filiz | 1991 | Körfezlerdeki Su Kalitesinin Uydu Görüntü Verileri Yardı-mıyla İncelenmesi. İst. 110 s. (C.Örmeci) | İTÜ |
SÜATAÇ,Ümit | 1979 | Türkiye’de Uygulanan Fotogrametrik Üçgenleme Duyarlık Derecesi. Ankara 130 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
ŞAHİN,Muhammed | 1993 | Aspects of stochastik & functional modelling for precise Baseline Determination in satellite geodesy. (Uydu jeodezisndeki hassas baz hesaplamasında stokastik ve fonksiyonal modelleme) (P.A.Cross) | Newc. |
ŞANLI,Uğur | 1998 | Monitoring tide gauges using different GPS strategies and experiment designs. (Düşey datum belirlemede yerkabuğu hareketlerinin etkisi) (G.Blewitt) | Newc. |
ŞEKER,Dursun Z. | 1993 | Kırsal Bölgelerde Bilgi Sisteminin Uygulama Olanakları. İstanbul 116 s. (M.O.Altan) | İTÜ |
ŞEN,Kemal | 1988 | Kompensatörlü Nivolarda Sıcaklı Değişiminin Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Trabzon, 103 s. (T.Tüdeş) | KÜ |
ŞENOL,Suat | 1983 | Arazi Toplulaştırma Çalışmalarında kullanılabilir, niceliksel yeni bir arazi derecelendirme yönteminin geliştirilmesi üzerine araştırma. | ÇÜ |
ŞERBETÇİ,Muzaffer | 1968 | Bestimmung und Berücksichtigung von algebraischen Korrelationen bei Gravimetermessungen. (Gravimetre Ölçülerinde Cebrik Korelasyonun saptanması ve Dikkate Alınması) Bonn, 160 s. (H.Wolf) | Bonn Ü. |
ŞİMŞEK,Mustafa | 1995 | Uydu Tekniklerinin ağ sıklaştırmasında kullanılabilirliği üzerine bir araştırma. (H.Demirel) | YTÜ |
TARI,Ergin | 1997 | Geçki Tasarımında Yeni Eğri Yaklaşımları. (O.Baykal) | İTÜ |
TAŞTAN,Hayati | 1998 | Cografi Bilgi sistemlerinde veri kalitesi. 136 s., (M.O.Altan) | İTÜ |
TEKİN,Engin | 1978 | Madencilik Ölçmelerinde Kuyu Cidarlarındaki Deformasyonların Saptanması ve Bazı Öneriler. İst. 93 s. (M.G.Özgen) | İTÜ |
TEKİNSOY,M.Arslan | 1976 | Bağımsız Stereo Hava Resim Çiftinin En Küçük Kareler Kollokasyonu İle Yöneltilmeleri. İst. 66 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
TOKMANOĞLU,Tahsin | 1961 | Orman Tahdit Probleminin Çözümünde Aerofotogrametriden İstifade İmkanları Üzerine Araştırmalar. İst. 102 s. Orman Gn. Md. yay. 356/8 (K.Erkin) | İÜ |
TOZ,F.Gönül | 1985 | Yersel Fotogrametride Analog, Analog-Analitik Değerlen-dirme Yöntemlerinin Yapı Konstrüksiyon Deneylerinde Uygulama Olanakları. İstanbul 112 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
TUĞLUOĞLU,Ali | 1971 | Über die Empfindlichkeit Astronomisch-Geodäetischer Lotab-weichungen Gegenüber Dichteanomalien des Untergrundes nebst einer Anwendung auf die Bestimmung der Tiefen-strukturen im nördlichen Ries. (Astronomik-Jeodezik Çekül Sapmalarının yer Yoğunluğu Anomalisine karşı hassasiyeti ve Nördlichen Ries'de derinlik saptanmasında uygulanması) (H.Wolf) | Bonn Ü. |
TUNAY,Metin | 1994 | Türkiye'de Orman Sınırlandırma ve Haritalama Faaliyetlerinin İyileştirilmesi. Trabzon, 130 s. (O.Erdaş) | KTÜ |
TURGUT,Bayram | 1991 | Ülke Nirengi Ağının Büyük Ölçekli Harita Yapımına Uygunluğu. Konya 114 s. (M.Yerci) | SÜ |
TÜDEŞ,Türkay | 1970 | Türkiye'de Fotogrametrinin Karayolu Etüdlerine Tatbiki. Trabzon 96 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
TÜRKER,Ahmet | 1996 | Akdeniz suyunun İstanbul Boğazı boyunca Güney batı Karadenizde incelenmesi. (E.Doğan) | İÜ |
UÇAR,Doğan | 1979 | Kommunukationstheoretische Aspekte der Informations-übertragung mittels Karten.(Haritalar Yardımıyla Bilgi Taşımanın İletişim Teorisi Açısından Yorumlanması). Bonn 78 s. (A.Heupel) | Bonn Ü. |
UĞUR,Ergun | 1974 | Kuzey Anadolu Fay Kuşağının Gerede-Çerkeş Bölümünde Yer Kabuğu Hareketlerinin Jeodezik Yöntemlerle İncelenme-si. Ankara 70 s. (M.G.Özgen) Harita Derg Özel sayı 11, 1974 | İTÜ |
ULUBAY,Ali | 1999 | Uçakların iniş ve kalkışlarını tehlikeye düşüren objelerin belirlenmesine yönelik Simulasyon modeli ve yüzey analiz teklifleri. (M.O.Altan) | İTÜ |
ULUĞTEKİN,Necla | 1993 | Kadastro Paftalarının Geometrik Niteliğinin Yükseltilme-sinde ve Yenilenmesinde Homojenleştirme Algoritmaları. (D.Uçar) | İTÜ |
UZEL,Turgut | 1976 | Teodolitlerin Yatay Daire Bölüm Hatalarının Üstel Fonksi-yonlarla veya Polinomlarla İfadesi Üzerine Bir Araştırma. İst. 101 s. (M.Erbudak) | İDMMA |
UZUNER,S.Zeki | 1976 | Doğu Karadeniz Bölgesi İçin Geliştirilmiş Barometrik Yükseklik Formülü. Trabzon 81 s. (M.G.Özgen) | İTÜ |
ÜLGER,Enver | 1988 | İstanbul'da Bir Teknik Altyapı Bilgi Sisteminin Oluşturul-ması ve Sürdürülmesi Faaliyetlerinin Tasarımına İlişkin İncelemeler. İst. (N.Yıldız) | YTÜ |
ÜNAL,M.Tamer | 1977 | Randeffekte in geodätischen Netzen und ihre gesetzmässig-keiten. (Jeodezik Ağlarda Yan Etkiler ve Bunların Düzenliliği) Bonn 107 s. (H.Wolf) | Bonn Ü. |
ÜNAL,N.Nadi | 1985 | İnşaat Mühendisliğinde Foto Yorumlama (İnterpretasyon) Tekniğinin Uygulama İmkanları. (B.Tansuğ) | YTÜ |
ÜNVER (YALÇINKA-YA),Mualla | 1995 | Düşey Yöndeki Yer Kabuğu Deformasyonlarının Kinematik Model İle Belirlenmesi. Trabzon, 137 s. (E.Öztürk) | KTÜ |
YALIN,S.Denizhan | 1987 | Türkiye Koşullarında Çok Amaçlı Kadastro Sistemi ve Sistemin Optimizasyonu. İstanbul (M.G.Özgen) | İTÜ |
YANALAK,Mustafa | 1997 | Sayısal Arazi Modellerinde Hacim Hesapları. (O.Baykal) | İTÜ |
YANAR,Ramazan | 1999 | Yeni Teknolojiler ışığında jeodezik yükseklik sistemleri üzerine bir araştırma. (Ö.Aydın) | YTÜ |
YARAMANCI,Ali | 1952 | Eine allgemeine Methode zur gravimetrischen Gesteins-dichtebestimmung. (Gravimetrik yer yoğunluğu tesbiti için genel bir metod) Revue de la Faculte des Sciences de l’universite d’Istanbul. Serie A Tome XVII, fasc. 3 | ETH Zurich |
YARAMANCI,Uğur | 1978 | A Unified Approach to signal Analysis in Earth Tides. İnst. of Oce. Sci.,Bildston Obs. Birkenhead, Merseyside | Engl. |
*YAŞAR,İ.Kasım | 1962 | Üç Eşit Yükseklik Problemi, Astrolab, Yeni Tatbik Edilen Hesap Şekli, Teorisi ve Tatbikatı. MTA yay. (Kraecken) | Ank. Ü. |
YAŞAYAN,Ahmet | 1973 | Türkiye'de hava Triyangülasyonu- Analiz ve Teklifler. Trabzon 182 s. (M.Aytaç) | İTÜ |
YERCİ,Mehmet | 1978 | 1:5 000 ölçekli standart topografik harita yapım yöntemlerinin kartografik açıdan incelenmesi ve öneriler. Ankara 169 s., (M.Şerbetçi) | KTÜ |
YILDIZ,Ferruh | 1988 | Türkiye'de Karayolu Etüd ve Proje Çalışmalarında Uygulana-bilecek Fotogrametrik Değerlendirme Modeli ve Önerileri. (M.O.Altan) | İTÜ |
YILDIZ,Nazmi | 1970 | Untersuchungen zur Baulandproblematik in der Türkei. (Türkiye'deki İmar arsaları Sorunları Konusunda Araştırma) Bonn 138 s. (O.Pirkel) Özet: Jeodezi Bülteni 1970, cilt 1, sayı 3, s. 145-176 Trabzon | Bonn Ü. |
YILMAZ,H.Murat | 1998 | Statik GPS Gözlemlerinin Fotogrametrik Nirengiye Kapsa-tılması Üzerine bir Çalışma. Konya (F.Yıldız) | SÜ |
YOMRALIOĞLU,Tahsin | 1993 | A Nominal Asset Value-Based Approach For Land Readjust-ment And Its Implementation Using Geographical Inform-ation Systems. (P.A.Cross) | Newc.. |
YURDAKUL,A.Rıza | 1986 | Kenar Ağlarında Nokta Yatay Konumu İnceliği. (M.Aytaç) | İTÜ |
ABDURRAHMAN EF.
19. yüzyıl başlarında Üsküdar'da kurulan Darüt-tabaatil-amire (Matbaayı Amire) adını taşıyan basımevi müdürüdür. 1803 de bir atlası basılmıştır. III. Selim zamanında Mühendishane-i Berri-i Hümayün de geometri öğretmenliği yapmıştır. Bu yüzden müderris lakabı vardır.
ABDURRAHMAN SOFİ
D.:884 Rey Ö.:976 Bağdat
Türk astronomu
Asıl adı Abdurahman bin Ömer Mehmed bin Sehl el Sufi el Horasanidir. Küçük yaşta astronomiye merak sardı. 965 de gökyüzü haritası ve burçlarını gayet ustalıkla çizdi. Çıplak gözle Küçük Ayı'da bir yıldızın (eta ursa minoris) parlaklığını (kadir) 4.75 olarak saptamıştır. Bazı yıldızların çift yıldız olduğunu ilk saptayan astronomdur. "Feleknüma" (Gök bilimi) isimli bir yapıtı var. Ayrıca "Yıldızların görünüşleri" isimli astronomi ile ilgili bir kitabı Petersburg (Leningrad) kitaplığında olup 1665 de bir İngiliz tarafından yayınlanmış ve 1875 de Fransızcaya çevrilmiştir. 5000 den fazla yıldızın parlaklık derecelerini yazmıştır. Adududdevle'nin Isfahan sarayında çalışmıştır. "Suverül-Kevakip" adlı kitabının bir nüshası Merzifon'da bulunmuştur.
Kaynak:Harita Dergisi No 5, 1934; Harita Dergisi No 30, 1941; AYGÜN,A.:Türk Haritacılık Tarihi, cilt I, s.38
AÇLAR, Ahmet
D.:15.02.1936 Osmanelı-Bilecik
1943-1951 de Bilecik'te İlk ve Orta Okulu, 1951-54 de Ankara Tapu ve Kadastro Lisesini bitirdi. 1957 ye kadar Çorlu Kadastro Md. de ve askerlik görevi sonrası Bilecik Tapulama Md. de çalıştı. 1960-64 de YTÜ de Harita Müh., 1965 de Y.Müh. ünvanı aldı. 1965 de YTÜ de asistan oldu ve 1967 de İnşaat Müh. ünvanını da aldı. 1970-1975 arasında Bonn Üniversitesi Şehircilik Enstitüsünde çalışarak 1975 de de doktora (Gassner) yaptı. Aynı yıl YTÜ ne dönerek görevine devam etti, 1977 de Doç., 1989 da Prof. oldu. Kitab ve makaleleri vardır. Dekan yardımcılığı yaptı (1978-80). Ülkemizde ilk kez bir kent bütününde imar uygulamasını bitirdi (Çerkezköy 1980-85).
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1994
ADAKLI, Zülfü
D.: ? Ö.:09.10.1973 Ankara
Harita subayı (1940-5)
1940 da Harb Okulunu, 1942/43 de HGM de Harita Okulunu bitirdi. 1950 li yılların sonunda TKGM Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri dairesinde Uçuş Şube müdürlüğü yaptı.
AKÇA, Alpaslan
İÜ Orman fakültesinden mezun oldu. 1970 de Freiburg (Almanya) da doktora (Hildebrandt) yaptı, 1975 de Doç. oldu. Bir süre İÜ Orman Fakültesinde Geodezi kürsüsünde çalıştıktan sonra Almanya'ya yerleşti.
AKDAĞ, Erdal
D.: 1934 Merzifon
1957 yılında YTÜ’den mezun oldu. Mezuniyetini takip eden yıllarda Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde ve İmar İskan Bakanlığında Mesken Genel Müdürlüğü daire başkanı olarak çalıştı.1980 li yılların başında Emekli olarak serbest hayata atıldı.
AKIN, Yüksel
D.:1934 Maçka/Trabzon
İlk ve Orta öğrenimini Trabzon'da tamamladı, YTÜ'den 1959 de Harita Müh. olarak mezun oldu. Aynı yıl TKGM de görev aldı. Çeşitli birimlerde çalışarak 1978 de Gn. Md. yardımcısı ve son olarak da 1991 de Genel Müdür oldu. 38 yıl bu kurumda çalışarak 1997 de emekliye ayrıldı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1989; HKMO Harita Bülteni, sayı 8, 1991, sayı 38, 1998; HKMO İstanbul Bülteni, sayı 11, 1991
AKSOY, Ahmet
D.:20.12.1932 Niksar/Tokat
1940-48 arasında Niksar'da İlk ve Ortaokuldan sonra 1948-51 arasında Ankara'da Kadastro Meslek lisesini bitirdi ve 1951-1955 arasında YTÜ'de Jeodezi ve Fotogrametri öğrenimi yaptı. Bonn/Almanya'da eğitimini tamamlayarak 1957 de Y.Müh. ve 1960 da doktora (Meurers) yaptı. Yurda dönüşten sonra Askerliğini HGK da yaptı 1963 den itibaren YTÜ de bir süre çalıştı ve İTÜ ye geçti. 1967 de Doç., 1974 de Prof. oldu. HAKAR projesinde görev aldı. İstanbul nirengisinde danışmanlık yaptı, Harita Y.Teknik Okulunda ders verdi. Bir dönem Türkiye Ulusal Jeodezi Jeofizik Birliği Genel Kurul Başkanlığı, HKMO yönetim kurulu üyeliği ve İstanbul Şubesi başkanlığı yaptı Çok sayıda kitap ve makaleleri vardır. 1991 deki III. Kurultay Başkanlığını yapmıştır. 1999 sonunda İTÜ’den emekli oldu.
AKYOL, Nihat
D.:1947 Trabzon
İlk ve Orta öğrenimini Trabzon'da yaptı. 1968-73 arasında KTÜ Jeodezi Bölümünden Y.Müh olarak mezun oldu. 1974 de asistan, 1983 de doktora.(Özbenli), 1986 da Yard. Doç., 1988-94 arasında bölüm başkan yardımcılığı yaptı. 1995 de Doç. oldu.
AKYÜZ (Pirselimoğlu), Feyza
D.:1952 İstanbul
İlk ve Orta öğrenimini Trabzon'da yaptı. 1969-74 arasında KTÜ Jeodezi Bölümünü Y.Müh. olarak bitirdi. 1974-76 da Ankara DMMA da asistan, 1976-81 de MTA da çalıştı. 1981 de İÜ Orman Fak. de asistan, 1983 de KTÜ de doktora (Şerbetçi) yaptı. 1991 de Doç.,ve 1997 de Prof. oldu. Mesleğimizde ilk bayan Profesördür. Halen İÜ Orman Fakültesinde Geodezi Anabilim dalında çalışmaktadır.
ALGÜL, Emirhan
D.:1943 Ankara
İlk ve Orta öğrenimi Ankara'da yaptı. 1960-63 de DSİ de Teknik Hesapçı ve Topograf olarak çalıştı. 1967 de Yıldız T. Üniv. de Harita Müh., 1968 de Y.Müh. oldu. 1968-71 yılları arasında DSİ Genel Müdürlüğünde Hidrografik ve Fotogrametrik çalışmalar yaptı. Almanya'da staj, İsviçre'de Yersel Fotogrametri eğitimi gördü. 1971 de İTÜ ye asistan, 1971-73 de askerlik, 1977 de doktora. (Özgen), 1982 de Doç., 1989 da İTÜ de Prof. oldu. 1987 de bir dönem Bölüm Bşk. Yardımcılığı yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997
ALİ ŞEREF Bkz. ŞEREF,A.
ALKIŞ, Ayhan
D.:28.01.1946 Bor/Niğde
1952-60 arasında ilk ve orta öğrenimini Bor'da ve 1960-63 de Ankara'da Kadastro Meslek okulunu bitirdi. 1963-64 de Kayseri Kadastro Müdürlüğünde çalıştı. 1964-68 de YTÜ de Jeodezi ve Fotogrametri Müh., 1968-69 da Y.Müh. öğrenimi yaptı. 1969-70 de İstanbul İl İmar Md.de çalıştı. 1970-74 de YTÜ de asistan, 1974 de yeterlik (Tansuğ), 1978 de Doç., 1981 de Braunschweig'ta Doktora (Weimann) ünvanını aldı. 1988 de YTÜ de Prof. oldu. Fotogrametrik sayısal harita üretimi ve kent bilgi sistemi projelerinde İBŞB (İstanbul Büyükşehir Belediyesi) (1987-91) ve ABŞB (Ankara Büyükşehir Belediyesi) (1991-93) nin danışmanlığını yaptı. YTÜ de Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Anabilim dalı başkanlığı yaptı. 1996 da YTÜ Rektörü seçildi.
ALPMEN, Müfit
D.:1934 Bolu
İlkokulu Bolu, Ortaokulu İstanbul'da okudu. 1954 de liseyi bitirdi. 1954-59 İTÜ Maden Fak., 1959-60 da DSİ de çalıştı, 1960 da İTÜ Hidrojeoloji Enst. den mezun oldu., 1960-61 de Almanya'da Maden işletmesi, 1961-63 de askerlik, 1963-65 de Almanya Kömür işletmesi, 1965-66 da İÜ İktisat Fak. İşletme İktisadi Enst. mezun, 1967 de Almanya'da kömür işletmesinde çalışma, 1968-74 İÜ Fen Fak. ve İDMMA da Öğr. Gör., 1975 de İÜ de Dr. 1981 de Doç. oldu. Halen Kocaeli Üniversitesinde Prof. olarak Jeofizik Bölüm Başkanlığı yapmaktadır.
ALTAN, M. Orhan
D.:1946 Niğde
İstanbul Alman Lisesinden sonra İTÜ İnşaat Müh. Bölümünü bitirdi, 1974 de doktora (Aytaç) yaptı, 1975 de Askerlik görevinden sonra 1979 da Doç. oldu. Tübitak ve A.v. Humboldt vakfı araştırma bursları ile Zurich-ETH ve Stuttgart üniversitelerinde araştırmalar yaptı. Fotogrametri ve Mühendislik Ölçmeleri konularında derinleşti. 1988 de Prof oldu. Fotogrametri Ana bilim Dalı başkanı, İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölüm Başkanlığı (1994-97), 2 kez Dekan yardımcılığı yaptı. Türk Alman ve Türk Avusturya Jeodezi toplantılarının düzenlenmesinde aktif görev aldı.
ALTINER, Yüksel
D.: 10.09.1955 Arguvan/Malatya
İlk ve orta öğrenimini İstanbulda yaparak 1973 de Fenerbahçe Lisesini bitirdi. 1974-1979 arasında YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirerek Harita müh. ünvanını aldı. 1981 de Bonn Üniversitesinde Master öğrenimine başladı. 1982 de askerliğini yaparak 1988 de Y.Müh. oldu. 1988-1989 da Üniversitede bilimsel yardımcı olarak çalıştı. 1989 dan itibaren Frankfurt’ta IfAG (uygulamalı Jeodezi Enstitüsü , şimdiki ismi BKG Federal Kartografya ve Jeodezi dairesi) ta çalışmakta ve özellikle doğu blok ülkeleri GPS ölçülerine katıldı. 1996 da Bonn Üniversitesinde Prof. S.Heitz yönetiminde doktora yaptı ve DGK-C 462 de yayınlandı.
ARAN, Muhiddin
D.: 1913 İstanbul Ö.:08.02.1966 Ankara
Harita subayı (937-1)
Lise öğrenimini askeri okullarda yaptı ve devlet hesabına Münih'te jeodezi öğrenimi gördü (1934). 1935 de yurda döndü, 1936 da Harita Genel Komutanlığında göreve başladı. 1952 de sivil hayata geçerek 1952-1958 arasında İller Bankası ve 1958-1960 arasında İmar-İskan bakanlığı Harita dairelerinde çalıştı. Buralarda çeşitli düzenlemeler yaparak yönetmelikler hazırladı. 1961 de İmar ve İskan Bakanlığı müsteşar muavinliği ve daha sonra Bakanlık tetkik kurulu başkanlığı yaptı. Eşi ünlü soprano Belkis Aran olup Harita Genel Müdürü Tuğgeneral Abdurrahman AYGÜN'ün kızıdır. Birçok makaleler dışında "Haritacının El Kitabı" I. ve II. ciltlerini yazdı.
Kaynak:Harita ve kadastro Müh. sayı 4, 1966; Harita Dergisi sayı 71, 1965
ARBEY, Ali
D.:1941 Ş.Koçhisar
1964 de YTÜ den Harita Müh., 1966 da Y.Müh. oldu ve aynı yıl Asistan olarak göreve başladı. . 1971 de YTÜ İnşaat Bölümünü bitirdi. 1976 da Bonn'da doktora (Baitsch), ünvanını aldı. 1979 da Doç., 1989 da Prof. oldu. Halen Yıldız T. Üniversitesinde Ölçme Tekniği Ana bilim dalı başkanlığı yapmaktadır.
ARIK, Talat
D.:16.03.1955 Tefenni/Burdur
İlk ve Orta Öğrenimini Burdur'da 1972 de bitirip 1976 da KTÜ de Harita Müh., 1978 de Y.Müh ünvanı aldı. 1978-81 de Selçuk Üniv. de 1981-88 de KTÜ de asistan olarak çalıştı. 1986 da doktora (Gürkan) yaptı. 1988 de Akdeniz Üniv. Antalya Meslek Y.Okuluna Y.Doç. atandı. Halen Antalya meslek Yüksek Okulunda Doç olarak görev yapmaktadır.
ARISOY, Şevket
D.: 1928 Küplü/Bilecik Ö.:23.01.1992 Ankara
İlk ve Orta öğrenimini Bilecik'te, liseyi Bursa'da okudu. 1954 de Yıldız T.Üniversitesinden Harita mühendisi olarak mezun oldu. Askerlik sonrası 1956 da TKGM de göreve başladı. Çeşitli görevlerden sonra 1967 de Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri daire başkanı oldu. 1976 da Fotogrametri daire başkanı ve 1979 da Başbakanlık müşaviri olarak atandı. Ancak bu görevi danıştaya başvurarak durdurdu ve tekrar eski görevine getirildi. Emekliliğine kadar TKGM de çalıştı.
Kaynak:Mülkiyet.yıl 3, sayı 7,1992, s.11; Kaynak: Harita Bülteni. Harita ve Kad. Müh. Odası, sayı 9 1992; Tapu ve Kadastro Dergisi, sayı 10, 1992
ARSLAN, Ersoy
D.: 13.05.1956 Turhal/Tokat
1973 yılında Turhal Lisesini bitirdi ve aynı yıl İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünde Lisans öğrenime başladı. 1978 de Harita Müh. ünvanı aldı. 1979 da aynı bölümde mühendis olarak göreve başladı, 1980 de Y. Müh. oldu ve asistanlık görevine atandı. 1987 de Dr. (Aksoy), aynı yıl Yard. Doç. ve 1989 da Doçent oldu. 1991-1993 de Almanya’da IfAG (Uygulamalı Jeodezi Entitüsü, şimdiki adı BKG Federal Kartografya ve Jeodezi Kurumu) da konuk araştırmacı olarak çalıştı. Halen İTÜ Jeodezi Anabilim dalında çalışmaktadır.
ARSLAN, Nazmi
D.:15.04.1929 Çorum
1954 de YTÜ den mezun oldu. Uzun yıllar İller Bankasında Harita Dairesi başkan yardımcısı ve Daire Başkanlığı yaptı. 1992 de emekli oldu.
ATASOY, Veysel
D.:15.01.1960 Yomra
İlk ve Ortaokulu Yomra'da, Liseyi 1977 de Trabzon'da bitirerek 1 yıl Elazığ DMMA de, daha sonra 1978-82 de KTÜ Jeodezi bölümünde okudu. 1983 de Araş. Gör. oldu ve 1984 de Y. Müh. ünvanını aldı. 1989 de doktora (Öztürk) yaptı. "Jeodezik Hesap" kitabı yazdı. 1994 de Yard. Doç. oldu ve Trabzon MYO Teknik Programlar Bölüm Başkanlığı na atandı.
ATAY, Oğuz
D.: 1934 İnebolu Ö.:13.12.1977 İstanbul
İlk öğrenimini Ankara’da Maarif kolejinde yaptı. 1957 de İTÜ İnşaat bölümünü bitirdi. 1960 da Teknik Okulu (şimdi YTÜ) İnşaat şubesine asistan olarak girdi 1967 de topografya dersleri verdi. 1969 da Öğr. Gör., 1969-1970 de İnşaat Bölüm başkanlığı yaptı. 1971 de Harita Kadastro Bölümüne Öğr. Gör. Olarak girdi. 1975 de Doç. oldu. Konya DMMA’da (şimdi SÜ) Harita Kadastro Bölümüne bir süre ölçme bilgisi dersleri verdi. Topografya isimli bir meslek kitabının dışında asıl ününü yazım hayatındaki romanları ile elde etti.
ATEŞ, Tevfik
D.: 13.02.1918 Erzincan Ö.: 31.07.1992 Ankara
Harita subayı (943-1)
İlk ve orta öğrenimini Erzincan'da tamamladı (1933). Maltepe askeri lisesi (1936) ve Harp Okulu (1937) sonrası jeodezi öğrenimi için Berlin'e gitti. Ön lisans eğitiminden sonra savaş dolayısı ile ABD Cornell Üniv. de lisans (1942) ve Syracuse Üniv. de Y.Lisansı 1943 de tamamladı. 1945-1960 yılları arasında Harita Genel Komutanlığında çalışarak albay rütbesi ile emekli oldu. 1960-63 de İller Bankası Harita Dairesi Bşk., 1963-78 de TKGM de AKFD Bşk. ve Gn.Md. Tekn. Yard. olarak çalıştı. 1977-81 de Başbakanlık danışmanı olarak çalıştı. 1970 den itibaren vefatına kadar HGK, Harita Y.Teknik okulunda çeşitli dersler verdi. 1978 de İTÜ de doktora (Aytaç) yaptı. Harita Genel Komutanlığında çeşitli uluslararası jeodezi, fotogrametri ve kartografya konuları ile ilgili toplantılarda Türkiye'yi temsil heyetinde bulundu. Harita Y.Teknik okulu dışında Kadastro lisesinde ve ODTÜ de ders verdi.
Kaynak: Harita Dergisi sayı 110, 1993; Harita Bülteni, Harita ve Kadastro Müh. Odası, sayı 13, Ocak 1993, S.5
AYAN, Tevfik
D.:05.01.1943 Osmancık/Çorum
1949-55 arasında İlkokulu Osmancık ve Erdek'te, 1955-58 de Orta okulu Sungurlu'da, 1958-61 de Ankara'da Kadastro meslek okulu, 1961-62 de Erzincan Kadastro Md. de, 1962-67 de YTÜ Harita Y.Müh., 1967-68 de Kdz. Ereğlisi Kadastro Md. lüğünde, 1968-70 de askerlik, 1970-71 de YTÜ de asistan oldu. 1976 da Karslruhe'de doktora (Maelzer) ünvanı aldı, Yurda dönüşte İTÜ de Jeodezi Bölümünde görev aldı, 1981 de Doç. ve 1988 de Prof. oldu. 1980-82 arasında Karlsruhe’de incelemelerde bulundu. Dekan yardımcılığı, Odanın İstanbul şube başkanlığını yaptı
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1996
AYDIN, Atilla
D.:1948 Gümüşhane
Liseyi Gümüşhane'de bitirdi. KTÜ den 1973 de Y.Müh. olarak mezun oldu. Karayollarının çeşitli birimlerinde fotogrametri mühendisi, proje mühendisi, etüd proje baş mühendisi olarak ve en son Kamulaştırma şubesinde çalıştı. 1993 de İller Bankası Harita Dairesi başkanı oldu. 3 dönem oda başkanlığı yaptı
Kaynak: Harita Bülteni. Harita ve Kad. Müh. Odası, sayı 10, 1992, Sayı 19, 1994
AYDIN, Fahrettin
D.: ? Ö.: 1972 (?) Melbourne
YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirerek 1957 de Ohio/ABD de Y.Lisans yaptı 1971 de İTÜ'de doktora (Aytaç) yaptı. 1970 de ODTÜ’de Doç. oldu. Bir süre ODTÜ'de Assoc.Prof. olarak çalıştı. Eşi subay meslektaşlarımızdan Gn. Kadri Koray’ın kızı idi 7 yılda bir verilen izinle ve eşinin ısrarı ile Avusturalya’da Melbourn Üniversitesine giderek orada çalıştı. İzin süresi bir yıl uzatıldı. Daha sonra uzatılmadığından istifa ederek oraya yerleşti. Orada vefat etti
AYDIN, Ömer
D.: 1943 Torul/Gümüşhane
İlk ve Orta öğrenimini Gümüşhane’de tamamladı. 1963 de Tapu Kadastro Meslek lisesini bitirdi. 1963-64 de ve 1969-70 de TKGM nin çeşitli dairelerinde çalıştı. 1968 de YTÜ den Harita Müh., 1969 da Y.Müh. oldu. 1974 de yeterlik (Erbudak) yaparak 1977 de Doç. oldu. 1981 yılında doktora (Erbudak) tamamladı. 1989 da Prof. oldu Halen YTÜ de Prof. olarak çalışmaktadır. "Ölçme Bilgisi" adında 2 ciltlik bir kitabı ve çeşitli ders notları vardır. 1995 de YTÜ de Bölüm başkanı oldu..
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1998
AYGÜN, Abdurahman
D.:29.12.1878 Mudanya Ö.:09.05.1943 İstanbul
Türk harita subayı (314-21)
1898 de Harp Okulundan mezun oldu.1902 de kurm. yzb. olarak Harp Akademisini bitirdi. 1906-12 yılları arasında Genelkurmay Harita Şubesinde görevlendirildi. 1906-09 yılları arasında Manastır Harp Okulu topografya dersini yürüttü.1913 de Pangaltı Harp Okulu askeri topografya öğretmenliği yaptı. 1917 de Sofya Ataşemiliteri ve 1920 de Harita Dairesi emrine 2. defa atanarak ordunun harita gereksinimini sağlamak için İstanbul Harita Dairesinde ve 1922 den itibaren Ankara'da çalışmıştır. 1914 de Yrb, 1923 de Alb. oldu. HGM de Harita okulunun matematik, geometri, jeodezi ve astronomi derslerini vermiştir. 1928 de Paris'e gitmiş ve 1932-1941 arasında HGM yardımcısı olmuştur. 1939 da Tuğgeneral ve 1941 de emekli olup vefatında Zincirlikuyu ünlüler bölümüne defnedilmiştir. Kızı Belkis Aran ünlü bir soprano olup meslektaşlarımızdan Muhiddin Aran ile evlidir. İstiklal madalyası da dahil birçok nişan ve ödülleri vardır. Harita dergisinde birçok makaleleri yayınlanmıştır. "Nirengi rehberi" isimli kitabı, vefatından sonra 3 ciltlik "Türk Haritacılık Tarihi" kitabının 2 cildi basılmıştır.
Kaynak: Türk Haritacılık Tarihi, Cilt I, s.VII, HGM, Ankara 1980
AYHAN, Emin
D.:28.02.1956:Gönen/Balıkesir
Harita subayı (1976-2)
Kuleli Askeri Lisesini 1973 de ve Kara Harb Okulunu 1976 da bitirdi. 1976-79 da Harita Y.Teknik Okulundan Müh. Tğm. olarak mezun, 1981 de KTÜ de Y.Müh oldu. 1988 da İTÜ de doktora (Aksoy) yaparak aynı yıl Doç. oldu. Harita Genel Komutanlığında çalışmakta ve 1982 den beri Harita Y.Teknik Okulunda dersler vermektedir.
AYKUT, Hüsnü
D.:
Harita subayı (1940-17)
1940 da Harb Okulunu, 1942/43 de HGM de Harita Okulunu bitirdi. TKGM de Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri Daire Başkanlığında Nirengi Şube şefliği yaptı.
AYTAÇ, Mustafa
D.:1921 Kütahya
1939 da Balıkesir Lisesini bitirerek İTÜ İnşaat Bölümünden 1945 de mezun oldu. Aynı yıl Topografya kürsüsüne asistan oldu. 1948 de İTÜ de yeterlik tezi (F.Şarman), 1950 de askerlik görevi, 1951-53 de İngiltere, 1954-56 da Münih ve Hannover’de incelemelerde bulundu. 1955 de Doç., 1962 de Prof. oldu. 1969 da kürsü başkanı, İTÜ dışında İTÜ Teknik Okulu, İÜ Fen Fakültesi ve Yerbilimleri Fakültesi, Kadıköy, Işık, Galatasaray ve Gayrettepe Mühendislik ve Mimarlık Yüksek Okullarında Topgrafya dersleri verdi. 26 yıl kürsü başkanlığı ve 11 yıl İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölüm başkanlığı yapmıştır. 40 yıl İTÜ yayın komisyonu başkanlığı ve 1957 den itibaren İTÜ dergisi komite başkanlığı yaptı. Topografya, Fotogrametri ve Dengeleme konusunda bir çok makalelerin ve tebliğlerin yanında 17 telif ve 7 çeviri kitabı vardır. 17 kişiye doktora yaptırmıştır. Türkiye Ulusal Fotogrametri Birliği kurucularından olup bu birliğin 10 yıl Genel Kurul başkanlığını yapmıştır. Uluslararası Fotogrametri birlikleri üyeliklerinde bulunmuştur İTÜ inşaat, maden, mimarlık fakülteleri öğrencilerinin topografya derslerini vererek binlerce öğrenci yetiştirmiştir. 1989 da Tübitak hizmet ödülü aldı. Uluslararası Fotogrametri Birliği ve NASA üyeliği vardır. 1988 de emekli oldu.
BALKAN, Hayati
D.:1932
Harita subayı (1953-2)
1953 de Harb Okulunu, 1955/56 da HGM de Harita Okulunu bitirdi. 1962-66 da Münih'de jeodezi öğrenimi yaparak Y.Müh. oldu. Dönüşte HGM de çeşitli görevler yüklendi. 1975-78 de Harita Y.Teknik Okulu Komutanlığı yaptı. Burada Fiziksel Jeodezi ve Jeofiziğe Giriş dersleri verdi. Albay rütbesinde emekli oldu.
BANGER, Gürol
D.:22.08.1947 Bilecik
İlk öğrenimi Osmaneli, Orta öğrenimi Eskişehir'de yaptı. 1967-71 de YTÜ Harita Kadastro Bölümü, 1973 de Y.Müh, aynı yıl İmar ve İskan Bak. Belediye Tekn. Hizm. Gen. Md. de çalıştı. 1973 de KTÜ ye girdi. 1978 de doktora (Özbenli) yaptı. 1982 de ayrılarak S.Ü de Yard. Doç., 1988 de Doç. oldu 1988-1993 de özel sektörde çalıştı. 1993 de Prof. olarak KTÜ ye geldi ve Bölüm Başk. oldu. 1998 de KTÜ den ayrılarak Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı yaptı.
Kaynak: HKMO Harita Bülteni sayı 32, 1996
BARIŞKANER, Abbas
D.:10.08.1932 Tarsus
İlk,Orta ve Lise öğrenimini Tarsus ve Kastamonu’da yaparak 1956 da YTÜ Harita ve Kadastro şubesini bitirdi. DSİ (1956-57) ve TKGM (1957-60) de çalıştı. Askerliğini Seyir ve Hidrografi dairesinde (1957-59) yaptı. 1961 de Hamburg Kadastro ve Ölçme dairesinde çalıştı. 1964 de Bonn'da Y.Müh. oldu. 1964-66 yılları arasında Almanya'da çeşitli firmalarda çalışarak 1966 da yurda döndü. 1966-1973 arasında DSİ, 1973-75 de Arsa Ofisi Gn. Md. de çalıştı. 1975 de KDMMA da Öğr. Gör. olarak eğitim görevine başladı. 1976 da Yeterlik (Erbudak) yaparak 1978 de bir yıl İsviçre'de deformasyon konusunda araştırma yaptı. 1979 da Doç., 1989 da Prof. oldu. Selçuk Üniversitesinde Bölüm Başkanlığı (1984-1991), Akademi Başkan yardımcılığı (1980-83), Mühendislik Mimarlık Fakültesi dekanlığı (1991-94) yaptı. Harita Y.Teknik Okulunda Mühendislik ölçmeleri dersleri verdi. 1999 da emekli oldu.
Kaynak www. Selcuk.edu.tr
BARUTÇU, Ali Turhan
D.:1934 Vakfıkebir
1957 de YTÜ den mezun oldu aynı yıl Karayolları 3. Bölgede göreve başladı. Daha sonra 15. Bölge Md. Yrd. ve 1977 de 17. Bölge Müdürü oldu. Meslektaşlarımız arasında Karayolları Bölge Müdürlüğü yapan ilk Harita mühendisidir. Emeklilikten sonra Tekfen’d çalıştı.
BAŞ, Hüseyin Gazi
D.: -- Çorum
İlk ve Orta öğrenimini Çorum'da tamamladı. 1978 de İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi. Sakarya DMMA'ne asistan olarak atandı. 1980 de İTÜ'de Y.Müh., 1985 de İTÜ de doktora yaptı (Aytaç). 1987 de Yard. Doç., 1988 de Doç. oldu. Sakarya Üniversitesi MYO Öğr. üyesi ve Teknik Programlar Bölüm Başkanlığını yürütmektedir. 1993 de yayınlanan "Analitik Fotogrametri" adında bir kitabı var.
BAŞARAN, Enver
D.:1912 Kastamonu Ö.:1983 Ankara
Harita subayı (1929-7)
Harp okulunundan sonra Harita Y.Okulunun 2. Dönemini 1929 da bitirdi. Harita Genel Komutanlığında Nirengi şubesi ağırlıklı olmak üzere çeşitli dairelerinde çalışarak Albay rütbesinde emekli oldu.
BAYKAL, Orhan
D.:1941 İstanbul
İlk ve Orta öğrenimini İstanbul'da tamamladı.1959 da Pertevniyal Lisesini bitirdi. 1960-65 yılları arasında İTÜ İnşaat bölümünde öğrenim gördü ve 1965 de Topografya ve jeodezi kürsüsüne asistan girdi. 1969 da Bonn’da incelemelerde bulundu. 1972 de doktora (Özgen) ünvanını aldı.1972-74 de askerlik yaptı. 1974 de Kartografya kürsüsüne girdi 1978 de Doç., 1989 da Prof. oldu. 1982-85 de Bölüm Başkan Yard. yaptı. KTÜ ve YTÜ de dersler verdi. 1990 dan beri İTÜ de Ölçme Tekniği Ana Bilim Dalı başkanı olarak çalışmaktadır.
BAZ, İbrahim
1977 de SÜ Konya'da Jeodezi öğrenimini bitirerek müh. oldu. 1980 de Oxford'da Master yaparak 1984 de Glasgow'da Dr. ünvanını aldı (Petrie). Halen Doç. olarak Gebze Y.Teknoloji Enstitüsünde jeodezi, fotogrametri ve uydu ölçmeleri dallarında çalışmalar yapan Fen ve Mühendislik Bilimleri Enstitüsü müdürüdür.
BEKTAŞ, Sebahattin
D.:1962 Tonya/Trabzon
İlk ve Orta öğrenimini Tonya'da yaptı. 1984 de KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri böl. bitirdi. 1986 ya kadar DSİ Genel Müdürlük ve Trabzon Bölge Md de çalıştı. 1986 da KTÜ'ye uzman olarak girdi. 1986 da Y. Lisansı bitirdi. 1991 de doktor (Öztürk) ünvanını aldı, Antalya meslek Y. okuluna Yard.Doç. olarak atandı. 1993 de Doç. oldu. 1995 de Samsun 19 Mayıs Üniversitesine girerek burada Y.Lisans ve Lisans programlarını açtırdı ve lisans kısmına 1997-98 öğretim yılında öğrenci alınmağa başlandı. 1999 da prof. oldu.
BELTAN, İzzet
D.:23.05.1905 İstanbul Ö.:21.12.1970 İstanbul
Tapu Kadastro Meslek okulu mezunu olup Almanya’da bir süre Genel ve kuramsal olarak yersel ve hava fotogrametrisi konularında kurs izleyerek sertifika almıştır. TKGM de Kadastro çizmcisi olarak başlamış, daha sonraları kadastro fen memuru, tapu fen amiri vb. görvlerde bulunarak 22.5.1945 de Merkez Kadastro Müdürlüğüne, 16.9.1946 da Genel Müdür Muavinliğine ve 14.1.1956 tarihinde de Genel Müdürlüğe atanmıştır. 5.5.1956 tarihinde bu görevinden emekli olmuştur. 27 Mayıs devriminden sonra tekrar bu göreve atanan Beltan 21.1.1967 de kendi isteğiyle emekli olmuştur.Tapu ve Kadastro Lisesinde öğretmenlik te yapmıştır.
Kaynak: Tapu ve Kadastro, yıl 6, sayı 61, 1971.
BEYRUNİ
D.:04.10. 973 Khiva (Hiyve) Hvarizm (Harzem) Ö.:13.12.1048 Gazne (Hindistan)
Türk bilim adamı
Asıl adı Ebul Reyhan Muhammed bin Ahmed bin Ahmed El Biruni (Beyruni, Beruni) olup Ortaçağın yetiştirdiği en büyük bilim adamıdır. Babasını küçük yaşta kaybetti. Türkçenin dışında Farsça, Sanskritçe, Süryanice, İbranice ve Arapça biliyordu. İbni Sina ile çağdaştılar. Astronomi, matematik, fizik, maden bilimi, indoloji ve tıp alanında çalışmıştır. Gazneli Mahmud'un Hindistan'ı fethi üzerine bir süre Hindistan'da yaşadı ve Hint bilim ve kültürünü inceledi. Daha sonra Gazne'ye yerleşti. Enlem ve boylamların hassas bir biçimde saptanması için yöntem geliştirdi. Dünya'nın kendi ekseni etrafında döndüğünü İslam ülkelerinde ilk söyleyen kişidir. 18 kıymetli taş ve mineralin özgül ağırlığını hesapladı. 1000 yılında "Asari Bakiye" (Eski yapıtlar) isimli kitabı yazdı. 1030 da Gazne hükümdarı Mesud'a atfen yazdığı "Al kanun Al Mesudi" isimli kitapta yüksekliği bilinen deniz kenarındaki bir dağın tepesinden yatayla ufuk arasındaki açının ölçülmesi ile yeryuvarı yarıçapının hesaplanacağını göstermiştir. 1032 de "Hint tarihi" yapıtını yazdı. Düzgün çokgen çizimi ile uğraştı. Trigonometride birim daire yarıçapını 1 aldı. Ortoğrafik projeksiyon yardımı ile küresel trigonometri için güzel çözümler buldu. Işık hızının ses hızından çok yüksek olduğunu söyledi. Coğrafya ile ilgili bir kitabı Fatih kitaplığındadır. 148 eser yazdığı bilinmekte ise de bunlardan ancak 32 si günümüze kadar gelmiştir. 1 derecenin sinüsünü 8 basamak hesapladı ve π‘ nin irrasyonel olduğunu gösterdi. Astrolob yapımını tanımladı, yer küresi yaptı, Ay tutulmasından enlem saptadı. Usturlab konusunda da yayını vardır.
Kaynak:SAYILI,A.:Doğumunun 1000. yılında Beyruniye armağan TTK, 1974; KARAKAŞ: S.248; SAYILI,A.:Biruni. Belleten cilt 13, sayı 49,1949; STROHMAIER,G.:Al-Biruni, Leipzig 1988; TEKELİ,S.: Biruni. Belleten cilt 33, sayı 131, 1969; ŞERBETÇİ,M.: Biruni ve Jeodeziye katkısı HD sayı 115, 1995; ŞAMSİ,F.A.: Abu Al Rayhan AL-BİRUNİ (Beyruni), Belleten sayı 183, s. 595-635, 1982; TOGAN,Z.V.: Al Biruni ve hareketi arz.İslam Tetkikl. Enst. Derg. Sayı ¼,s. 90-94, 1953
BIYIK, Cemal
D.:03.02.1950 Yomra/Trabzon
1957-1968 yılları arasında İlk ve Orta öğrenimini Trabzon'da tamamladı, 1974 de KTÜ harita Müh., 1976 da Y.Müh., oldu. 1976-1977 yıllarında KTÜ Orman F. uzman olarak çalıştı. 1977 de Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümüne asistan olarak girdi. 1981 de kısa dönem askerlik yaptı. 1987 de doktora (Tüdeş), 1988 de Yard. Doç., 1995 de Doç. oldu. 1988-1992 arasında Bölüm başkan yardımcılığı ve 1992 de Dekan yardımcılığı yaptı. Kadastro Bilgisi kitabı yazdı
BOZKIR, Hüseyin C.
D.:1908 Çanakkale
İlkokulu Ezine'de, ortaokulu Çanakkale'de ve liseyi Ankara'da okuyarak 1930 da mezun oldu. MEB tarafından 1932 de Almanya'ya gönderildi. 1938 da Berlin'de Jeodezi öğrenimi yaparak Y.Müh. ünvanı ile yurda döndü. 1939-45 arasında HGM de çalıştı. Serbest çalıştığı 1943-1952 yılları arasında I. derece nirengi, baz, Laplace noktaları ölçü ve hesaplamaları, Trabzon-Erzurum ve Burdur-Antalya aralarında düşünülen demiryolu projesi için şeritvari nirengi yapımı, Gediz vadisi ıslah ve sulama için nirengi işlerinde çalıştı. 1952-58 arasında İller Bankası İstanbul I. bölge de kontrol mühendisi ve daha sonra merkezde 1961 yılına kadar II. müdür olarak çalıştı. 1961-1973 arasında İstanbul Belediyesinde Harita Dairesi Müdürü olarak çalıştı ve 1973 de emekli oldu. 1974 e kadar bu göreve vekalet etti. 1961-67 arasında Yıldız, Vatan ve Işık Mühendislik ve Mimarlık okullarında ders verdi.
Kaynak: HKM sayı 80, 1996
BÜYÜKKOÇ, Hayrettin
D.:01.01.1931 Bursa
1953 yılında YTÜ den mezun oldu. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün çeşitli kademelerinde 40 yıla yakın başarı ile çalıştıktan sonra emekli oldu. Tapulama kursu, Tapu ve Kadastro Meslek lisesi ve Gazi Ü. Bağlı Tapu Kadastro MYO da dersler verdi Emeklilikten sonra bir bankanın arsalarla ilgili danışmanlığını yapmaktadır.
CENAN, Ömer
D.:11.04.1937 DevelıKayseri Ö.:08.01.1974 Ankara
İlk ve ortaokuldan sonra 1955 de Tapu ve Kadastro meslek okulunu bitirdi ve 1959 da YTÜ den harita Müh. ünvanını aldı. 6 ay Zile Kadastrosu ve 1.5 yıl askerlikten sonra 1962 de TKGM nirengi şubesinde çalıştı. 1962 de Almanya'ya giderek Detmold'ta bir süre çalıştı ve sonra Bonn'da master yaparak 1966 da Dipl. Ing. oldu. 1970 de Fotogrametri dalında doktora (Möhle) yaparak aynı yıl yurda döndü ve İTÜ'ye girdi. Kısa bir süre sonra Ankara'da beyin kanamasından vefat etti. Mezarı Ankara'dadır.
Kaynak: HKM sayı 30, 1974
CİNDORUK, Vasfi
D.: 1895 İstanbul Ö.: 01.04.1990
Kadastro Mektebi Ali (Yüksek Okul) ye devam ederken 1915 yılında 1. Dünya savaşında askere alındı. Cepheden cepheye koştu. Bir gözü tifüs hastalığı nedeni ile sakat kaldı. Okulu bir yasa ile kapatılmıştı. Sınavlara 1950 de dışardan girerek çıkarılan bir kararname ile Mühendis ünvanı aldı. Aynı zamanda Dişçilik diploması da aldı . Cumhuriyet yıllarında Harita Müh. olarak görev yaptı ve Kurtuluş savaşı sırasında yıkılan bazı kentlerin imar planlarını hazırladı. Ankara İmar Planını yapan Alman uzman Jansen’in yanında çalıştı. 1960 yılında İller Bankası Harita dairesi Müdürlüğünden emekli oldu. Rumca bilir, 3 çocuğundan birisi ünlü politikacı Hüsamettin Cindoruk’tur.
Kaynak: Milliyet gazetesi 22.12.1985
ÇETİNTAŞ, Servet
25.06.1933 Develi
İlk Okulu Pınarbaşı ilçesinde, Orta Okulu Ankara’da, Liseyi Tapu ve Kadastro Meslek Lisesinde 1950 de bitirdi. Aynı yıl Yıldız Teknik Okulu Harita Kadastro şubesine girerek 1954 yılında Harita Müh. olarak mezun oldu ve TKGM Arazi Kadastro ve Fotogrametri Dairesinde göreve başladı. O yıllardaki Oda kuruluş çalışmalarına katılarak Oda yönetiminde görev aldı. 1955-1957 arasında TKGM Fen Kontrolörlüğü görevi ile denetlemeler yaptı. Bir ara İsparta Kadastro Müdürlüğünde ve 1960 dan itibaren Fen müşavirliğinde çalıştı. 1976-1984 arasında Tapulama dairesi başkanlığı, 1984-1992 arasında Kadastro Daire başkanlığı yaparak 1997 yılında emekliye ayrıldı. Tapulama kursu, Tapu ve Kadastro Meslek lisesi ve Gazi Ü. Bağlı Tapu Kadastro MYO da dersler verdi
Kaynak: Harita Bülteni sayı 39, s. 67-70, 1998
ÇÖKLÜ, Arif H.
D.:
Harita subayı (1943-8)
Harp Okulunu 1943 de bitirerek HGK da Harita Okulunu 1945/46 yıllarında okudu HGK'lığının çeşitli kademelerinde özellikle astronomi şubesinde çalıştı. 1973/74 de Harita Y.Teknik Okulu Komutanlığı yaptı ve orada bazı dersler verdi. 1974-75 de Gn. Md. Teknik yardımcılığı yaptı. Albay olarak emekli oldu. Bir süre diyanet işlerinde muvakkit olarak çalıştı. İslam Ansiklopedisi çalışmalarında görev aldı.
DARKOT, Besim
D.:16.02.1903 İstanbul Ö.:01.04.1990 İstanbul
Türk coğrafyacısı
1923 de Muallim Mektebi (Öğretmen Okulu), 1928 de Darülfünun (Üniversite) Edebiyat Fakültesi coğrafya bölümünü bitirdi. MEB tarafından Fransa'ya gönderildi. Strassbourg Üniversitesi Coğrafya bölümünü bitirdi. 1932 de Türkiye'ye döndü. 1933 de Doç., 1939 da Prof. oldu. 1941 de I. coğrafya kongresinin toplanmasına, 1942 de Türk Coğrafya dergisinin çıkarılmasına öncülük etti. 1956 da Ord. Prof., 1973 de emekli oldu. Çeşitli ölçeklerde okullar için Türkiye duvar haritaları yaptı. 1939 da Kartografya dersleri ve çeşitli coğrafya kitapları vardır.
DEDE, Yaşar
D.:12.01.1937 Bor/Niğde
İlk ve orta öğrenimini Bor'da yaptı. 1953 de Ankara Kadastro Meslek lisesini bitirdi. 1960 da YTÜ den harita Müh. olarak mezun oldu. 1962 yılına kadar Karayollarında çeşitli görevlerde çalıştı. 1962-65 arasında Almanya'da Bonn Üniversitesinde Jeodezi dalında master eğitimi yaptı. Almanya ve Türkiye'de çeşitli firmalarda çalıştı. YTÜ de inşaat müh. diploması da aldı. 1985-1995 de İstanbul STFA da çalıştı. 1995-1999 da yine İstanbul’da Cowi-Temat firmasında çalıştı.1999 da emekli oldu
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1990
DEDEOĞLU, Semih
D.:01.01.1947 İstanbul
1953-58 arası ilkokul, 1965 de liseyi bitirerek İTÜ İnşaat Fak. den 1971 de İnşaat Müh. ve İTÜ Jeodezi Bölümüne asistan oldu 1975-76 da İsveç'te çalıştı. 1978 de doktora (Özgen) yaptı. 1978 de İTÜ den ayrılarak İÜ Kimya Fak.de Teknik Mekanik, Hava Harp okulunda fizik, Boğaziçi Üniversitesinde matematik dersleri verdi, 1981 de Kocaeli DMMA da Öğr. Gör. olarak çalıştı. 1983 de Doç. oldu. Halen İ.Ü. de Prof. olarak çalışmaktadır.
DEFFORGES, Gilbert
D.:1852 Ö.:1915
Fransız haritacı subayı
Fransa Coğrafya dairesinde topçu birliği kumandanı olarak sarkaçla çok sayıda noktada yerçekimi ölçüleri yaptı. 1874 de gözlem yeri yüksekliği ile yerçekimi arasındaki bağıntıyı araştırdı. Sarkaçlarda bazı geliştirmeler yaptı. 1893 de Paris, Washington, Chicago, Montreal ve San Francisco istasyonları arasında bağıl sarkaç ölçüleri yaptı. 1895 yılında Fransa'dan sözleşmeli olarak Türkiye'ye getirilen ve tuğgeneral rütbesiyle (Deforj Paşa) harita komisyonu başkanlığına atanan bu yarbay 1895 ve 1896 yılında Bakırköy ve Eskişehir nirengisi, baz ve astronomik gözlemlerde çalışmalara katılmıştır. Daha sonra döndüğü Fransa'da korgeneralliğe kadar yükselerek emekli olmuştur.
Kaynak:Bulletin Geodesique, 1922, No:6, S.152
DELİKANLI, Arif
D.:1935 Ankara
İlk, orta ve Lise öğrenimini Ankara’da tamamlayarak 1958 yılında YTÜ’den mezun oldu. 1958-1959 da karayolları Gn. Md.de, 1959-1963 de TKGM’de, 1963-1971 arasında İmar ve İskan Bakanlığında çalıştı.1971 de serbest hayata atıldı ve 1977 de kendi bürosunu kurdu. HKMO başkanlığı yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. Yılını dolduranların Özgeçmişleri HKMO Ankara 1988
DEMİRAĞ, Ömer
D.:1932 Alucra/Giresun
İlk ve orta öğrenimini Samsun'da yaparak 1951 de Ankara'da Kadastro Meslek Lisesini, 1956 da YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümünü bitirdi. Bir süre Samsun'da çalıştıktan sonra 1961 de Kassel/Almanya'da bir firmada çalışarak, 1964 de Bonn Üniversitesini bitirdi ve Dipl. Ing. ünvanını aldı. Yurda dönüşte 1967 de TKGM İstanbul Kadastro Müdürlüğü fen amiri oldu, Bir ara Bakırköy Belediye Başkan Yardımcılığı yaptı, BÜ de görevli iken 1993 de İstanbul Kadastro Bölge müdürlüğüne atandı. KTÜ, İTÜ ve BÜ de ders verdi. 1997 de emekli oldu. İTÜ de halen sözleşmeli olarak ders vermektedir.
Kaynak: Akabe sayı 5, 1995; Harita Bülteni 38, 1998
DEMİREL, Hüseyin
D.:06.09.1944 Biga/Çanakkale
1952-60 arasında ilk ve ortaokulu Biga'da, 1960-63 de Ankara'da Kadastro Meslek Lisesini bitirdi. 1963-64 de İzmit Kadastrosunda çalıştı. 1964-68 de YTÜ. harita Müh. ve 1969 da Y.Müh. oldu. 1969-70 de Karayolları 1.Bölgesinde (İstanbul) çalıştı. 1970-73 de Yıldız T. Üniversitesinde asistan, 1973 de Yeterlik (Ulsoy), 1974-75 de Darmstadt TH da asistan, 1975 de kısa dönem askerlik ve tekrar Darmstadt'ta doktora çalışması, 1978 de Doktora ünvanı (Groten), Yurda dönüşte YTÜ de 1979 da Doç. 1989 da Prof. oldu. 1981-1987 de. Bölüm Başk. Yard. ve 1992-1995 de Dekan Yard. ve 1995 den itibaren Fen Bilimleri Enstitü müdürlüğü yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997
DEMİREL (Günyüz), Zerrin
1969 da YTÜ den harita Müh., 1971 de Y.Müh. oldu.Bir süre İstanbul Belediyesinde çalışarak 1978 de YTÜ’ye girdi. 1988 de Dr. (N.Yıldız), 1990 da Doç. ve 1998 de Prof. oldu. Hüseyin DEMİREL ile evli olup YTÜ de arazi düzenlemesi konularında derinleşti.
DENİZ, Rasim
D.:1949 Akçakoca
İlk ve orta öğrenimi Akçakoca'da tamamladı. Tapu ve Kadastro Meslek lisesini 1966 da bitirdi. 1971 de YTÜ den harita mühendisi, 1972 de ihtisas kısmını bitirip Y. Müh. oldu. 1972 de İTÜ ye girdi. 1976 da asistan kadrosuna geçti. 1981 de Doktora ünvanını aldı (Özgen). 1983-84 öğretim Gör., 1984 de Yard. Doç., 1987 de Doç., 1994 de Prof. oldu. Halen İTÜ Jeodezi Ana Bilim dalında çalışmaktadır.
DİLAVER, Aslan
D.:1951 Sürmene
İlk ve orta öğrenimini Sürmene'de yaptı, 1974 de KTÜ den Y.Müh. olarak mezun oldu. 1985 de doktora (Şerbetçi), ve aynı yıl Öğr. Gör. oldu. 1987 de Yard. Doç., 1994 de Doç. oldu
DOĞAN, Ertuğrul
D.:1942 Nurhak/K.Maraş
İlkokulu Nurhak'ta, orta eğitimi Besni ve Malatya'da okudu. 1963-68 de İÜ Orman fakültesinden Orman Y. Müh. olarak mezun oldu. İki yıl Orm. Fak. Jeodezi ve Fotogrametri kürsüsünde asistan, 1970-71 de askerlik, 1971 de KTÜ ye asistan, 1977 de doktora (Erkin) yaptı. 1982 de Doç. oldu. Ekim 1985 de KTÜ den ayrılarak İÜ Deniz Bilimleri ve İşletmesi Enstitüsü Müdürüdür. Deniz jeolojisi ve jeofiziği anabilim dalı başkanı görevini Prof. olarak yürütmektedir.
DURAN, Faik Sabri
D.: 1882 İstanbul Ö.:07.05.1943 İstanbul
Türk coğrafyacısı
St. Benoit Fransız okulunu bitirdi. 1908 de Fransa'ya gönderilerek coğrafya öğrenimi gördü. 1912 de yurda dönerek Galatasaray lisesi, Mülkiye ve Darülfünun (Üniversite) edebiyat şubesinde coğrafya dersleri verdi. 1920 den sonra Gazi Eğitim Enstitüsü ve Devlet matbaasında müdürlük yaptı. 1933 Üniversite reformundan önce üniversiteden ayrıldı. 1941 de Ankara'da toplanan I. Coğrafya kongresine katıldı. 1942 de Türk Coğrafya kurumu kurucuları arasında yer aldı. Çeşitli ölçeklerde okullar için Dünya, Avrupa ve Türkiye duvar haritaları hazırladı. 1937 de Büyük Atlas en önemli çalışmasıdır.
EBUL VEFA
D.:940 Buzcan/Horasan Ö.:998
İlk defa tanjantı trigonometriye zil (gölge) ismi ile sokan Türk asıllı Horasan'ın Buzcan kentinden EBUL VEFA (Muhammed İbni Muhammed İbni Yahya İbni İsmail ibnül Abbas Ebul Vefa el Buzcani) Bağdat'ta saray bahçesindeki gözlemevinde çalışmış, Ayın yörüngesinin eğimini hesaplamıştır. Düzlem trigonometride birim çemberin yarıçapını r=1 aldı. Bir tanjant tablosu düzenleyerek sekant ve kosekant kavramlarını koydu. sin 2A=2 sinA cosA ve sin(A±B)=±ilişkilerini buldu. Hazırladığı sinüs cetvelinin incelik derecesi 1/6o4 = 8.10kadardır. Küresel trigonometride sinüs bağıntısını, çember içine çizilen düzgün çokgenlerde kenar ile yarıçap arasındaki ilişkiyi veren bir bağıntı buldu.
EKİNCİ, Akın
D.: 1953 Bandırma
İlk Okul, Orta Okul ve Liseyi Erzincan’da bitirdi. 1974 de KTÜ Jeodezi v Fotogrametri Müh. bölümünü bitirerek harita müh. ünvanını aldı. 1974 de Erzincan’da EMİ Harita Müh. ve Müş. Firmasını kurdu. 1985 yılına kadar Erzincan’da serbest harita müh. olarak imar uygulamaları yaptı. 1988 yılına kadar İller Bankasına halihazır haritalar yaptı. İlk defa TKGM tarafından ihalesi yapılan Kağızman ve Aralık ilçelerinin 11 000 km2 tutarında STK haritalarını yaptı. Fotogrametrik haritaya yönelerek firmayı İstanbula taşıdı. Bugün ülkemizin 180 personelle, serbest çalışan, fotogrametri uçağı ve renkli laboratuarı ile yurt dışında da hizmetler yapan en büyük bir firmanın Genel Müdürüdür.
ERBUDAK, Macit
D.:15.05.1912 İstanbul Ö.:27.04.1981 İstanbul
İlk ve orta öğrenimini Şam'da yaptı. Liseyi 1931 de bitirdi. 1935 de İstanbul Üniv. Fen Fakültesi matematik bölümünü bitirdikten sonra 1936 da Jeodezi öğrenimi için gönderildiği Berlin TH yı 1940 da bitirerek aynı yıl HGM de göreve başladı. 1944 de askerlikten ayrılarak Türk Maarif Koleji, Sağlık Bakanlığı Sıtma Savaş Umum Müdürlüğü, İller Bankası ve 1947-49 arasında TKGM de çalıştı. 1949-81 arasında 32 yıl Yıldız T. Üniversitesi Harita ve Kadastro şubesinin açılışı ve öğretiminde E.Ulsoy ve B.Tansuğ ile birlikte büyük bir özveri ile görev aldı. 1980 de Prof. oldu. Tübitak hizmet ödülü verildi.
Kaynak:Harita Kadastro Mühendisliği, sayı 10,1968 ve sayı 44, 1983; ÖZEN-ÖZDİL:Jeodezi Bilim kolunda tezler (1948-1981), s.3, KTÜ 1982; HKM sayı 65, 1989; HKMO İst. Bült. Sayı 27, 1993
ERDİN, Kadir
D.:18.08.1947 Kırklareli
llk ve orta öğrenimini Kırklareli'nde tamamladı. Edirne Öğretmen Okulunu dışardan bitirdi. 1966-70 arasında İÜ Orman Fakültesini bitirerek Geodezi ve Fotogrametri kürsüsünde asistan oldu. 1976 da kısa dönem askerlik yaptı. 1978 de doktora (Erkin) ünvanını aldı. 1982 de Doç. oldu. Halen İÜ Orman Fak. de Jeodezi ve Fotogrametri bilim dalında Prof. olarak çalışmaktadır. Öğretim Üyeleri Derneği başkanlığı yaptı.
EREN, Kamil
D.:15.10.1950
İlk ve orta öğrenim sonrası 1968-72 arasında YTÜ de harita Müh., 1972-74 arasında Y.Müh., 1980 de Ohio /ABD de Doktor, 1980-84 arasında ODTÜ de Yard. Doç.oldu. 1983-84 de Harita Gn. Kom.Harita Y. Teknik Okulunda Fiziksel Jeodezi dersi verdi. 1984 de Doç., 1986-93 arasında Birleşmiş milletler uzmanı olarak Suudi Arabistan'da çalıştı.
ERGİN, M. Nuri
D.:01.01.1928 Ş.Urfa
1953 de YTÜ de harita mühendisi, 1962 de Berlin TH da Dipl.-Ing. oldu. Yurda dönüşte çeşitli işlerde çalıştı. 1967 ye kadar Ankara Belediyesi İmar Müdürlüğünde, 1967-75 de Mesken Genel Müdürlüğünde çalışarak bu arada 1972 de Mainz (Almanya) de şehircilik ile ilgili çalışmalarda bulundu. 1975 den itibaren Konya DMMA (SÜ) çalışmakta olup 1976 da yeterlik çalışması (Erbudak) yaptı. 1979 da Doç., 1989 da Prof. oldu. 1978-82 arasında Bölüm Başkanlığı, 1992-94 arasında dekan yardımcılığı yaptı. 1994 de Ölçme Bilgisi kitabı yayınlandı. 1995 de emekli oldu
ERKAN, Hüseyin
D.:25.03.1935 Sakarya
İlk ve orta öğrenimini Sakarya'da tamamladı. 1954-58 arasında YTÜ de harita Müh. öğrenimi gördü. Askerlik sonrası 1961 de Y.Müh. oldu. 1974 e kadar TKGM de çeşitli yerlerde görev yaptı. 1974 de Konya SÜ de göreve başladı. 1976 da yeterlik (Tansuğ), 1979 da Doç. oldu. 1974-78 de Bölüm Başkanlığı 1981-82 de Akademi Başk. yardımcılığı yaptı. Prof. olduktan sonra emekli olarak STFA'nın GAP çalışmalarında da görev aldı. Oda yayını olarak 1989 da "Kadastro Bilgisi" kitabı yayınlandı. 1993 de yapılan 4. Kurultay başkanlığını yaptı. 1998 da STFA dan ayrılarak Harran Üniversitesine gitti. 1999 da burada Müh. Fak. Dekanı oldu.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1988; HKMO İstanbul Bülteni, sayı 9, 1991
ERKANLI, Yılmaz
D.:20.12.1934 Tunceli
1941-50 arasında Tunceli'de ilk ve ortaokuldan sonra 1950-53 de Ankara'da Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi ve 1953-57 arasında YTÜ Harita ve Kadastro Bölümünü bitirdi. 1958 sonuna kadar TKGM fotogrametri dairesinde çalışarak 1959-60 da askerlik yaptı. 1961-62 de YTÜ de fotogrametri Laboratuarında çalıştı. 1962-65 arasında Bonn'da jeodezi öğrenimi ile 1965 de Dipl. Ing ünvanını aldı. 1965-68 ve 1972-73 de Frankfurt'ta Aero-Exploration firmasında fotogrametrici olarak çalıştı. 1968-70 de Ankara TKGM Fotogrametri Dairesi Başkanı, 1971-72 de Wiesbaden Harita Dairesinde ve 1973-74 de Offenbach'ta Swissair Photo und Vermessung firmasında çalıştı. 1975-76 da Darmstadt TH da asistan oldu ve 1977 de doktora (Deker) ünvanını aldı. Halen Almanya'da çalışmaktadır.
ERKAYA, Halil
D.:02.09.1957 Dengere/Burdur
İlkokulu Dengere'de, Orta Okulu Gölhisar'da tamamladı. 1972 de Kadastro Meslek lisesini, 1976 da YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. bölümünü bitirdi. 1978 de Y.Müh. oldu ve aynı yıl asistan olarak YTÜ de göreve başladı. 1979-80 de Askerlik görevini yaptı. 1982 de Araş. Gör. Oldu. 1987 de doktora (Ö.Aydın) ve 1991 de Doçent ünvanını aldı. Dekan Yardımcılığı yaptı. Halen YTÜ de Öğr. üyesidir.
Kaynak: Harita Bülteni. Harita ve Kad. Müh. Odası, sayı 10, 1992
ERKİN, M. Kemal
D.:1910:Büyükada/İstanbul Ö.:1989 İstanbul
1916-1922 de Ortaköy'de ilkokulu okudu ve Galatasaray Lisesinden sonra 1930 da sınavla Fransa'ya gönderilerek Nancy Üniversitesinde Ormancılık öğrenimi ve bunu takiben 1933 de Münih'de bir süre jeodezi okudu. 1935 de yurda dönerek 1935-37 de Orman Gn. Müdürlüğünde Amenajman Şube md. lüğü, 1938 e kadar askerlik, 1938-44 arası Bolu'da Orman mektebine öğretmen ve müdür yardımcısı olarak çalışmış ve topografya dersleri vermiştir. 1944 de İstanbul'da Orman Fakültesine girerek 1948 de İÜ Orman Fak. de doktora (Fırat), 1954 de Doç., 1960 da İÜ de Prof. oldu. 1966-70 arası iki dönem dekan lık yaptı. KTÜ Orman fakültesi topografya derslerini de bir ara yürüttü. Emekli olduğu 1980 yılına kadar Geodezi kürsüsü başkanlığı yaptı. "Barometrik Nivelman", "Geodezi", "Fotogrametri" ve "Dengeleme" kitapları vardır
Kaynak: Tokmanoğlu,T.: İÜ Orm. Fak. Derg.,Seri A, 31(2) s. 1-12,1981; Erdin,K.: Orm. Müh. sayı 6, 1989
EROKAN, İslam
D.:15.08.1911 İstanbul Ö.:09.03.1997 İstanbul
Harita subayı (942-1)
İlkokulu Bafra'da okuyarak 1926 da askeri meslek ortaokulunu, 1930 da girdiği Askeri liseyi 1934 de bitirdi. Bir yıllık Harp Okulundan sonra Almanya'ya jeodezi öğrenimi için gönderildi. 6 yarıyıllık öğrenimden sonra savaş çıktığından Türkiye'ye dönerek Robert College'de İngilizce öğreniminden sonra ABD Cornell Üniversitesinde 1942 de Y.Müh. oldu ve Coast and Geodetic Survey'de bir yıl staj yaptı. Türkiye'ye dönüşte 1943-51 arasında HGM Jeodezi Şubesi müdürlüğü yaptı. Bu süre içinde Harita Okulunda ve Tapu Kadastro Lisesinde dersler verdi. 1952-55 arasında bu kuruma bağlı Hidrografi Dairesi teknik müdürü, 1955-58 arasında Astronomi-Jeofizik Şube müdürlüğü yaptı. 1963 de Bonn Üniversitesinde doktora (Wolf) yaptı. Bir süre Etibank Gn. Müdürlüğü, 1964-69 arasında Gn Md. yardımcılığı yaptı. 1969 da albay olarak emekli oldu.ve 1975 de İstanbul’a yerleşti Emekliliğinde Çukurova Üniversitesine derse gitti.
Kaynak: HKM, sayı 79, 1996; HD sayı 118, 1997
ERSÖZ, Zeki
D.:1903 İstanbul Ö.: ? Ankara
İlk, orta ve lise öğrenimini İstanbul'da yaptı. Tapu ve Kadastro Gn. Müdürlüğünde çalışırken 1929 da bir kararname ve sınavla mühendislik ruhsatı aldı. Bunun üzerine Fen amirliği görevi Başmühendisliğe dönüştü. TKGM nin çeşitli taşra kuruluşlarında, Fen amirliği, Şehir Kadastrosu Müdürlüğü görevlerini yaptı. 1946 yılında merkezde Fen Müşavirliği nirengi ve poligon amiri oldu. Aynı yıl yeni kurulan Tapu ve Kadastro Meslek Lisesine topografya öğretmeni, 1952 de fen müfettişi oldu. 1959-63 yılında Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri Daire başkanı oldu. Başmüfettiş oldu, 1968 de emekli oldu. Yayınları arasında "Topografya" üç cilt, "Planimetre", "Haritacılık", "Mesleki Problemler" gibi kitapları vardır.
Kaynak: Harita ve Kadastro Mühendisliği, sayı 11-12, 1968
ERTÜRK, M. Emin
D.: 30.06.1932 Yenişehir/Bursa)
1953 yılında Yıldız T. Üniversitesinden harita Müh. ünvanı ile mezun oldu. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde emekliliğine kadar çeşitli kademelerde çalışarak 1967 de Merkez Kadastro Müdürü olarak görev yaptı. Bir ara İsviçre'de incelemelerde bulundu. HKMO başkanlığı yaptı FIG ile ilgili çalışmalarda bulundu.
ESMER, Galip
D.:1915 Arapkir/Malatya
İstanbul Tapu ve Kadastro Okulundan sonra 1936 da Kadıköy Tapu Sicil Muhafızlığında göreve başlayarak sıra ile Yalova, Çanakkale, Rize, Sarıyer, Beşiktaş Tapu Sicil Muhafızlıkları, Kartal Kadastro Müdürü, Kadastro Daire Başkanı, Genel Müdür Muavini ve 1967-78 yılları arasında Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü yaptı. H.V.Velidedeoğlu ile "Gayrımenkul Tasarrufları ve Tapu Sicil Tatbikatı" ve 5. baskısı yapılan "Mevzuatımızda Gayrımenkul Hükümleri ve Tapu Sicili" isimli kitapları vardır.
Kaynak: Akabe, yıl 1, sayı 2, 1993, s.18
EVİNAY, Kerim
D.: 1916 Malatya Ö.:26.12.1986 Ankara
Harita subayı (942-2)
1935 de Atğm oldu. Jeodezi öğrenimi için gönderildiği Almanya'dan ve savaş çıkınca gittiği ABD'de Y. Müh ünvanını 1941 de alarak yurda döndü. 1942-51 arasında HGM de Fotogrametri şb., 1951-59 arasında Eğitim Şube Müdürlüğünde çalıştı, 1950 de Bnb., 1959 da albay oldu. 1960 da Planlama ve Koordinasyon grubu başkanı oldu. 1963-64 de Gn Md. yardımcılığı yaparak general rütbesi ile emekli oldu. Bir süre ODTÜ de sözleşmeli olarak çalıştı, çeşitli makalelerinin yanı sıra 1973 de yayınlanan dört dilde "Haritacılık Terimleri Sözlüğü" büyük bir çalışma ürünüdür.
Kaynak:Harita Dergisi sayı 69, 1964; HKM sayı 79,
EVLİYA ÇELEBİ
D.:25.03.1611 İstanbul Ö.: 1682
Türk yazarı ve gezgini
17. yüzyılın en büyük gezgin ve yazarlarından biridir. 24 yaşında İstanbul'un tamamını gezmiş bundan sonra Bursa'ya gitmiş ve oradan Osmanlı ülkesinin içinde ve dışında geziler yapmış, eserlerini toplam 6000 sayfa olarak 10 cilt halinde yazmıştır. 1.cilt İstanbul'a ait olup diğer 9 ciltte Anadolu, Trakya, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Ege- ve Akdeniz adaları'ndan bir kısmı, Kırım, Bağdat, Musul, Suriye, Filistin, Mısır, Mekke, Medine, Kafkasya, Macaristan, Batı İran- Azerbeycan, Sudan, Habeşistan, Güney Rusya, Lehistan, Avusturya, Güney Almanya, Hollanda, Danimarka, İsveç ülkeleri yer almıştır. Bazı abartmaları, yapmış olduğunu iddia ettiği bazı seyahatlarına gölge düşürmüştür. 50 yıl seyahat etmiş ve 22 savaşa katılmıştır.
FARABİ
D.: 872 Farab Ö.: 950/51
Türk bilim adamı
Asıl adı "Ebu Nasr Muhammed İbn Muhammed İbn Tarhan İbn Uzluğ" olup Türkistan'ın Farab ilinin Vasiç kasabasında bir Türk ailesinden gelmektedir. Bağdat'ta Arapça ve felsefe öğrendi. Mantık, astronomi ve musiki dallarında yetişti. Harran'a giderek felsefe öğrenimini artırdı ve Şam'da yerleşti. Tam bir filozof idi. 150 ye yakın eserleri arasında "Teknik Geometri" isimli bir de kitabı vardır.
Kaynak:BAYRAKDAR,M.: Farabi-Teknik Geometri. Kültür Bak. 1989; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.173, Ankara 1991İĞDEMİR: Farabi’nin ölümünün 1000. Yıldönümü, Belleten 17/18, s. 181 ff., 1941
FEYZİ EFENDİ
D.: ? Ö.: 1814 Çanakkale
Türk mühendis ve matematikçisi
"Muhaderatı feyzi" isimli bir yapıtı vardır. Bu kitap sekstant kullanılmasına aittir. 1220 H (1805) de yazılmıştır. Kilüdülbahir (Çanakkale boğazı) istihkamlarını takviyesi esnasında ölmüştür. Yıldız sarayı kitaplığından Üniversite kitaplığına geçen eserler arasında kapağında sekstant kullanan yazarın resmi olan kitabı da vardır.
GAZAN HAN
D.:05.11.1271 Abaskan Ö.:11.05.1304 Şalmı-Gazan/İran
Türk hükümdarı ve bilim adamı
İlhanlı hükümdarı Argun hanın oğludur. 1300 de Marega'ya ugrayıp gözlemevini tetkik etmiş ve dönüşte Tebriz'in batı tarafındaki banliyosu Şem'de bir gözlemevi kurdurmuştur. Tahta geçmeden önce 1295 de Müslüman oldu. Doğa bilimleri, astronomi, el sanatları, tarih, tıp ve kimya ile uğraştı.
Kaynak:SAYILI,A.:Gazanhan rasathanesi. Belleten cilt 10, sayı 40,S.625-640, 1946
GELENBEVİ İSMAİL
D.:1730 veya 1737 Gelenbe/Manisa Ö.:1790 veya 1799 Larisa/Yunanistan
Türk matematikçisi
İsmail bin Muhammed Gelenbevi de denir. Soma yakınında Gelenbe bucağında Mahmud efendinin oğlu olarak doğdu. Yüksek öğrenim için İstanbul'a giderek ayaklı kitaplık ismi ile anılan Müftüzade Mehmed efendiden zamanın bilgilerini öğrenmiş, matematik bilgisini sırf kendi çabası ile elde etmiştir. I. Sultan Hamid zamanında Mühendishane-i Bahri-i Hümayün'a (Denizcilik mühendis okulu) matematik hocası olmuştur. Matematik ile ilgili olarak Türkçe ve Arapça birçok kitap ve makalesi vardır. Önemli eserleri: "Hesap özeti", "Kesir hesabı", 1788 de "Şerhi cedavilü'l Ensab" (logaritma cetveline ait açıklama), 1805 de üçgen çözümleri ve trigonometrik fonksiyonlara ilişkin işlem yapmağa elverişli bir cetvel olan "Adla-i müsellesat" (üçgen kenarları), "Kitab-ül Merasid" (Rubu tahtası ile trigonometrik işlemler), Ensab adını verdiği logaritmaya ait derin bilgisi vardır. III. Selim'in kendisine olan takdirlerini çekemiyen Şeyhülislam Hamidizade Mustafa efendi Gelenbevi'ye sert bir tektirname yazarak felç ve ölümüne neden olmuştur.
Kaynak: BİNGÖL,A.: Gelenbevi İsmail. Kültür ve Turizm Bak. 1988; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.629, Ankara 1991
GOLTZ, Colmar Baron von der
D.: 12.08.1843 Bilkenfeld/Doğu Prusya Ö.: 06.04.1916 Bağdat
Alman subayı
Golç Paşa olarak anılan bu Alman subayı Osmanlı imparatorluğu zamanında ordunun yeniden teşkilatlanması ve düzenlenmesi için 1883 te Türkiye'ye çağrıldı. Paşa ünvanı ile Genelkurmay 2. Başkanlığına atandı. "Merhaba Asker" selamı ondan kalmadır. Ülkenin harita eksikliğini gidermek için Rumeli ve Batı Anadolu haritalarını yaptırmağa çalıştı. 1888-95 yılları arasında İstanbul ve Karadeniz Boğazının 1:100 000 ölçekli haritasını yaptı. Tifustan öldü. Mezarı İstanbul'dadır.
GÖKMEN, M.Fatin
D.:1877 Akseki Ö.:1955 İstanbul
Türk astronomu
Fatin hoca olarak ta tanınır. İzmir'in Bayındır kazasında orta öğrenim yaptı. İstanbul'da Fen Fakültesini 1904 de bitirdi. Müneccimbaşı Hüseyin Hilmi'den astronomi ve takvim hazırlama öğrendi. Fen fakültesinde olasılık ve astronomi dersleri verdi. Bir süre de dekanlık yaptı. 1910 da ilk Türk gözlemevinin temelini attı. 1910-43 yılları arasında İstanbul gözlemevi müdürü oldu. 1950 ye kadar Konya milletvekilliği yaptı. Birçok bilim adamı yetiştirdi. Astronomi konusunda çalışmaları vardır. Mahkemeler tarafından geçmiş yıllardaki güneşin doğuşu ve batışı anları kendisinden sorulurdu. Kitaplarını Süleymaniye kitaplığına devretti. Astronom Tarık GÖKMEN (1918-1985) oğludur.
Kaynak:Harita Dergisi , sayı 52, 1956;TAN,K.: Silahlı Kuvv. Derg., sayı 236, 1970
GÖNENÇCAN, Atila
D.:Ankara
Münih'de Jeodezi öğrenimi yaparak Dipl.-Ing. ve aynı yerde 1964 de doktora (Kneissl) yaptı. Doktorası DGK-C dizisinde 81 numarada yayınlandı. Dönüşte bir süre ODTÜ'de çalışarak daha sonra Almanya'ya yerleşti. Köln Üniversitesinde çalışmaktadır.
GÖNENÇCAN, Mustafa
D:19.05.1909 Ladik Ö:20.03.1965 Ankara
Harita subayı (930-12)
Harp Okulunu 1930 da ve İstihkam Fen Okulunu 1933 de bitirdi. 1935 yılında Almanya'ya gönderildi. Savaş çıkması üzerine 1939 da döndü. Öğrenimini tamamlamak üzere isviçre’ye giderek 1942 de Y.Müh. oldu. Dönüşte HGM'de çalıştı.. Müh. oldu. Dönüşte HGM'de çeşitli görevlerde çalıştı, 1948-53 arasında Fotogrametri Şb. Müdürlüğü yaptı. 1954 de izinle Ankara Belediyesi Harita Şb. Müdürlüğü ve 1958 de Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arazi kadastro ve Fotogrametri Dairesi Başkanlığı ve daha sonra Genelkurmay Askeri Coğrafya Dökümantasyon Grup Bşk. vekilliği yaptı. Genelkurmay İstihkam Dairesi Başkanlığında görevli iken 1960 da albay olarak emekli oldu. Sivil hayatta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden Dairesinde çalıştı. Çocuklarından biri (Atilla G.) Münih'de jeodezi öğrenimi yaparak 1964 de Dr. olmuştur
Kaynak:Harita ve kadastro mühendisliği, sayı 1, 1965; Harita Dergisi sayı 69, 1964
GÜLER, Attila
D.:15.10.1944 Samsun Ö.:09.08.1988 Ankara
İlkokulu Samsun'da, orta öğrenimini 1955-61 de Erzincan Askeri Lisesinde tamamladı. 1961-63 de Harp Okulunda okudu. 21 Mayıs 1963 olayı ile ayrılarak, 1963-68 de Samsun Meteoroloji Bölge Md. e çalıştı. 1968-73 arasında KTÜ jeodezi bölümünü bitirerek Y.Müh. oldu. 1970-75 de İller Bankası Samsun Bölge Md de çalıştı, 1975 de KTÜ' ye asistan olarak girdi, 1980 de doktora (Şerbetçi) yaptı, 1987 de Yard. Doç. oldu. Bir yaz tatilinde Ankara'da vefat etti. Mezarı Samsun'dadır. Kitapları YTÜ ne bağışlandı
Kaynak:Harita ve Kadastro Mühendisliği, sayı 62, 1988, s. 3-13; HKMO İst. Bült. Sayı 1, 1991
GÜNÇAN, Mehmet Hakkı (Bayrakzade)
D.: 1864 Çarşamba/İstanbul Ö.:02.02.1942
Harita subayı (302-2)
Topçu fenni bölümünü bitirdi. 1890 da Paris'te Şevki Paşa ile jeodezi öğrenimine başladı. 1894 de Türkiye'ye döndü. Edirne inşaat komisyonunda bulundu. 1910 da Türkiye-Bulgaristan sınır belirleme işinde çalıştı. Harp Akademisinde jeodezi öğretmenliği yaptı. "Taksim-i arazi" (Jeodezi) kitabı yazdı. Balkan Savaşında tümen kumandanlığı yaptı. 1914 de tuğgeneral rütbesi ile emekli oldu. Sivil yaşamında Emlak Kredi Bankası Fen kurulu şefliğinde bulundu.
GÜNEŞ, İsmail-Hakkı
D.:09.08.1938 Uşak
İlk ve Orta okulu Uşak'ta (1955), Liseyi Ankara'da Teknik Lise ve Kabataş'ta (1957) okudu., 1958-62 de YTÜ de harita Müh. 1963 de Y.Müh. oldu. Gebze, Konya Kadastro Md.de TKGM fen müşavirliğinde çalıştı. 1967-69 da askerlikten sonra 1969-70 de tekrar TKGM de, 1970-72 de DSİ'de çalıştı. 1972 de İTÜ Jeodezi bölümünde asistan, 1978 de doktora (Özgen), 1978 de Öğr. Gör. ve 1982 de Doç. ve 1989 da Prof. oldu. Trakya ve Anadolu ve Otoyolo projelerinde çalıştı. Çeşitli konuda kitap ve makaleleri vardır. Halen İTÜ de Prof. olarak çalışmaktadır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1992
GÜRBÜZ, Hayrettin
D.:1937 Kilis
İlk ve orta öğrenimi Kilis'te okuyarak 1955 de Ankara Kadastro Meslek lisesini bitirdi, 1956-60 da YTÜ harita Müh., 1961 de Y.Müh., 1962 de Kilis Kadastrosu, 1962-64 de askerlik, 1964-68 arasında, Maraş, Burdur ve Keban Kadastro Md. de 1968-74 de TKGM Fotogrametri Dairesinde Havai Nirengi Şb. Md., 1971-72 de ITC de Fotogrametri Müh., 1973 de Konya DMMA (SÜ) ya Öğr. Gör., 1975 de Akademiye full time olarak atandı. 1976 da İTÜ de doktora (Aytaç), 1981 de Konya Akademi Başkanı olup 1980 de Doç, 1988 de Prof. oldu. 1988-1994 de Ankara Hacettepe Üniv. ve daha sonra Zonguldak Karaelmas Üniversitesinde Dekan olarak çalıştı. 1994 de tekrar Hacettepe'ye döndü.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1990
GÜRKAN, Onur
D.:26.06.1938 Çivril/Denizli
İlk ve orta öğreniminden sonra Tapu ve Kadastro Meslek lisesini 1956 da, YTÜ'sini 1960 da bitirerek harita mühendisi ve 1961 de Y.Müh. oldu. 1962 ye kadar YTÜ fotogrametri laboratuarında çalıştı, 1962-64 te askerlik yaptı, 1965 e kadar TKGM fen müşavirliğinde, 1968 e kadar, EBİM sistem analizi Şb. md. yaptı. Nisan 1968 de KTÜ'ye girdi. Burada açılan bölümün kuruluşunda görev aldı. 1973 de Bonn'da doktora (Wolf) yaptı. 1973-75 arasında KTÜ'de asistan ve 1975 de bir yıl Ohio State University (ABD) de çalıştı. HGM de Harita Y.Teknik Okulunda fiziksel jeodezi dersi verdi. 1978 de Doç., 1987 de Prof. oldu ve ayni yıl KTÜ den ayrılarak Boğaziçi Üniversitesine bağlı Kandilli Rasathanesinde Jeodezi Anabilim dalı başkanlığına getirildi.. Çeşitli makaleler yanında Fiziksel Jeodezi konusunda iki çeviri kitabı vardır
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1990
GÜRLER, Mehmet
D.1932:İslahiye/G.Antep
İlkokulu 1947 de, Orta okulu 1950 de Osmaniye'de, Kadastro Meslek Lisesini 1953 de bitirdi ve 1954-58 de YÜ den harita Müh. olarak mezun oldu. 11.5 yıl TKGM de çeşitli görevler yaptı. 1971 de Konya Belediyesi Teknik Başk. yard. oldu. KDMMA'da Harita ve Kadastro bölümü kuruluş ekibinde görev aldı ve bu okulda 1975-1984 yılları arasında Öğr. Gör. olarak çalıştı. "İmar Planları ve Uygulama Tekniği" isminde bir kitap yazdı. 1984 de emekli olarak bir süre Konya'da serbest çalıştı. Daha sonra İzmir'e giderek burada serbest çalışmağa devam etti. Odanın İzmir Şb. başkanlığını yaptı.
Kaynak: Harita Bülteni. Harita ve Kad. Müh. Odası, sayı 10, 1992; Mesleğimizde 30. yılını dolduranların Özgeçmişleri, HKMO, Ankara 1988
HALİL FAİZ
D.:1674 İstanbul Ö.:1721
Türk matematikçisi
Babası Cabizade Mustafa bin İsa'dır. Matematik konularında çalışmış bir Türk bilginidir. Devrin bilim adamlarından Bostan Salih, Kara Halil, Mesçizade Abdullah ve Neşati Dededen ders aldı. Astroloji ile uğraştı. Yapıtlarından "Hesap Özeti", "Gezegenler üstüne makaleler", "Yıldızlarla uğraşma hesapları" (astroloji ile ilgili) dır.
Kaynak:KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.617, Ankara 1991
HEKİMOĞLU, Şerif
D.:22.02.1947 Kula/Manisa
1953-61 arasında Kula'da ilk ve orta öğrenim, 1961-64 de Ankara'da Tapu-Kadastro Meslek lisesi, 1964-68 de YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi, 1969 da Y.Müh. 1969-70 Bafra Tapulama Md.lüğü, Nisan 1970 KTÜ'ye asistan, 1976 da Bonn'da doktora (Wolf) yaptı. Doktorası DGK dizisinde C 226 numarada yayınlandı. 1976 da kısa dönem askerlik, 1981 de Doç., 1985 de Calgary Üniversitesinde (Kanada), dönüşte 1986-1987 de İzmir belediyesinde, 1987-1989 yılları arası Trakya Üniv. (Edirne) de çalıştı. 1989 da YTÜ de Jeodezi Anabilim dalında Prof. oldu. "Küresel Trigonometri" kitabı vardır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997
HOŞBAŞ,R.Gürsel
D.:23.02.1961 İstanbul
İlkokul, Ortaokul ve Lise öğretimini İstanbul’da tamamladı. 1979-1984 yılları arasında YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü Lisans öğrenimini. Okudu. 1985 de Araş. Gör. Olarak atandı. 1992 de YTÜ’de Dr. ünvanını aldı.1994 de Yard. Doç. ve 1998 de Doç. oldu.
HUMANN, Carl
D.:06.01.1839 Steele/Ruhr Ö.:12.04.1896 İzmir
Alman inşaat mühendisi
Berlin'de inşaat akademisini okudu. Şimdi Berlin'de olan Bergama kazıları ile ün yaptı. Bir tesadüf Samos adasında Hera mabedi kazılarında çalışırken Türk hükümeti 1894 de Filistin demiryolu görevini verdi. Daha sonra İstanbul-İzmir karayolu etüdünü yaparken Bergama'daki bazı buluntuları arkeologlara gösterdi. 1878 de Türk hükümetinin izni ve Prusya Devletinin önerisi ile 1866 da Bergama tapınağını ortaya çıkardı. Çeşitli ölçekte Bergama haritasını yaptı. 1880 de Greifswald Üniversitesinde onur doktoru ünvanı verildi. Prusya Akademisi Batı Anadolu'nun bir çok yerlerinde kazı işleri verdi. Bergama'da bir büstü dikildi.
Kaynak:Vermessungstechnik 1989,S.36
IŞIK, Burhan Celil
D.: 15.10.1955 İstanbul
İlk ve Orta öğrenimini İstanbul’da tamamlayarak Kabataş Lisesinden mezun oldu. 1979 da Lisans ve 1981 de Y.Lisans öğrenimini bitirdi, aynı yıl YTÜ ye asistan olarak girdi. 1982 de Jeodezi Anabilim dalı Araş. Gör. ne atandı. 1985 da Dr. ünvanını aldı (A.Tuğluoğlu).1987 de Yard. Doç. ve 1990 da Doç. oldu. 1998 de Jeodezi Anabilim dalında Prof oldu
İBNİ SİNA
D.: 980 Belh/Buhara (Özbekistan) Ö.:1037 Hamadan/İran
Türk filozof ve bilgini
Batıda "Avicena" olarak bilinir. Esas adı "Ebu Ali-Hüseyin İbni Abdullah İbni Hüseyin İbni Ali as şeyh ar Reis İbni Sina al Buhari"dır. Tıp ve kimya konularında çok ünlüdür. Toplam 233 kitap ve makalesi vardır. Bunlardan 16 sı matematik ve astronomi ile ilgilidir. Yayınlarından bazıları:"Gök cisimlerin sınırları", "Gezegenlerin uzaklıkları", "Gözlem aletleri", "Öklidin geometri yöntemi ve aritmetiği", "Küre üzerine çizilen paralel doğrular", "Astronomik rasatlar", "Son ve sonsuzluk", "Fizik ve metafizik", "İnsani bilgiler ansiklopedisi" (20 cilt), "Hayvanlar tarihi", "Sağlık ve ilaçlardır". Astrolojiye inanmazdı. Dinamik konularında da incelemeler yaptı. 5 ciltlik "Kanun" isimli kitabı bir tıp ansiklopedisi sayılır ve batı üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Tortul kayaçların, fosillerin ve dağların oluşumu ile ilgili bugün aynısı tekrarlanan bilimsel açıklamalar ile jeolojinin kurucusu sayılır.
Kaynak: GÜNALTAY:İbni Sinanın şahsiyeti ve milliyeti. Belleten IV/13, 1940, s.1-37; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.229, Ankara 1991; A.KOÇİN:İbni Sina. Bilim ve Teknik sayı 278, 1991; TANDOĞAN,Y.A.:İbni Sina’nın Matematik ve Astronomi Cephesi, İbni Sina Kongresi, 1984
İBRAHİM MÜRSEL
D.:15. yüzyıl
Türk haritacısı
15. yüzyılda yaşamış Trablusgarplı bir Türk denizcisi olup "Mürsiyeli İbrahim" de denmektedir. 1456 da Akdeniz haritası ve 1460 da Güney Avrupa haritası yapmıştır.
İBRAHİM MÜTEFERRİKA
D.:1674 Kolozsvar/Macaristan Ö.:1745 İstanbul
Türk basımevi kurucusu
Aslen Macardır. Protestan papazı olmak üzere kolejde okutuldu. 1692 de Türklerle bir savaşta esir düştü. İslamlığı kabul ederek Türkçe öğrendi. Babiali 'de Müteferrika (Padişahın özel hizmetlerine tayin edilen adam) oldu. Macarca ve Latince biliyordu. 1711/14 de Müslümanlığı savunmak için "Risalei İslamiye" isimli bir kitap yazdı. 3. Ahmed'in bir mektubunu 1715 de Viyana'da Prens Eugen'e götürdü. İstanbul'da bir basımevi kurmak isteyen Said Mehmet ef. ile tanıştı. Bu iş için makina ve kalıplar getirildi. Yalova'da bir kağıt fabrikası kuruldu. Hattatlar bu girişime karşı çıktılar. Bunlara basımevinde dini kitaplar basılmıyacağı sözü verildi. Bu yolda Damat İbrahim paşa Şeyhulislam Abdullah ef. den fetva aldı. 1726 da İ. Müteferrikanın evinde basımevi kuruldu. İsmi de "Basmacı İbrahim" oldu. Bastıkları kitap Sahhahi Cevherinin tercümesi olan "Vankolu lüğatı"dır. İki yılda basılmış ve 1729 da yayınlanmıştır. Ondan sonra katip Çelebi'nin Türk denizciliğinden bahseden 5 haritalı 75 sayfalık "Cihannüma" kitabı oldu.
Kaynak: A.KOÇİN:Bilim ve Teknik, sayı 284, 1991; D.UÇAR:1. UluslararasıTürk-İslam Bilim ve Tekn. Tarihi Kongresi 1981; Dz. K.K. Hidrografi Neşriyatı 81/6, 1981; A.Hezarfen: Basmacı İbrahim Müteferrika. Tarih ve Toplum sayı 119, 1993
İLMAN, Lütfi Oğuz
D.:1915 Ö.:1980
Fen Fakültesi matematik bölümünü bitirdi. Devlet adına jeodezi öğrenimi için Almanya'ya gönderildi. Başlangıçta doktora için gönderilen İlman Berlin TH'yı 1. Sömestreden başlayarak 1940 da bitirdi ve harita Y.Müh. ünvanını aldı. Yurda döndükten bir süre sonra sivil hayata atılarak serbest çalışmağa başladı. Çok sayıda halihazır harita yaptı.
İNAL, Cevat
D.:1961 Eskişehir
1967-1972 de İlk Öğrenimini Eskişehir’de, 1972-1977 de Orta öğrenimini Buca’da yaptı. 1975-1978 yılları arasında Ankara Tapu Kadastro Meslek Lisesini bitirdi. 1978-1982 de SÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirerek 1983 de Araş. Gör. Olarak atandı.1984 de YTÜ de Y.Müh. oldu ve 1985 de 2 ay Hollanda’da staj yaptı. 1988 de YTÜ de Dr. (H.Kıran) ünvanını aldı. 1989 da Bölüm Bşk. Yrd. 1993 de kısa dönem askerlik yaptı ve 1998 de Doç. oldu.
İSHAK EFENDİ
D.:1774 Narda/Yanya Ö.:1836 Süveyş
Türk matematikçisi
Başhoca olarak da anılır. Yanya'nın Narda kasabasındandır. Sonradan Müslümanlığı kabul etmiş bir Musevi mühendisin oğludur. Türkçe, Arapça, Farsça, Rumca, İbranice, Latince ve Fransızca bilirdi. Kur'anı ezberlemiştir. 1769 da Hotin'de savaşta yaralandı. İyileştikten sonra donanmaya girdi. Kaptanı Derya Gazi Hasan Paşa'nın yanında çalıştı. 1776-77 de Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa'ya seyahat etti. 1786 da Fransa'ya tekrar gitti. İstihkam kontrolleri için Rumeli ve Balkanlar'a gitti. 1816 da Mühendishane-i Berri-i Hümayün (Şimdiki İTÜ'nün çekirdeği olan kara mühendislik okulu) de matematik hocası oldu. Aynı zamanda tersane tercümanlığı yapmıştır. 1831-35 arasında bu okula Başhoca (rektör) olmuştur. 1831-34 arasında yazdığı "Mecmua-i Ulumi Riyaziye" isimli 4 ciltlik bir eseri vardır. Diğer yapıtları yanında 1833 yılında basılan"Aks-ül Meraya Fi Aks-ül Zavaya" (Ters açılı Pirizmalar) adındaki kitabında Oktant ve sekstant ile yükseklik açısı ölçerek zaman, enlem, boylam ve azimut belirlemesini anlatan bir kitabı yayıınlanmıştır. Medine dönüşü Süveyş'te vefat etti.
Kaynak: AYGÜN,A.:Harita Dergisi sayı 11, 1936; AYGÜN,A.:Türk haritacılık Tarihi, cilt I,s.119. HGM 1980, Ankara; F.R.UNAT:Belleten, sayı 109, s. 89-115; Belleten sayı 207-208, s. 735-765, 1989
İSMAİL ÇINARİ BKZ KALFAZADE İSMAİL ÇINARİ
İZ, Hüseyin Baki
1970-74 arasında KTÜ de jeodezi öğrenimi yaparak harita Müh. ve aynı üniversitede 1976 da Y.Müh. oldu. ABD'ye giderek burada OSU (Ohio State University) da 1987 de doktora ünvanı aldı. Halen ABD'de çalışmaktadır.
KADIZADE RUMİ
D.:1365 Bursa Ö.:1430 Semerkand
Türk astronomu
Esas adı "Molla Mehmet oğlu Selahittin Musa" dır. Horasan ve Maverunnehir'e giderek büyük ün kazandı. Uluğ bey tarafından Semerkant'ta itibar ve hürmet gördü ve Gıyasüddin CEMŞİDİ ile birlikte 1420 de bir gözlemevi kurma görevi verildi. Bu gözlemevindeki çeyrek daire şeklindeki sabit açı ölçü aletinin (kuadrant) yarıçapı 40 m kadardı. Her dereceye yaklaşık 70 cm karşılık geliyordu. Ölçtükleri Semerkant'ın coğrafi koordinatları bugünkü ile karşılaştırılırsa 1'24" lik küçük bir fark görülür. Vefatından sonra öğrencisi Ali KUŞÇU gözlemevinin müdürü olmuştur. İstanbul'da şehit Ali paşa kitaplığında Arapça bir hesap kitabı (No 1992) ve 1 derecelik sinüs hesabına ait bir makalesi vardır.
Kaynak: ÜNVER,S.: Bursalı Kadızade Rumi ve devrinin diğer bilimcileri. Eğe Üniv. 1960; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.456, Ankara 1991
KALFAZADE İSMAİL ÇINARİ
D.: ? İstanbul Ö.:1779 İstanbul
Türk matematikçisi ve astronomu
18. yüzyıl ilk yarısında İstanbul'da doğdu. III. Mustafa zamanında yaşadı. 1767 de Laleli camii muvakkitliğine (Zaman hesaplayıcısı) getirildi. Logaritmayı ülkemize tanıtan kişidir. III. Ahmet zamanında elçi olarak Avrupa'ya giden 28 Mehmet Çelebinin getirdiği astroloji ile ilgili kitaplarla birlikte gelen D.CASSİNİ'nin astronomi cetvelini III. Mustafa'nın emri ile 1772 de "Tuhfe-i Behic-i Rasini terceme-i Zic-i Kasini" adıyla dilimize çevirmiştir. Bu yapıta logaritmayı, özelliklerini ve kurallarını tanıtan bir bölüm ve logaritma cetveli ekledi.
KALKAN, Yunus
D.: 1954 Darende
1974 de Kahramanmaraş Lisesinden mezun olduktan sonra aynı yıl girdiği İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünden 1979 da mezun oldu. 1982 de Y.Müh., 1988 de Doktor (O.Baykal) ve 1994 de Doçent ünvanını aldı. Halen aynı bölümün Ölçme Tekniği Anabilim dalında Öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
KALYONCU, Ayhan
D.:1936 Zonguldak
İlk ve orta öğrenimini Zonguldak'ta tamamlayarak 1958 de YTÜ den Harita Müh.olarak mezun oldu Kısa bir süre TCK da çalışarak 1959-1977 yılları arasında TKGM de teksif nirengi işlerinde çalıştı.1960-61 de askerlik yaptı. 1973-74 yıllarında ITC (Hollanda) de Hava fotoğrafçılığı ve Navigatörlük eğitimi yaptı. Dönüşte uçuş ekipleri yönetimi ve navigatörlük görevini yürüttü. 1977-1983 arasında Karayolları Genel Müdürlüğünde çalıştı. 1978 de Fotogrametri, 1981 de Jeodezi ve Fotogrametri Fen heyeti müdürü oldu. 1983 de emekli olarak serbest hayata atıldı.
Kaynak: Harita Bülteni ,s.ayı 16, 1993; Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, HKMO Ankara 1988
KARAALİ, Celalettin
D.:1952 Sürmene
İlk ve Orta öğrenimini Sürmene'de yaparak 1970-74 arası KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi. 1976 da Y.Müh. oldu. 1977 de KTÜ'de asistan oldu, 1982 de askerliğini bitirdi, 1985 de doktora (Gürkan) yaptı. Bir süre Öğr. Gör. oldu. 1987 de Yard. Doç. oldu. 1988 de Trabzon MYO Md. yard. na atandı. 1994 de Doç. oldu.
KAŞGARLI MAHMUD
Türk bilim adamı
Al Kaşgari de denir. 11. yüzyılda yaşamıştır. 1076 da yayınladığı "Divanü Lügati Türk" de çizdiği sini gibi düz ve yuvarlak bir dünya haritasında Orta Asya, Çin, Yakın Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerini şematik olarak göstermiş batıda Volga ırmağını geçmemiştir.
Kaynak:ÜLKÜTAŞIR:Kaşgarlı Mahmud. TDK yayını 1972 Ankara
KATİP ÇELEBİ
D.:1609 Ö.:1657
Türk bilgini
Asıl adı Mustafa olup Doğuda Hacı Halife, Batıda Hacı Kalfa olarak bilinir. Babası Enderun'da silahtardı. Çeşitli hocalardan ders aldı. Arapça ve Farsça ve Latince bilirdi. Tarih, coğrafya, bibliyografya, toplum bilimi alanlarında 27 yapıt yazdı. Girit seferi (1645-46) dolayısı ile haritaların nasıl yapıldığını öğrendi. En önemli yapıtlarından "Cihannüma" (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır. 1648 de yazılmağa başlanan bu kitapta Dünya'nın yuvarlaklığı üstüne kanıtlar verildikten sonra Japonya'dan Erzurum'a ve Irak'a kadar ülkelerin coğrafyasını, kısa tarihini, bitki ve hayvanlar alemini anlatır. İbrahim MÜTEFERRİKA tarafından 1732 de basılan bu eser çeşitli dillere çevrilmiştir. 1733 de yazdığı "Takvimü-tevarih" Adem peygamberden 1648 e kadar olayların tarihsel kronolojisidir. "Keşfüz-Zunun" (Sanıların keşfi) adlı bir yapıtı da Arapça bibliyoğrafya sözlüğü olup 10 000 yazarın yaşam öyküsü, 14 500 kitap ve risale alfabetik olarak tanımlanmıştır. 20 yıl süren bu çalışma sonucunda elde edilen bu yapıt 1835-58 de yedi cilt olarak Latinceye çevrilmiştir. İstanbul'da pusula sapmasını ölçmüştür.
Kaynak:Haritacılar Mecmuası. sayı 3, 1934
KAVALALI, Semih
D.: 1932 İstanbul
İzmir Karşıyaka Lisesini bitirdi. 1955 de İTÜ İnşaat bölümünden mezun oldu.1955-56 da Demirkaya barajında çalıştı. Bunu takiben Almanya’ya giderek 1956-65 arasında Berlin’de Wayss & Freitag KG şirketinin Planlama bürosunda statikçi ve betonarmeci olarak 1962 de Berlin'de Fotogrametri konusunda doktora (Burkhardt) yaptı, 1965-68 de Eğe özel Mimarlık ve Mühendislik Yüksek Okulunda Öğr. Gör. Olarak görev yaptı. 1968 de İTÜ de Doç. oldu.1974 de Ege Üniversitesinde Prof. oldu. 1968-1994 yılları arasında Ege Üniversitesi ve 9 Eylül Üniversitesinin Müh. Bilimleri, Güzel Sanatlar ve Mühendislik Fakültelerinde Doç. ve Prof. olarak çalıştı. 1994 Ağustosunda de emekli oldu.
KAYA, Ahmet
D.:03.11.1953 Sivrihisar/Eskişehir
İlk ve orta öğrenimden sonra 1970-74 de İÜ Fen Fak. Matematik-Fizik lisansını okudu. Askerlikten sonra KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri müh. bölümüne asistan olarak girdi. 1979 da master yaptı. 1984 de Dr. ünvanını aldı (Özbenli) ve Yard. Doç. atandı. 1987-89 arasında KTÜ Bilgisayar bilimleri uygulama ve araştırma merkezi direktörlüğünü yaptı. 1994 de Doç. oldu. "Basic Programlama Dili" adında bir kitabı vardır.
KAYNAK, Andaç
D.:1939 Uluborlu/İsparta
1957 de Kadastro Meslek Lisesini bitirdi. 1962 de YTÜ ni bitirerek aynı yıl İller Bankası Antalya bölgesinde göreve başladı. 1969 da askerlikten sonra 1971 de serbest hayata atılarak Ankara’da AN-KA şirketini kurdu. O tarihten beri çeşitli harita işlerini yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1991
KAYNAK,Evren
D.:
1958 yılında YTÜ Harita Kadastro şubesini bitirerek askerlik görevini tamamladı ve 1960 da TKGM, Arazi Kadastro ve Fotogrametri dairesinde göreve başladı. 1963 de İmar ve İskan bakanlığı, Afet İşleri Gn. Md. de ve aynı yıl Kamulaştırma Fon kurulu Müdürü, 1968 de Etüd Proje daire başkan yardımcısı oldu. 1970 –71 de Londra’da Bölge plancılığı lisansüstü öğrenim gördü. 1972 de Etüd Proje daire başkanı, 1974 de Afet İşleri Gn. Md. yardımcısı. Oldu ABD’de 4 aylık bir eğitim sonucunda 1979 da Afet İşleri Gn. Md. başyardımcısı oldu. 1978 de İmar ve İskan Bakanlığı Müsteşar yardımcısı oldu. 1981 de emekli olarak özel bir inşaat şirketinin Çarabolli/Libya bölge müdürü oldu. 1984 den itibaren Bayındır İnşaat ve Turizm A.Ş.de Tuizm işlerinden sorumlu Gn. Md. yardımcısı olarak çalışmakta olup 1972-73 ve 1975-76 arasında 2 dönem oda başkanlığı yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1988
KERETLİ, Ahmet
D.: 1916 (1332) Gaziantep
Harita subayı (1943-2)
Harp Okulundan sonra 1937 yılında Almanya'ya jeodezi öğrenimi için gönderilmiş, savaş çıkınca 1939 da dönmüştür. 1940 yılında öğrenimi tamamlamak amacı ile ABD'ye gönderilmiş ve Y. Müh ünvanı ile 1945 de yurda dönmüştür. 1952 de Bnb., 1960 da Alb. oldu. HGM de 1945-59 arasında Fotogrametri şubesinde, 1959 da Plan koordinasyon grubunda Nato şb. md.lüğü, 1960 da albay olarak emekli olduğu 1964 yılına kadar Plan Koordinasyon grup başk. ve Genel müdürlük genel sekreterliğinde çalışmıştır. Emekliliğinde ODTÜ'de bir süre sözleşmeli olarak çalıştı.
Kaynak: Harita Dergisi sayı 69, 1964
KIRAN, Hasan
D.1930 Bulancak/Giresun
1953 de YTÜ mezunu, 1969 da Y.Müh. oldu. 1976 da yeterlik yaptı (Ulsoy). 1979 da Doç. oldu. 1988 de Prof. oldu. Yıldız T. Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Bir süre 1995 yılına kadar Bölüm başkanlığı yaptı. 1997 de emekli oldu.
Kaynak: HKMO Bülteni 38, 1998
KOÇ, İbrahim
D.:05.05.1949 GördeşManisa
Gördes'de ilk ve orta öğrenimden sonra 1968 de Ankara'da Tapu ve Kadastro Meslek lisesini bitirdi. 1972 de YTÜ den harita mühendisi, 1974 de Y.Müh. oldu ve YTÜ ye asistan girdi. 1976 da kısa dönem askerlik sonrası tekrar YTÜ ne döndü. 1979 da Dr. ünvanından (Erbudak) sonra 1981 de ETH Zürich'de elektronik uzunluk ölçüsü konusunda çalıştı. 1983 de Yard. Doç.ve 1989 da Doç. oldu. “Ölçme Bilgisi I”,"Jeodezik Hesap ve Ölçme Bilgisi konularında çözümlü problemler" ve Ölçme Bilgisinde bazı Konular ve sayısal uygulamalar I ve II" adında kitabları vardır.
KOÇAK, Erdal
D.:1931 G. Antep
İlk öğrenimini G. Antep'te, orta öğrenimini Ankara'da tamamladı. 1952 de Kadastro Lisesini bitirdi. 1953-54 de Ankara ve G. Antep'te fen memuru olarak çalıştı. 1955 de askerlikten sonra 1958 e kadar G. Antep Kadastro Md. de çalıştı. 1958-62 de YTÜ de çok başarılı ve örnek bir öğrencilik sonunda.harita mühendisi, 1963 de Y. Müh. oldu. TKGM fen müşavirliği, 1967 de TKGM Elektronik Bilgi İşlem müdürü oldu. 1969 da KTÜ'ye gelerek buradaki bölümün kuruluşunda görev aldı. 1974 de doktora (Özgen) yaptı, 1978 da Doç. oldu. 1989 de Prof. oldu. "Kartografya" ve "Projeksiyon Bilgisi" kitaplarını yazdı. 1980-81 yıllarında New Brunswick (Kanada) ve Glasgow (İngiltere) de çalışmalar yaptı. 1990 yılı sonunda KTÜ'den ayrılarak Zonguldak Karaelmas Üniversitesine geçti ve buradaki bölümün kurulmasında büyük katkıları oldu. Bölüm Başk. ve Rektör Yard. yaptı. 1999 da emekli oldu
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1992; Harita Bülteni 40, 1999
KONAK, Haluk
D.:1960 Maçka/Trabzon
İlk ve Orta öğrenimini Trabzon’da yaptı. 1977 de liseyi bitirerek 1978-82 de KTÜ de jeodezi öğrenimi yaptı. 1986 da Y.Lisans ve aynı yıl askerlik, 1987 de özel sektör, 1988 de KTÜ’de Araş. Gör. , 1995 de doktora (Öztürk) yaptı.
KORAY, Ömer Kadri
D.: 1889 İstanbul Ö.:16.08.1961 İstanbul
Türk harita subayı (324-179)
Babası hekim Bnb. olup 1908 yılında Harp Okulunu bitirdi ve 1910 da Harita Genel Müdürlüğüne girdi. Balkan ve 1. Dünya Savaşına katıldı. Topografya Şubesi Müdürü iken 1916-17 yıllarında Berlin'e giderek bazı kurslara katıldı ve dönüşünde plançetenin yeterli olmadığını gördü ve hava fotogrametrinin gereğini anladı. Jeodezi öğrenimi için Almanya'ya gitti. TH Dresden'de HUGERSHOFF'un öğrencisi oldu. 1938 de Y.Müh olarak yurda döndüğünde eski müdürü Sedat Paşayı hava fotogrametrisi için ikna etti. 1941-1945 arasında Gn. Md yardımcısı, 1943 de Tuğg., 1948 de Korg. oldu. 1945-50 arasında Harita Genel Müdürü oldu. 1950 de emekli oldu. Deniz K.K. hastanesinde vefat etti.
Kaynak: Harita Dergisi, sayı 63, 1961; Bildmessung und Luftbildwesen 1961
KOYUNCU, Davut
D.:1950 Konya
İlk ve orta öğrenimini Konya'da tamamladı, 1968-73 arasında KTÜ de Jeodezi bölümünde öğrenim görerek Y.Müh. ünvanı aldı. 1973-76 da İller Bankası Gn. Md. Harita dairesi ve 1976-81 arasında Konya SÜ de da asistan ve 1981 de KTÜ de Araş. Gör. oldu. 1977-80 arasında ITC'de Fotogrametri alanında master, 1982 de doktora (Yaşayan) yaptı, 1987 de Yard. Doç. oldu ve Mart 1987 de YÖK emri ile Üniversiteden ayrıldı. Antalya'da serbest çalışmaktadır. 1988 de Üniv. Doç. ünvanı aldı. Eşi Feriha Koyuncu'da meslektaşımızdır.
KÖKTÜRK, Erol
D.:20.06.1955 Çaycuma/Zonguldak
İlk ve Orta Okulu Çaycuma’da, Kadastro Lisesini 1969-1972 arasında Ankara’da okudu. 1972-1976 arasında İDMMA da okuyarak Harita Müh. ünvanını ve yine aynı okulda 1978 de Y.Müh. ünvanını aldı. 1980-1986 arasında YTÜ’de Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. 1986 da YTÜ’de doktora yaptı (N.Yıldız), 1986-1987 de ETH Zurich’de çalıştı. 1989 da Doçent oldu. 1988-1997 de özel sektörde çalıştı. 1997-1998 arasında Radyo projesinde yöneticilik yaptı.
KUŞÇU, Ali
D.: ? Semerkant Ö.:16.12.1474
Türk astronomu
Asıl adı Alaiddin İbni Mehmet olup babası Türkistan ve Maveraünnehir emiri ULUĞ Bey'in Doğancıbaşı'sıdır. Kuşçu adı buradan gelmektedir. İlk öğrenimini Kadızade Rumi ve Uluğ Bey'den gördü. 1421 de Uluğ Bey'in kurduğu gözlemevi müdürü oldu ve Uluğ Bey'in Zic'ine (yıldız kataloğu) yardım etti. 1449 da Uluğ Bey'in öldürülmesi ile Tebriz'e geldi. Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Kuşçu'yu elçi olarak Fatih Sultan Mehmed'e gönderdi. Fatih'in ricası üzerine Ayasofya medresesine öğretmen oldu. Astronomi konusunda "Fetih risalesi" adındaki makalesini Fatih'e sundu. Torunu astronom Mirim Çelebi'nin de hocasıdır. Dünya çevresi için 8000 parasang (fersah) almıştır. (1 İran parasangı=30 stadya)
Kaynak: DİZER,M.:Ali Kuşçu. Kültür Bakanlığı yay. 913, Ankara 1988;DİZER,M.: Büyük Türk Düşünürü Ali KUŞÇU’nun Astronomiye katkıları. Bilim ve Teknik, sayı 115, 1977; KARAKAŞ,M.:Müsbet ilimde müslüman alimler, s.478
KUŞÇU, Şenol
D.1946 Araç/Kastamonu
1966 da YTÜ, harita Müh., 1968 de Y.Müh., oldu, 3 ay Avusturya'da staj yaptı. 1967-70 ve 1972-78 arasında Karayollarında çeşitli görevlerde bulundu. 1970-72 arasında askerlik yaptı. 1978 de Zonguldak KÜ de Öğr. Gör., 1981-82 de Akademi (ZDMMA) Bşk. Yrd., 1983 de YTÜ de Dr., 1984 de Yrd. Doç., 1988 de Doç., 1994 de Prof. oldu. oldu. 1988-92 de HÜ Ereğli MYO ve 1993-94 de ZKÜ Karabük Teknik Eğitim Fak. de Bölüm Başkanlığı görevleri yaptı. 1994 de ZKÜ Çaycuma İktisadi ve İdari Bil. Fak. de Dekan vekilliğine atandı. 1986-87 de Illinois (ABD) de araştırma ve incelemelerde bulundu. 1999 da bölüm başkanı oldu. Halen Zonguldak Karaelmas Üniversitesinde Prof. olarak çalışmaktadır. Bursa ve Alanya sayısal harita proje yürütücülüğünü yapmaktadır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1996
KÜLÜR, Sıtkı
D.:1950 İstanbul
1977 de İTÜ de Y.Müh. ünvanı, 1985 de Fotogrametri Anabilim dalında Doktora ünvanı (M.Aytaç) ve 1987 de Doçent ünvanı aldı. Halen İTÜ Fotogrametri Anabilim dalında Öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
MACAR ALİ REİS
Türk denizcisi ve kartografı
16. yüzyılda yaşadı. 1567 de 30x44 cm lik ölçülerinde bir dünya haritası yaptı. Ayrıca Eğe, Marmara, Akdeniz ve Karadeniz'e ilişkin 6 adet renkli deniz haritalarından oluşan bir atlas hazırlamıştır.
Kaynak:SELÇUK,M.:1:600 000 ölçekli Türkiye topografik atlası. Sivil Harita Mühendisliğinde eğitim ve öğretimde 40. yıl sempozyumu. Ekim 1989 İstanbul, S.195-204; UÇAR-ULUĞTEKİN: Ali Macar Reis'in Eğe Denizi haritası, Harita Dergisi, sayı 98; UÇAR: Cartographica.Ontario Üniv. Toronto Press
MAHMUD ESAD
D.: 1857 Seydişehir/Konya Ö.:18.03.1917 İstanbul
1870 de İstanbul'a gelerek rüşdiye tahsilini bitirip Fatih Medresesine devam etmiş Y. Matematik diploması almış ayrıca 1885 de de hukuk'u bitirmiştir. Gülhane Rüşdiyesinde hocalığa başlayarak daha sonra 11 yıl yıl Hukuk Mahkemesi Reisliği ve bu arada İzmir İdadisinde hocalık yapmıştır. 1896 da Maliye Bakanlığı hukuk müşaviri olarak İstanbul'a geldi , hukuk ve mülkiyede ders verdi. 1908 de Maliye Müsteşarlığı ve Defteri Hakani Nazırlığı (bakanlığı) yaptı. Memleketimizde ilk defa kadastroyu uyguladı. Arapça, Farsça, Fransızca ve İngilizce bilirdi.
Kaynak: Tapu ve Kadastro Mecmuası, sayı 7, 1964, Akabe, sayı 2,1993; Akabe sayı 3, 1994
MAKTAV, Derya
D.:03.03.1951
1975 de İTÜ İnşaat Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi. 1979 da Karlsruhe'de Y.Müh. ünvanı aldı. İTÜ de Fotogrametri dalında 1985 de doktora (Aytaç) yaptı. 1986 da İTÜ de Doç. oldu. Uzaktan algılama konularında derinleşti. Bu konuda çok sayıda yayını ve bir çeviri kitabı bulunmaktadır. Londra, Karlsruhe, Purdue ve Melbourne Üniversitelerinde bilimsel çalışmalarda bulundu. Halen İTÜ de Uzaktan Algılama Ana bilim dalında Prof. olarak çalışmaktadır.
MANEK, Franz Heinrich
D.:23.07.1883 Neustadt/Viyana Ö.:07.01.1963 Jena
Avusturyalı fotogrametrici
Viyana'da öğrenim gördü ve inşaat mühendisi olarak mezun oldu. Fotogrametrinin önemini görerek bu dala yöneldi. 33 yıl yurt dışında (İtalya, İspanya Balkanlar ve Türkiye) bu arada 1936-39 arasında Türkiye'de fotogrametri konularında çalıştı. (Bu konu ile ilgili olarak MTA 1937, Bul 1940, Verm.Inform. Nr.4, Verm. Techn. 1954,1959, dergilerinde yazıları var). 22 yıl Zeiss firması ile işbirliği yaptı. 1962 de emekli oldu. 1961 de TH Dresden'de onur doktoru ünvanı verildi. Türkçe ve İspanyolca dillerine de hakimdi. "Erdbildmessung" (Terrestrische Photogrammetrie) kitabı 1950 de Halle'de basıldı.
Kaynak: BuL 1963/46; ZfV1963/138; VT 1963/116; ÖZfV 1963/125; ZfV1983
MATRAKÇI NASUH
D.: 15. yy sonu Bosna Ö.:1564
Türk minyatürcüsü
Haritacı anlayışı minyatüre uygulayan ilk ressam, matrak oyunu (savaş oyunu) mucidi. 1537 de yazdığı "Menazil-i sefer-i Irakeyn" isimli eserinde 16. asırda yapılmış Anadolu atlası vardır. "Umdet el-Hisap"isimli bir matematik kitabı vardır. (Bu kitabın bir nüshası Nurosmaniye kitaplığı no 2984, diğer nüshası British Museum OR 7988 de kayıtlıdır). Ayrıca bir tarih kitabı da yazmıştır (British Museum ADD 23586).
Kaynak: AKALAY: Tarihi konuda ilk Osmanlı minyatürleri. Sanat tarihi yıllığı, II, 1968; AKALAY:Minyatürlü bir Coğrafya kitabı. Kültür Bakanlığı, Kültür ve Sanat , yıl 2, sayı 4, 1976;KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslümüan alimler.s.540 Kültür Bakanlığı, Ankara 1991; YURDAYDIN,H.:Matrakçı Nasuh. Ankara Üniv. İlahiyat Fak. yay. 43. 1963; YURDAYDIN,H.:Matrakçı Nasuh. Belleten, cilt 28, No 110, s.229-233,1964 ;YURDAYDIN,H.: Matrakçı Nasuh'un hayatı ve eserleri ile ilgili yeni bilgiler. Belleten, cilt 29, No 114, s. 329-354,1965; YURDAYDIN,H: Menazil-i Sefer-i Irakeyn -i Sultan Süleyman Han TTK yay. 1976; Skylife 11/98, s.52-60
MERDİNLER, Talat
Harita subayı (1940-4)
1940 da Harb Okulunu, 1942/43 de HGM'de Harita Okulunu bitirdi. TKGM'de Arazi Kadastro ve Fotogrametri Dairesinde Fotogrametri Şube Müdürü olarak çalıştı.
MİRİM ÇELEBİ
D.: ? Ö.:1525 Edirne
Türk astronomu ve matematikçisi
Asıl adı Mehmet efendi olup matematikçi Kadızade Selahittin Musa'nın torunu, Kutbeddin Mehmed'in oğludur. Ali KUŞÇU anne tarafından büyük babasıdır. İstanbul'da medrese eğitimi gördü. I. Selim zamanında Anadolu kazaskerliğine atandı. Daha çok astronomi konularında çalışan Mirim Çelebi, Türklerde gözleme dayanan bilimsel araştırmaların gelişmesinde büyük çaba gösterdi. Nasreddin Tusi'nin düzenlediği "İlhani Zic"i (İlhan kataloğu) inceledi. Buna dayanarak ULUĞ BEY'in kataloğuna "Cedvelin düzeltilmesi ve çalışma kılavuzu" adıyla Farsça bir ek yaptı.
Kaynak: A.SAYILI: T.T.Kongresi, 1970, s. 547-553, 1973
MOLTKE, Helmuth von
D.:26.10.1800 Mecklenburg Ö.:24.04.1891 Berlin
Prusya mareşalı coğrafyacı ve kartograf
1835-39 yılları arasında II. Mahmud zamanında Moltke Paşa ünvanı ile osmanlı ordusunda hocalık için getirildi. 1836-37 yıllarında İstanbul'un 1:25 000 ölçekli haritasını yaptı. 1837 de Çanakkale Boğazı'nın 1:20 000 ölçekli plançete ile haritasını yaptı. 1838 de Anadolu'da 8 paftalık (Musul, Elazığ, Birecik, Samsun, Ankara, Urfa, Maraş) harita yaptı. 1839 da İbrahim Paşanın idaresindeki Mısır ordusuna karşı Çerkez Hafız Mehmed Paşa maiyetinde bulunmuş ancak anlaşamamışlardır. Berlin'e döndüğünde Türkiye'deki çalışmaları için nişan verildi. 1845-46 da Roma ve civarının 1:25 000 ölçekli haritasını yaptı. 1879 da Prusya Merkezi Ölçme Dairesi başkanı iken kadastro amacı ile ülkenin yeniden ölçülmesine karar verdi.
Kaynak: Har.Kad. Müh., sayı 64, 1989, Harita derg. no 19, 1938, Kartogr. Nachr. 1976/2, S.62; DSİ Bülteni 281; E.KESSEL: Askeri Tarih Dergisi 2(3), s. 72-76, 1977
NAKİBOĞLU,Mete
D.:18.06.1943
1968 de ODTÜ İnşaat Müh. Bölümünü bitirdi. 1970 de ODTÜ’de Master yaptı. 1974 de Cornell University/Ithaca N.Y.(USA) da doktora yaptı.. 1969-71 de ODTÜ İnşaat Mühendisliğinde asistan ve 1974-75 de Assoc. Prof. oldu. 1975-83 arasında Queensland Brisbane (Avusturalya) da Jeodezi Bölümünde öğretim elemanı, 1983-86 da Calgary Üniversitesi (Canada) jeodezi bölümünde Assoc..prof. ve 1986 dan sonra Prof. olarak çalıştı.
ÖLÇER, Mehmet Şevki
D.: 1866 İstanbul Ö.:09.05.1927 İstanbul
Harita subayı (302-4)
1883 yılında Harp Okuluna girdi. 1889 da kurmay Yzb., 1894 de Bnb. 1900 de Yrb.,1908 de Alb., 1912 de Tuğgnl. ve 1923 de ferik (korgeneral), 1926 da emekli oldu. 1890-94 yılları arasında Paris'te jeodezi öğrenimi yaptı. Dönüşte Genelkurmaya bağlı harita komisyonunda çalıştı. 1894 de Eskişehir nirengisinde çalıştı. Mühendis okulunda jeodezi öğretmenliği yaptı. 1901 de Bonne projeksiyonu için gerekli hesaplamaları yaptı. 1908 de 2. Meşrutiyetin ilanından sonra "Memaliki Osmaniye harita dairesinin ahzına dair" bir tasarıyı Genelkurmay Başkanlığına sundu. Bu tasarı üzerine Genelkurmay Harita şubesine bağlı bir Harita Komisyonu kurulmuştur. 1909 da bu komisyon Bonne projeksiyonunda Ayasofya boylam başlangıcı olarak 1:25 000 ölçekli Bakırköy paftası ile işe başladı. 1915 de harita şubesi müdürü olarak 1.Dünya Savaşında ordunun harita ihtiyacını karşıladı. 1916 da Berlin'e giderek Potsdam'da IAG ve jena'da Zeiss fabrikasını gezdi. 1917 de yine Berlin ve Viyana'da incelemelerde bulundu. Kurtuluş savaşında 60 subay ve 170 sandık eşya ile Harita dairesini Ankara'ya aktardı. Bu daire 1925 de Harita Genel Müdürlüğü olarak kuruldu ve kendisi de Genel Müdür oldu. 1926 da emekli oldu42 yıl Türk haritacılığının kuruluş ve gelişmesine çok büyük katkıları oldu. 18 adet nişan ve madalyası yedi kitabı vardır. Bu kitaplar arasında eski yazı ile yazılan "Taksim-i arazi" (Jeodezi) ünlüdür. Emekliliğinde Kadastro Müdürlüğü Fen şubeside çalışmıştır. Kabri, Merkez efendi mezarlığındadır. Türk Haritacılığının 75. yılı dolayası ile 1970 de basılan posta pulu üzerinde resmi vardır.
Kaynak:HD 7, 1935; HD 59, 1959; Har. Kad. Müh. 45-47,1983 ; Haritacı Mehmet Şevki paşa ve Türk Haritacılık tarihi. HGM 1980; Silahlı Kuvv. Derg. 89(234), 1970; Birlik, sayı 26, 1986; İller ve Belediyeler Derg. Sayı 267, 1968
ÖNER, Selahaddin
D.:1934 Çermik/Diyarbakır
İlkokulu Rize'de, ortaokulu Trabzon'da ve liseyi Ankara'da Kadastro meslek lisesinde bitirdi. 1958 de YTÜ den harita Müh. olarak mezun oldu. 1966 yılına kadar TKGM'nin çeşitli müdürlüklerinde ve merkezde çalışarak 1967-1972 arasında İmar ve İskan Bak. Mesken Genel Md. lüğü ve 1972-73 de Arsa Ofisinde çalıştı. 1973 de STFA'ya geçti. 1977 de Bu firmaya bağlı olarak Temel Harita’yı kurdu ve buranın Genel Müdürü oldu.. 1999 da emekli olarak serbest hayata atıldı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1988
ÖRMECİ, Cankut
D.:1945 Adapazarı
1964 de İstanbul Alman Lisesini ve 1969 da İTÜ İnşaat bölümünü bitirdi. 1971 de Topografya kürsüsünde asistan olarak başladı. 1973 de İTÜ de doktora (Aytaç) yaptı, 1978 de Doç.oldu. Halen İTÜ de fotogrametri alanında Prof. olarak çalışmaktadır. 1983 de Bölüm Başkanlığı, 1992 de Rektör yardımcılığı yaptı. Çok sayıda çeviri kitap yazmıştır.
ÖRÜKLÜ, Erdoğan
D.: 1933 Bursa Ö.:30.03.1995 İstanbul
İlk ve orta öğrenimi Bursa'da, 1951-55 de YTÜ Harita Müh., Daha sonra askerlik görevini takiben 1957 de TKGM' de Nirengi Şb. de çalıştı. 1960 da Y.Müh. oldu. 1960 da ITC.de Fotogrametri öğrenimi yaparak, 1962 de TKGM Havai Nirengisi şefliği, 1967 de Arazi Kad. Fot. Dair. Reis Yrd., 1972 de İstanbul Grup Tapu Sicilli Md. lüğü, Fen Kontrol Baş Müh. ne atandı, 1973 de Dr. (Aytaç) ünvanını aldı. 1974 de YTÜ’ye girdi. 1978 de Doç., 1988 de Prof. oldu. Mezarı Nakkaştepededir. .
Kaynak: HKMO İst. Bülteni sayı 45, 1996
ÖZBAŞ, Cahit
D.:01.01.1915 Denizli Ö.:Şubat 1996 İstanbul
1953 de YTÜ den harita müh. olarak mezun oldu. 1960 da Y.Müh., 1976 da yeterlik (Tansuğ) yaptı. Yıldız T. Üniversitesi Fotogrametri Laboratuarında çalıştı, Sakarya DMM Akademisinde derslere gitti. Yaş sınırı ile emekli oldu.
ÖZBENLİ, D.Erdoğan
D.:19.10.1928 Kastamonu Ö.:30.09.1985 İstanbul
1935-47 arasında ilk, orta ve lise öğrenimini Kastamonu'da yaptı. 1947-49 arasında 2 yıl DGSA mimarlık bölümünde öğrenimden sonra 1949-50 de askerlik görevini yaptı ve 1951-55 arasında YTÜ'de harita mühendisi, 1955-57 de Bonn Üniversitesinde jeodezi dalında Y.Müh. ve 1962 de doktora (Wolf) yaptı. 1962-64 arasında Almanya'da ve daha sonra Türkiye'de serbest çalıştı, 1964 de KTÜ ye girerek 1968 de Trabzon'da Jeodezi bölümü açılması kadrosunda öncülük etti. 1968 de Doç., 1974 de Prof. oldu. 1985 de Edirne Üniversitesinde Rektör yardımcılığı yaptı. 1972 de "Ölçme bilgisi" ve vefatından sonra 1991 de "Jeodezi" kitabı yayınlandı.
ÖZDEN,A.Kemal
D.:1931 Zile/Tokat
YTÜ’ni 1958 yılında bitirdi. 1958-61 de İncirlik hava alanında çalıştı. 1962-63 de askerlik görevinden sonra 1963-1967 de TKGM Havai Nirengi şubesinde, 1968-74 yılları arasında İmar ve İskan Bakanlığı, Mesken Genel Müdürlüğünde çalıştı. 1969-70 yılları arasında ITC (Hollanda) de Fotogrametrinin şehirciliğe uygulanması konusunda eğitim gördü. 1974 de özel sektöre geçerek 1981-1991 arasında Cidde’de (Sudi Arabistan) King Abdülaziz Üniversitesi Topografya ve Fotogrametri laboratuarını n kurulmasında katkıda bulunmuştur. 1964-72 yıllarında Ankara’da Oda yönetim kurullarında görev alarak Harita Kadastro Mühendisliği Dergisinin 1965 de çıkarılmasında büyük gayretleri olmuştur. Halen Kadıköy’de ki bürosunda çalışmalarını sürdürmektedir.
Kaynak HKM sayı 78, 1995
ÖZDEMİR, Turgut
D.:06.06.1957 Ağrı
İlk Öğrenimini Van’da Orta öğrenimini Salihli’de yaptı. 1973-1979 da YTÜ Lisans kısmını bitirerek 1974 de İAESTE ile Hollanda’ya staja gitti. 1981 de İTÜ de Y.Müh.,1986 da Dr. oldu (Açlar).Ayni yıl Balıkesir DMMA’da Yard.Doç., oldu. 1992 de 3 ay İsrail’e gitti, 1993-1995 arasında Ayvalık MYO kurucu Müdürlüğü yaparak 1995 de Doç., 1995 de Balıkesir Üniversitesinde Prof. oldu. Balıkesir Müh. Fak. (Uludağ Üniversitesi) de çalışmaktadır.
ÖZDİL, Tahir
D.: 1950 Akşehir/Konya Ö.:20.04.1996 İzmir
İlk ve orta öğrenimini Akşehir'de tamamladı. 1968-74 arasında KTÜ de Jeodezi öğrenimi görerek Y.Müh. oldu. Konya SÜ'ne uzman olarak girdi. Daha sonra asistan ve Öğr. Gör. oldu. 1976 da kısa dönem askerlikten sonra 1978-79 da ITC'de şehircilik diploması aldı. 1981 de KTÜ ye asistan olarak girdi. 1983 de doktora (Tansuğ) yaptı ve aynı yıl Yard. Doç. oldu. 1985 de 1402 sayılı yasa ile üniversiteden ayrılarak serbest hayata atıldı. 1988-90 döneminde Oda başkanlığı yaptı. 1994 den itibaren TKGM de çalışmakta iken genç yaşta vefat etti.
Kaynak: HKMO Bülteni, sayı 28, 1996
ÖZDİLEK, İlhan
D.:29.07.1935 İstanbul
Harita subayı (1955-1)
İlk ve Orta okulu İstanbulda okudu, 1953 de Kuleli Askeri Lisesini, 1955 de Harb Okulunu, 1959 da HGM'de Harita Okulunu bitirdi. 1962-66 arasında Münih'de Jeodezi öğrenimi yaparak Dipl.-Ing. oldu. Yurda dönüşte HGM'de çeşitli görevler yüklendi. 1980 de İTÜ'de doktora (Aytaç) yaptı. 15 yıl HYTO da ders verdi.. Kartografya daire başkanlığı yaptı. 12 yıl TUFUAB sekreterliği yaptı. Albay rütbesi ile 1981 de emekli olduktan sonra 6 yıl Konya DMMA'da ve ODTÜ'de ders verdi. Kendi ismi ile anılan bir stereoskop yaptı. Halen kuyumculukla meşgul olmaktadır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1996
ÖZEN, Haldun
D. 19.07.1933 Devrek/Zonguldak
Devrek ve Zonguldak'da ilk öğrenimden sonra Zonguldak'ta 1949 da ortaokulu, 1952 de Ankara Tapu ve Kadastro Meslek lisesi, 1953-1958 de YTÜ de Müh., ve 1960 da Y.Müh. ünvanını aldı. 1960-63 arası TKGM'de, 1963-65 de askerlik hizmeti, 1965-67 de Fen müşavirliğinde çalışma, 1965-66 da TODAİE de kamu yönetimi uzmanlığı eğitimi, 1967-70 de İmar ve İskan Bakanlığında çalıştı. Aynı sürede Erkek Teknik Y.Öğretmen Okulunda Topografya öğretmenliği yaptı. 1970 de KTÜ ye girdi. 1972-73 de ITC (Hollanda) da Proje planlaması ve yönetimi öğrenimi ve Tunus'ta uygulama, 1980 de doktora (Uğur) yaptı, 1983 de KTÜ den emekli olarak ayrıldı. "Ölçme Bilgisi" kitabı vardır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1988
ÖZGEN, M. Gündoğdu
D.: 1924 Ankara Ö.:04.07.1994 İstanbul
İlk ve orta öğrenimini TED Ankara kolejinde 1942 de bitirerek İTÜ İnşaat bölümüne girdi. 1950 de mezun olarak 1949-51 arasındaki askerlikten sonra 1951 de topografya ve Jeodezi kürsüsünde Sait YASAR'a asistan oldu. 1954 de yeterlikten (Yasar) sonra, iki yıl Münih TH'da asistan olarak çalıştı. 1956 da Doç., 1966 de Prof. oldu. İTÜ Teknik Okulu Mimarlık ve Maden şubelerinde 1954 den itibaren topografya ve yeraltı topografya öğretmeni olarak çalıştı. 1969 da Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünün kurulması çalışmalarında bulundu. 1970-73 arasında dekanlık, 1979-85 arasında ve 1988 de Bölüm Başkanlığı yaptı. 16 adet telif kitabı, 10 adet çeviri kitabı, çoğunluğu İTÜ dergisinde yayınlanmış 42 makalesi vardır. 15 i aşkın doktora çalışması yönetmiştir. Uzun yıllar İTÜ Spor Kulübünün başkanlığını yapmıştır.
Kaynak: ŞERBETÇİ: HD. Sayı 114, s. 77-79, 1995
ÖZTAN, Olcay
D.: 1943 İzmir Ö.:21.12.1994 İstanbul
İlk öğrenimini İstanbul'da yaptı. 1960 da Pertevniyal Lisesini bitirdi. 1960-66 da İTÜ İnşaat bölümünü bitirdi, 1966-68 de askerlik, 1968 de İTÜ ye asistan, 1974 de doktora (Özgen) yaptı. 1978—1980 yıllarında Almanya’da Kartografya konusunda incelemelerde bulundu. 1981 de Doç. ve 1989 da Prof. oldu. Bir ameliyat sonucunda genç yaşta vefat etti.
Kaynak: HKMO İst. Bült. Sayı 43, 1995
ÖZTÜRK, Ergün
D.:01.06.1946 Kaynarca/Sakarya
İlkokulu Kaynarca, orta okulu Kandıra'da okudu. 1961-64 de Ankara Tapu-Kadastro Meslek lisesi, 1965-69 da YTÜ de harita mühendisi, 1969-72 de Sivrihisar Tapulama Kontrol Müh., 1971 de Y.Müh. ünvanı, 1972 Mart'ta KTÜ'ye asistan, 1977 de kısa dönem askerlik, 1977 de Bonn Üniv. de doktora (Wolf) yaptı, 1981 de Doç., KTÜ'de 1983-1989 arası Bölüm Bşk. yardımcılığı yaptı. TKGM ile yüzey ağı projesini yürüttü. 1989 da Prof. oldu ve 1994 de Kocaeli Üniversitesine geçti. Üç cilt "Dengeleme hesabı" kitabı yazdı.
ÖZTÜRK, Fikri
D.: 1931 Niğde
1955 de YTÜ Lisans kısmını bitirerek Karayolları 9. Bölgede göreve başladı. 1956 da askerlik görevinden sonra 1958 de TKGM de görev aldı. 1964 de Bonn Üniversitesinde Y. Müh. ünvanını aldı
Dönüşte 1966 da Özel Yollar etüd Proje Fen heyeti Müdürlüğü Proje grup mühendisliğine, 1979 da Oto yollar daire başkanlığı Proje müdürü oldu. Aynı yıl emekli oldu.
Kaynak: Karayolları Bülteni sayı 357, s. 40, 1979
PAR, Avni
D.: 1904 İstanbul Ö.:10.05.1972
İlk ve orta eğitimden sonra Deniz Harp Okulu Makina Müh. Bölümünü bitirmiş ve orduya katılmıştır. 1930 da aldığı harita mühendisi ruhsatnamesi ile mesleğimize katılmış ve sivil hayata geçmiştir. İstanbul'da ilk kadastro teşkilatını Halit Ziya (Türkkan) ile kuranlar arasındadır. TKGM teşkilatında çeşitli hizmetler görmüş ve Mudanya baş mühendisliği görevindeyken istifa etmiştir. Serbest hayatta harita üstenciliği yapan A.Par, İstanbul nirengisi çalışmalarında bulunmuş ve çok sayıda şehir ve kasabanın halihazır haritasını yapmıştır.
Kaynak:Harita Kadastro müh. sayı 26, 1972
PEKTEKİN, Abdullah
D.:15.02.1941 Zile/Tokat
1965 de YTÜ'de harita Müh., 1967 de Y.Müh. oldu. 1964-1968 Samsun Karayolları, DSİ ve TKGM Tokat Tapulama Müdürlüklerinde çalıştı.1970-71 de Üsküdar Kadastro Müdürlüğünde çalıştı.1971 de YTÜ de Asistan olarak başladı. 1974 ve 1978 yıllarında toplam 10 ay Almanya’da staj yaptı. 1976 da Doktora.(Tansuğ) ünvanı aldı, 1980 de Doç., 1989 da Prof. oldu. Bir süre YTÜ’ye bağlı MYO da Harita-Kadastro Program Müdürlüğü yaptı
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1995
PİRİ REİS
D.: 1470 Ö.03.11.1554 Kahire
Türk denizcisi ve haritacısı
Asıl adı Ahmed Muhiddin'dir. Babasının adı Hacı Mehmed olup kendisi Kemal Reis'in yeğenidir. Kızıldeniz ve Umman denizi donanmaları komutanı Amiral Piri Reis 1513 yılında Gelibolu'da ceylan derisi üzerine bir harita çizerek 1517 de Mısır'da Yavuz Sultan Selim'e sundu. Topkapı müzesinde bulunan bu harita Atlas okyanusu'nu, Amerika kıtası'nın doğu sahillerini, Afrika'nın batısını ve Antartika sahillerini göstermektedir. Piri Reis eserlerinde bu haritanın bir kısmını Kristof Kolomb'un üç seyahatına katılan ve 1497 de Türklere esir düşen İtalyan tayfasından aldığını yazmaktadır. 1525 de yazdığı "Kitabı Bahriye" Akdeniz, Karadeniz, Kızıldeniz vb adaları, limanları, denizin sığ yerlerini kayalıkları vb. hakkında krokilerle çok geniş bilgiler vermiştir. 1528 de Kuzey Amerika haritası çizerek Kanuni Sultan Süleyman'a sundu. Hürmüz kalesi kuşatmasını başaramadı. Savaş alanını bırakıp kaçma gibi görünen hareketi ile Mısır'da hapse atıldı. Durum İstanbul'a bildirildi. İstanbul'dan gelen emirle katledildi.
Kaynak:A.İNAN: 16. asrın Büyük Coğrafı Piri Reis. Belleten 1937,vol1,2; S.H.SELEN:Piri Reis'in Şimali Amerika haritası;Belleten 1/2 (1937), S.515-518; A.İNAN: The Oldeste map of America drawn by Piri Reis TTK 1953;A:İNAN: Piri Reis’in Hayatı ve EserleriTTK 1987; DKK.Hidrografi neşriyatı 1966; ORHUNLU,C.:Hint kaptanlığı ve Piri Reis. Belleten, 1970 cilt 34, no 134, S.235-254; Verm.Ing.. 1971/25, 47; SENEMOĞLU:Kitabı Bahriye Tercüman 1001 Temel eser 2 cilt, 1973; A.İNAN: Piri Reis'in hayatı ve eserleri. TTK.1987; Belleten, C.56, sayı 216, s. 405-437, 1992
POYRAZ, Mahmut
D.:
1969-1974 arasında KTÜ'de Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü okuyarak Y.Müh. oldu. 1985 de doktora (Tüdeş) yaptı. Halen Fırat Üniversitesi (Elazığ) Mühendislik Fakültesinde Öğretim elemanı olarak çalışmaktadır.
SALİH ZEKİ (SAYAR)
D.: 1863 İstanbul Ö.: 02.07.1921 İstanbul
Türk matematikçisi
1883 de Darüşşafaka'yı birincilikle bitirdi. Bir yıl Telgraf ve Posta Bakanlığı Fen kaleminde çalıştı. Paris'e gönderilerek elektrik müh. öğrenimi yaptı (1887). Önce bu bakanlıkta çalıştı ve 1891 de meclis yönetim kurulu üyesi oldu. Denizcilik Okulunda hocalık yaptı. Daha sonra Mühendishane-i Berri-i Hümayün (Devlet Kara mühendisliği) okulunda matematik ve Siyasal Bilgiler okulunda fizik dersleri verdi. 1895 de gözlemevi md. 1912 de maarif müsteşarı, 1908 de Maarif meclisi üyesi, 1910 da Galatasaray Sultanisi Md., 1912 de maarif müsteşarı, 1913 de üniversite rektörü oldu. Üç defa evlendi. Jeoloji Prof. Malik Sayar 1. evliliğinden oğludur. 2. evliliği Halide Edip iledir. Son yıllarında akıl hastalığına uğrayarak Şişli Fransız hastanesinde vefat etti. Fatih Camii bahçesinde gömülüdür. Yapıtları arasında birçok ders kitapları dışında Resimli gazete dergilerinde makaleler, trigonometri tarihi ile ilgili "Asar-ı Bakiye" (Eski eserler) 2 cilt (1329 R =1913), ve matematik tarihi olan "Kamus-i Riyaziyat" (Matematik sözlüğü) (1315 R=1897), 2.baskı 1340-42 (1924) (Maarif Vekaleti neşr. no 55)
Kaynak: KAZANCIGİL:Bilim Tarihi, sayı 7, 1992; C.SARAÇ: Salih Zeki ve Eserleri. Fen Dergisi Eğe Üniv. yay. cilt II, sayı 2, Şubat 1966,S.33-35; SÜLEYMAN ŞEVKET:Salih Zeki bey üstadımız. Muallimler mecmuası sayı 22, 1924, s., 669-671; ------:Salih Zeki bey. Serveti fünun sayı 257, 1311(1895)
SAY, Beşir
D.:1931 Mardin
İlk ve Orta öğrenimini Diyarbakır’da tamamladıktan sonra girdiği YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünden 1953 yılında mezun oldu. HKMO’nın kuruluşunda aktif rol oynadı. Oda başkanlığı yaptı. TKGM’de bir süre çalıştıktan sonra İmar ve İskan Bakanlığına geçti. Daha sonra Arsa Ofisi genel Müdür Yardımcılığı ve Genel Müdürlüğü yaptı. Emekli olarak Almanya’ya yerleşti
SELÇUK, Mehmet
D.:02.11.1943 Demircı/Manisa
1950-58 arasında ilk ve orta öğrenimini Demirci'de yaptı, 1961 de Ankara Kadastro Lisesini bitirdi. 1961-63 de Yalova Kadastro müdürlüğünde çalıştı, 1967 de YTÜ'den harita müh. ve 1968 de Y.Müh. oldu. 1968-69 da İmar ve İskan Bakanlığında çalıştı, 1969-71 de askerliğini yaptı ve 1971 de YTÜ'de asistan oldu. 1974 de yeterlik (Ulsoy), 1975-1979 da Bonn'da Kartografya Enstitüsünde çalışarak 1979 da doktora (Heupel) yaptı, aynı yıl YTÜ'de Doç. oldu. 1989 da Kartografya dalında Prof. oldu. Türkiye'nin 1:600 000 ölçekli atlasını yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997
SEYDİ ALİ REİS
D.: ? İstanbul Ö.25.01.1563 Diyarbakır
Osmanlı amirali
Denizci bir ailenin oğludur. Dedesi ve babası Tersane Kethüdası idi. 1522 de Rodos seferine katıldı. Barbaros emrinde Preveze dahil bir çok seferlere katıldı. Batı Akdenizi çok iyi öğrendi. TURGUT REİS ve SİNAN PAŞA emrinde çalıştı. Matematik, fizik, astronomi ve seyir bilimleri ile meşgul olmuş, Arapça, Farsça, Çağatay ve Azeri dillerinde şiirler yazmıştır. Basra'daki donanmayı getirmeğe gittiğinde başına gelen çeşitli olaylar yüzünden geri dönemiyerek Lahor, Delhi, Kabil, Semerkant, Buhara, Meşhed ve Bağdat'a gitti (1554-57). Eserleri:"Miratül memalikün" (Ülkelerin aynası) isimli seyahatname, Ahmedabad'ta 1554 de yazdığı "Muhit" (Okyanus) ancak basılmamıştır (Topkapı Revan köşkü kitaplığı no 1643 de bulunan bu kitap 1835 de T.von Hammer tarafından İngilizce'ye, 1897 de M.Bittner tarafından Almanca'ya çevrildi). ALİ KUŞÇU'nun matematiğe ait kitabını "Hülaset-ül Hey'e" adıyla Türkçeye çevirdi (Halep,1549). "Miratül kainat" (Evrenin aynası) astronomiye aittir. Şair olup katibi mahlasını kullanmıştır.
Kaynak:KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.551, Ankara 1991
SEYLAM, Gökşin
D.:1937 İstanbul
Tapu Kadastro Meslek lisesini 1955 de ve YTÜ’ni 1960 da bitirdi. TKGM’ne girerek burada çeşitli kademe ve görevlerde çalıştı. 1987 de bu kurumdan APK daire başkanı iken emekli olarak ayrıldı. HKMO da bir süre sekreterlik ve derginin sorumlu yayın müdürlüğünü yaptı. 1970-85 arasında Tapu Kadastro Lisesinde öğretmenlik, 1978-80 de Konya DMMA’da ve 1985-87 de Gazi Ü. Tapu Kadastro MYO da öğr. Gör. Olarak çalıştı. 7. Kurultay başkanlığı yaptı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1990
SONGU, Celalettin
D.: 18.02.1914 Bilecik
1936 da Konya'da Liseyi bitirerek MSB adına jeodezi öğrenimi için 1937 de Almanya'ya gitti. 1942 de Dresden TH' yı bitirdi. 1942-43 de Münih'de staj yaptıktan sonra yurda döndü. Askerliğini 1943-46 da HGM de yaparak 1946-48 de Toprak İşleri Genel Müdürlüğünde ve 1948-55 arasında serbest olarak çalıştı. İki dönem (1955-56, 1957-58) Harita Müh. Odası başkanlığı yaptı. 1955-59 da Bayındırlık Bakanlığı Şehircilik Heyeti, 1959 da TKGM Arazi Kadastro ve Fotogrametri Dairesi Reisliğine atandı. Aynı yıl İmar ve İskan Bakanlığı Planlama ve İmar Genel Müdürlüğü Harita Dairesi Başkanı oldu. 1968 de aynı dairenin Harita Müşavirliğine atandı. Daha sonra buradan da ayrılarak serbest çalışmağa başladı. Çeşitli kurs, okul ve üniversitelerde ders verdi. "Ölçme Bilgisi" adında iki ciltlik bir kitabı vardır.
Kaynak: HKM sayı 83, 1997
SOYDAN, F.Ziyaeddin
D.:1327 (1911) Erzincan
İlk kuşak haritacılarımızdandır 1932 de Harp Okulunu bitirdi (932-51). Almanyaya Jeodezi öğrenimi için Genel Kurmayca gönderildi. Savaş çıkınca yurda dönmek zorunda kaldı. Robert kolejde ingilizce kursuna girererk başarı gösteren 8 kişiden biri olarak 1940 da. Cornell Üniversitesine giderek (USA)1941 de Y.Müh. ünvanını aldı.
SUNAR, Filiz
1984 de İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi. 1986 da İTÜ de Y. Müh. ve 1991 de Doktora ünvanını aldı.1990-91 de Finlandiya, 1994-95 d İngiltere ve 1996 da İtalya’da incelemeler yaptı
SÜATAÇ, Ümit
D.:27.02.1937 İstanbul
Harita subayı (1957-1)
1955 de Kuleli Askeri Lisesini ve 1957 de Harb Okulunu bitirerek tgm. oldu, 1959 da Polatlı Topçu okulunu bitirerek üstgm oldu. 1960/61 de HGM'de Harita okulunu bitirdi. 1961-66 arasında Münih'de Jeodezi öğrenimi yaparak Dipl.-Ing. ünvanını aldı. 1965 de yzb., 1968 de Bnb., 1973 de Yrb., ve 1976 da Albay oldu. Harita Y.Teknik Okulunda bir çok dersleri verdi. 1978 de emekli oldu.. 1979 da İTÜ'de doktora (Aytaç) yaptı. 1979-1985 yıllarında Olpe (Almanya) de “Geodata Service” firmasında çalıştı. 1985-1992 de STFA da Teknik Yönetici oldu. 1992-1993 de Ankara’da As-Havacılık Genel Müdürlük yaptı. 1993 de Fin-map şirketinin Türkiye temsilciliği ve 1994 ten beri EMİ-Harita’da Gn. Md. Yardımcılığı yapmaktadır.
ŞAHİN, Muhammed
D.:10.12.1965 Pazar/Rize
İlk ve Orta öğrenimini Pazar’da yaptı. KTÜ’de başladığı Jeodezi ve Fotogrametri Müh öğrenimini 1987 de İTÜ’de bitirdi.. 1991 de University College’de Y.Lisans ve 1994 de New Castle Upon Tyne Üniversitesinden doktor ünvanını aldı (P.A.Cross). 1994 de aynı üni,versitede doktora sonrası çalışmalar yaptı. Aralık 1994 de İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Ölçme tekniği Ana Bilim dalına Yard. Doç., Kasım 1996 da Doç., 1994-1996 yılları arasında İTÜ Rektörlüğü Araştırma fonu Raportörlüğü, 1996 dan sonra Rektör danışmanlığı yaptı.
ŞARMAN, M.Fuad
D.:1301 (1885) İstanbul Ö.:03.02.1949 İstanbul
İlk Öğrenimini Şam’da yaptı. 1905 de Hendesei Mülkiyeyi Şahane’yi (şimdiki İTÜ) bitirdi.Halep Vilayeti Baş Müh. muavinliği, Kadıköy Belediyesi Üsküdar Baş Müh. de çalıştı. Belediyeden ayrılarak Nafıa Fen Mektebi (şimdiki YTÜ) İnşaat Bölümüne 1935 de Topografya hocası olarak girdi. Ayrıca İTÜ de Topografya dersleri verdi. Daha sonra 5246 sayılı yasaya göre İTÜ İnşaat Fak. Topografya kürsüsüne atandı. 39 yıllık devlet hizmetinin 13 yılı İTÜ’de geçti.
Kaynak: İTÜ Dergisi 1-2, 1942 ; 1957-1958 İTÜ Günü
ŞATIR, Mahmut
D.:1930 Elazığ
1953 de YTÜ den mezun oldu. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünde Nirengi ve Fotogrametri şubelerinde çalıştı. 1960 da İTC Hollanda’da 1 yıl fotogrametri eğitimi ve daha sonra İtalya'’da incelemelerde bulundu. TKGM den ayrılmak zorunda bırakıldı. İzmir’e yerleşerek Serbest hayata atıldı
ŞEN, Kemal
D.:1949 Trabzon
İlk ve Orta Öğrenimini Trabzon’da yaptı. 1968-73 yılları arasında KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümünü bitirerek Y.Müh. oldu. 1974 de KTÜ’ye asistan olarak girdi ve 1988 de Dr.ünvanını aldı (T.Tüdeş). Aynı yıl Yard. Doç. oldu. 1994 de Bölüm Başkan yard. oldu, 1995 de Doç. oldu.
ŞERBETÇİ, Muzaffer
D.:01.01.1936 K.Maraş
İlkokulu K.Maraş'ta, orta öğrenimini K.Maraş ve Ankara'da tamamladı, 1952-56 da YTÜ'den harita Müh. oldu 1956 da 3 aylık Almanya stajından sonra, 1957 ye kadar Hirfanlı barajında aplikasyon şefi, 1957 de TKGM'de Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri dairesi, 1957-1958 de HGM'de askerlik görevinden sonra tekrar TKGM'de Uçuş Şb. Md. Yrd. olarak çalıştı. Şubat 1960 da Almanya'ya giderek Hamburg kadastro ve Hamburg ölçme dairelerinde ve Bonn şehir ölçme dairesinde Bad Godesberg eyalet harita dairesinde çalıştı, 1963 de Dipl.-Ing.oldu. Araştırma elemanı ve Asistan olarak kaldığı Bonn Ü. de 1968 de doktora (Wolf) ünvanını aldı. 1968 Mayısında KTÜ'ye Öğr. Gör. olarak girerek bölüm kuruluşu ekibinde görev aldı. 1972 de Doç., 1978 de Prof. oldu. Yerbilimleri Fakültesi dekanı ve rektör yardımcılığı, Yabancı diller Y. okulu Md. lüğü ve 1980-1988 arasında Bölüm Başkanlığı yaptı. Bir süre Harita Y. Teknik Okulunda Dengeleme Hesabı dersleri verdi. 1989 da yapılan II. Kurultay Başkanlığını yaptı. 1995 de 27 yıllık hizmet yaptığı Trabzon’dan ayrılarak Kocaeli Üniversitesine geçti ve 1998 den itibaren YTÜ’de çalışmağa başladı."Dengeleme Hesabı", "Jeodezik Hesap", "Pratik Hesap" kitapları yazdı. Haritacılık tarihi ve arşiv çalışmaları konularında çalıştı Haritacılık Bilimi Tarihi, Türkiye Haritacılık Bibliografyası, Harita Bilim Tarihinde Biografiler, Türk Haritacılığı Tarihi gibi kitaplar yazdı.
ŞEREF, Ali
D.: 1840 İstanbul Ö.:24.02.1907
Harita subayı
Hafız lakabı da vardır. 1862 yılında Harp Okulundan Ütğm rütbesi ile Paris'e haritacılık öğrenimi için gönderildi. Paris'te bulunduğu sıralarda (1868) Mülazımevvel (Ön yüzbaşı) rütbesinde 22 adet haritayı kapsayan ve Yeni Atlas adını verdiği bir atlas yapmış Osmanlıcaya çevirilerek taş baskı ile kendisi tarafından basılmış olup bir nüshası Harita Genel Komutanlığı (Ankara) müzesinde ve bir nüshası da yazarın kolleksiyonundadır. 1896 da Korgeneral rütbesi ile Genelkurmayda çalışırken Kiepert'in Anadolu haritasını Türkçeye çevirmiştir. 73 paftadan ibaret Rumeli haritasını çizmiş, okullar için büyük bir duvar haritası hazırlamıştır.
TAKİYÜDDİN
D.:1521 Kahire Ö.:1585 Şam
Türk astronomu
Esas adı "Takiyüddin bin Muhammed al Mısri Er rasıd"tır. Babası Mısır'ın sayılı bilim adamlarından Mehmed bin Maruf'tur. Önce Şam'da sonra Mısır'da öğrenim gördü. III. Murad zamanında İstanbul'a geldi. Zamanın ünlü bilim adamlarından Çivizade Ebussuud Azmizade, Kutbuddin ve oğlu Mehmed Saçlı Emiri'lerin toplantılarına katıldı. Daha sonra Mısır'a gitti. II. Sultan Selim zamanında (1570) tekrar İstanbul'a gelerek padişaha müneccimbaşı oldu. 1577 de İstanbul'da gözlemevi kurma görevi verildi. İlk gözlemlerini Galata kulesinden yaptı. Tophane sırtlarına kurduğu gözlemevi 1577 de görülen kuyruklu yıldız, 1578 deki veba salgını bahane edilerek 1579 da şeyhülislam Kadızade Ahmet Şemsettin'in III. Murad'a gönderdiği mektupta "gözlemlerin uzayın sırlarını öğrenme küstahlığı olduğu ve gözlemleri yapan devletlerin yıkıldığını" bildirmiş, hürafelere inanan zayıf akıllı ve iradesiz hükümdar kaptan Kılıç Ali paşaya emir vererek denizden topa tutulmak sureti ile bu gözlemevi 21.12.1579 da yıktırılmıştır. Takiyüddin'in el yazma iki yapıtı Kandilli gözlemevinde ve gözlemleri kapsayan astronomik cetvellerin bir nüshası Nurosmaniye kitaplığında (Nr.2930) dır.
Kaynak: ; Belleten sayı 98, 1961; Erdem 2(4), s. 219-273, 1986; Erdem: sayı 10, 1988; DİZER,M.:Takiyüddin. Kült. Bak.1990; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler,s. 578, 1991
TANSUĞ, Burhan
D.:31.12.1920 Konya
İlk ve orta öğrenimini Konya'da gördü. Berlin'de jeodezi öğrenimini 1938-1944 de bitirerek 1945 de yurda döndü. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde göreve başladı. 1949 da Yıldız Teknik Okulu (Yıldız Teknik Üniversitesinde) Harita ve Kadastro şubesinin (Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü) kuruluş ve eğitiminde görev aldı. 1980 de Prof. oldu. Bölüm başkanı ve dekanlık yaptı. 1987 de I. Kurultay Başkanlığını yaptı. 1987 de emekli oldu. Aynı yıl kendi adına bir sempozyum düzenlendi. Büyük bir özveri ile yetiştirdiği binlerce harita mühendisleri ile Türk haritacılığına hizmetleri unutulmaz.
Kaynak:Prof. Burhan Tansuğ Fotogrametri ve Jeodezi Sempozyumu. 8-9 Ekim 1987 İstanbul; HKM sayı 44, 1983
TARHAN, Mümtaz
D.:1908 İstanbul Ö.:1970 İstanbul
Türk idarecisi ve eğitimcisi
1931 de Hukuk fakültesini bitirdi. Maliye Bakanlığının çeşitli kuruluşlarında çalıştı. 1946-1951 arasında Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü yaptı. Tapu ve Kadastro Genel Müdürü iken 1946 da Tapu ve Kadastro Meslek Lisesini kurdu. Yıldız T. Üniversitesindeki Harita ve Kadastro şubesinin açılışına büyük katkıları oldu. 1951 de Sayıştay Başkanı, 1954 de milletvekili oldu. 1957 de İstanbul'da vali ve belediye başkanı oldu. Ankara'da Türk Eğitim Derneği Başkanlığını yaptı. Tarhan Koleji'ni kurdu. Futbol Federasyon Başkanlığı yaptı. Diğer hukuk kitapları yanında "Mukayeseli Dünya Kadastrosu" isimli kitabı yayınlandı.
Kaynak: Ta-Kad. PS Dergisi yıl 5, sayı 49
TARIM, Numan
D.:1912 İsparta
Mahalle mektebinden sonra İmam Hatip Okuluna girdi. Orta Okulu biricilikle bitirdi Parasız yatılı olarak Kabataş Lisesine 1929 da girerek 1933 de mezun oldu. Avrupa sınavlarını kazanarak Harita Genel Komutanlığı hesabına Paris’te Ecole Speciale de Travaux Public isimli özel bir okulda 2 yıl okuyarak ve 6 aylık bir stajdan sonra Fransa Harita Komutanlığına bağlı olarak 2 aylık bir arazi tatbikatı ve dönüşte 6 aylık Y.Jeodezi kursunu izleyerek 1938 yılında Harita Mühendisi ünvanı ile yurda döndü. 1 Nisan 1938 de Harita Genel Komutanlığında göreve başladı. O yıl Trakya’da 2. ve 3. Derece nirengi çalışmalarına katıldı, ertesi yıl Kaş, Kalkan, Fethiye Bölgesinde çalıştı. Bundan sonra invar telleri ile baz ölçülerine katıldı. 1947 ye kadar baz ölçülerine devam etti. 1947 yılında Bu kurumdan ayrılarak Ankara Belediyesi İmar Müdürlüğüne girdi, 1953 yılına kadar İmar müdürlüğü Plan şefliği yaptı. 1953 yılında Karayolları Fen Heyeti Müdürlüğüne geçti. 1969 yılı sonunda emekli olarak İstanbula göçtü
Kaynak: HKM sayı 82, 1997
TEKİN, Engin
D.:04.05.1939 Zonguldak
1958-62 arasında Y.Ü Harita-Kadastro Müh. öğrenimi yaptı ve 1963 de Y. Müh. oldu. 1963-65 arasında Düzce Tapulama Md. de kontrol müh., 1965-67 de askerlik, 1967-69 da Zonguldak Tapu fen amiri, 1971-72 de Silivri Kadastro md. fen amiri, 1972 de İTÜ'ye asistan, 1978 de doktora (Özgen), 1982 de Yard. Doç., 1983 de Doç. 1992 de Prof. oldu. Halen İTÜ de Ölçme Tekniği Ana bilim dalında çalışmaktadır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1992
TEKİNSOY, M. Aslan
D.:1947 İskenderun
İlk ve orta öğrenimini İskenderun'da, ODTÜ'de 3 yıl fizik öğrenimi, 1967-73 de İTÜ İnşaat bölümünü bitirerek Jeodezi kürsüsüne atandı. 1976 da fotogrametride Dr. (Aytaç) oldu. İTÜ'den ayrılarak serbest çalıştı. 1978 de Çukurova Üniversitesinde Ziraat Fak. Kültürteknik bölümünde asistan, 1982 de Doç oldu. Samsun 19 Mayıs Üniv. de Mühendislik Fakültesi Dekanlığı ve daha sonra Sütçü İmam Üniversitesi (K.Maraş) Dekanlığı yaptı.
TEVFİK PAŞA, Hüseyin (Vidinli)
D.:1832 Vidin Ö.:1901 İstanbul
Türk matematikçisi
1859 da kurmay Yzb. olarak Harbiyeyi bitirdi. Aynı okulda cebir hocalığına atandı. Daha sonraları burada cebir, yüksek cebir, analitik geometri, dif. ve integral hesap, mekanik ve astronomi dersleri verdi. Ateşemiliter olarak Paris'e gitti. İstanbul'a dönünce askeri okullarda matematik öğretmenliği yaptı. 1878 de korg. rütbesi ile mühendis okuluna müdür oldu. Amerika'ya (1882) ve Almanya'ya (1886) gönderildi. Ticaret ve Nafıa (Bayındırlık) Bakanı oldu. 1892 de "Lineer Cebir" kitabı yazdı. Düzlem ve uzay geometrisini inceledi. "Usul-i İlmi Hesap" ve "Astronomi" kitabı da vardır. Mezarı Eyüp'te Bostan iskelesi cıvarındadır.
Kaynak: C.SARAÇ:Salih Zeki Beye göre Vidinli Tevfik Paşa Bilim Tarihi sayı 9, 1992
TOKMANOĞLU, Tahsin
D.:1922
İ.Ü. Orman Fakültesinden Orman Y.Müh. olarak mezun oldu. 1961 de Dr., 1966 da Doç, 1974 de Prof. oldu. ABD'de araştırma ve incelemelerde bulundu. Emekliliğine kadar Orman fakültesinde jeodezi ve fotogrametri dersleri verdi. Çok sayıda Orman Faskültesi Dergilerinde yayınlanmış yayını vardır.
TOMBAKLAR, Ömer Halis
D.:02.08.1943 Akşeihir
İlk ve Orta öğrenimini Akşehir'de okuyarak 1961 de Tapu ve Kadastro Meslek lisesini bitirdi. 1967 de YTÜ'de Harita mühendisi, 1968 de Y.Müh. oldu. 1966 da Hannover’de staj yaptı.1968-74 arasında Konya Karayollarında çalıştı. 1971-74 de Karayollarında çalışırken Konya DMMA da Öğr. Gör. olarak çalışarak 1974 de kadroya geçti. 1975 de askerlik, 1976-77 yılları arasında Almanya'da incelemelerde bulundu. 1976 da Yeterlik (Erbudak), 1979 da Doç. ve 1989 da Prof. oldu. Çeşitli dönemlerde Bölüm Başkanlığı, 1985-88 arasında Dekan yardımcılığı yaptı. Kitap ve ders notları vardır. 1995 den beri Trafik Kazalarını önleme Derneği Konya Şube başkanıdır.. .
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997; www. Selcuk.edu.tr
TOZ, Gönül
D.:1953 İstanbul
1964 de ilkokulu, 1970 de liseyi bitirdi, İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü 1975 de bitirerek 1975-77 de İTÜ de master yaptı. 1981-82 de ITC de, 1987-89 da Zurich ETH de çalıştı, 1984 de İTÜ de doktora (Aytaç) ünvanı aldı. 1987 de Doç. oldu
TUĞLUOĞLU, Ali
D.:12.08.1943 Zile/Tokat
İlk ve orta okulu 1957 ye kadar Zile'de 1957-60 arasında Tapu ve Kadastro meslek okulu, 1960-64 de YTÜ Harita ve Kadastro Müh. bölümü, 1965 de Y.Müh. oldu. 1965-67 arasında Yıldız T.Üniversitesinde asistan oldu. 1967 de Almanya'ya giderek Bonn Üniversitesi'nde 1971 de doktora (Wolf) yaptı. Geçirdiği ağır bir hastalık onun doktora ve daha sonra öğretim üyeliği yapma azmini engellemedi. Yurda dönüşte YTÜ de 1975 de Doç. ve 1985 de Prof. oldu. 1996 da emekliye ayrıldı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1994, HKMO Harita Bült. 38, 1998
TUSİ, Nasreddin
D.:20.02.1201 TuşHorasan Ö.:26.06.1274 Bağdat
Türk astronom ve matematikçisi
Esas adı Ahmad Al-Tusi olup "Türk Öklidi" veya "El Muhakkik" de denir. Aritmetik, geometri, trigonometri, astronomi, optik, mineoroloji, tıp, lojik, felsefe, ahlak, müzik ve edebiyat konuları ile ilgili 64 eseri vardır. Yunanca, Farsça ve Arapça bilirdi. Düzlem trigonometriyi yarattı ve küre geometrisine uyguladı. 1259 da yazdığı "Kitabı şeklül kutta" isimli yapıtında Öklid'in 5 nolu postulatını tenkit ederek buna başka bir biçim verdi. Üçgenin üç açısının toplamının 180 dereceye eşit olduğunu ispatladı. Üç açısı bilinen küresel üçgenin çözümünü, üç kenarı bilinen üçgen çözümüne dönüştürdü. Küresel üçgen çözümünde kutup üçgenini önerdi. Abbasi veziri İbni Al Kami bir bahane ile Tusi'yi Bağdat'ta hapsetti. Bir çok eserini hapisanede yazdı. 1256 da hapisten çıktı. 1259 da Hülagü İlhan Bağdat'ı yıktıktan sonra Marega'da (İran'da Rumiye gölü doğusunda) bir gözlemevi kurma görevi verdi. Tusi çeşitli bilim adamlarını buraya topladı. Gözlemevinde kendisinin yaptığı bir çok astronomi aletleri vardı. 1261-69 arasında yaptığı gözlemleri Zici İlhan (İlhan almanağı) adı altında yayınladı. (bir nüshası Kandilli gözlemevi kitaplığındadır)
Kaynak: DİLGAN,H.: Büyük Türk alimi N.Tusi. İTÜ 1956; Belleten sayı 23-24,S.207, 1942; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.379, Ankara 1991; L.GÖKER:Milli Kültür 1(6), 1977
TÜDEŞ, Türkay
D.:1942 Biga/Çanakkale
1960 da Kadastro Meslek Lisesini, 1964 de YTÜ lisans ve 1965 de Y. Lisans kısmını bitirerek Harita Y. Müh. oldu. Kasım 1965 de KTÜ'ye asistan olarak girdi. Bölüm açılması kadrosunda görev aldı. 1970 de doktora (Özgen) yaptı, 1975 de Doç. 1987 de Prof. oldu. 1988-1993 de Bölüm başkanı ve 1988-1992 de Rektör Yrd., daha sonra Müh. Mim. Fak. dekanı oldu. "Ölçme Bilgisi", "Aplikasyon" ve "Kadastro Bilgisi" kitaplarını yazdı.1996 da KTÜ de Rektörlük yaptı
TÜREL, Sudi N.
D.:
Kadastro Lisesini bitirdikten sonra 1958 de YTÜ’den mezun oldu. TKGM de görev alarak çeşitli yerlerde çalıştı. İstanbul Bölge Müdürlüğü yaptı. Özal’ın partisinde siyasete atılarak Devlet Bakanı oldu.
TÜRKKAN, Beşir
D.: 1944 Ankara
İlk ve Orta öğrenimini Ankara’da tamamladı. 1967 de YTÜ’den Harita Müh. ve 1968 de Y.Müh. ünvanını aldı. Bu tarihten itibaren İller Bankası Genel Müdürlüğü Harita Dairesi başkanlığında çeşitli görevlerde bulundu. Çoğunluğu İller bankası dergisinde yayınlanmış bir çok makalesi vardır.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997
TÜRKKAN, Halit Ziya
D.: 1886 Tire Ö.: 21 Ekim 1966 Ankara
Ali-Hendesei-Mülkiyei şahane (İTÜ) den mezun oldu. Sıra ile İzmir Aydın illeri Bayındırlık Müdürlüklerinde çalıştı. Liselerde matematik ve fizik dersleri verdi. Halkalı Y.Tarım Okulunda matematik, geometri, trigonometri ve topografya öğretmenliği yaptı. Üsküdar ve Kadıköy Terkos Suları Komserliği, daha sonra İstanbulda Defteri Hakani Emaneti Heyeti Fenniye mühendisliğine (Kadastro Müdürlüğü Fen Amiri) atandı. Eskişehir Belediye Başkanlığı, Umumi Hapisane Müdürü görevlerini yaptı. Kadastro teşkilatında Baş Mühendis, Fen Müfettişi, Fen Heyeti Müdürü, Fen Müşaviri oldu. Sonra buranın müdürü olarak Avrupa'ya tetkike gitti. Dönüşünde Tapu ve Kadastro teşkilatını kurdu. 1939-1945 yılları arasında bu teşkilatın Genel Müdürlüğüne atandı. Önsözünde Adalet Bakanı Mahmut Esat'ın bir yazısının olduğu "Kadastro ne idi, nedir ve ne olacaktır?" isimli eski Türkçe bir kitabı 1928 de yayınlandı. 1944 de emekli oldu.
Kaynak: Harita Dergisi sayı 72, 1966, Harita ve Kadastro Mühendisliği , sayı 6, 1967
UÇAR, Doğan
D.:03.01.1949 Çorum
İlk ve orta öğrenimini Çorum'da 1965 de tamamladı, 1965-70 de YTÜ de Jeodezi öğrenimi ve Y. Müh. ünvanı, 1970-72 de Karayolları Diyarbakır bölgesi, 1972 de İTÜ Kartografya kürsüsüne asistan, 1974-79 arasında Almanya'da Bonn Üniv. de doktora (Heupel) yaptı. 1976 da kısa dönem askerlik, 1980 den beri İTÜ de Kartografya konusunda çalışmakta olup , Doç. ve daha sora Prof. oldu.
UĞUR, Ergun
D.:17.05.1934 Tire/İzmir
Harita subayı (1955-2)
Orta öğrenimini Konya ve Kuleli Askeri Lisede tamamlayarak 1955 de Kara Harp okulunu, 1956 da Polatlı Topçu Okulunu bitirdi, 1958/59 da MSB Harita Y.T. Okulunu bitirerek HGM'de çalıştı. 1961 de Almanya'ya gönderilerek Münih'te 1966 da Y.Müh. oldu. Bir yıl Almanya stajından sonra HGM'de 1967-76 arasında Bilimsel Araştırma Dairesi Jeodezi uzmanı, Jeodezi Araştırma-Geliştirme Subayı, Harita Y. Teknik Okulu öğretim ve Araştırma Sekreteri olarak çalıştı. 1974 de İTÜ'de doktora (Özgen) yaptı. 1976 da albay rütbesi ile emekli olup 1978 den sonra KTÜ İnşaat Fak. de çalıştı. 1979 de Doç. oldu. Daha sonra ayrılarak bir süre serbest çalıştı. Bir süre İstanbul Büyükşehir Belediyesi Bilgişlem daire başkanı olarak çalıştı. Daha sonra buradan ayrılarak Antalya’ya yerleşti
ULSOY, Ekrem
D.: 1912 Halep
İlk ve orta öğrenimini İstanbul'da yaptı. 1931 de İstanbul Erkek Lisesini bitirdi. Berlin'de jeodezi öğrenimi görerek 1938 de Y.Müh. oldu. 1939-50 arasında HGM'de çalıştı. Bu süre içerisinde 1946-47 yıllarında Toprak İş. Genel Müdürlüğünde çalıştı. 1950 den itibaren Yıldız T.Üniversitesinin Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği bölümünün kuruluş ve öğretim kadrosunda görev aldı. 1969 da Prof. oldu. 1982 de KTÜ'de onur doktoru ünvanı verildi. Aynı yıl emekli oldu. Büyük bir özveri ile 44 yıl bu mesleğe hizmet vererek yetiştirdiği binlerce harita mühendisi ile Türk haritacılığına büyük katkısı olmuştur 1998 de 60 yıllık harita müh olarak çalışması töreni yapıldı ve HKMO İstanbul Şubesince anısına yayınlarından oluşan bir kitap çıkartıldı.
Kaynak: Har.Kad.Müh. sayı 45-47, 1983 (Ulsoy'a armağan özel sayısı); Jeodezi Öğretimi Sempozyumu, 9-11 Haziran 1982 Trabzon, KTÜ Müh. Mim. Fak. Yay. Genel Yay. No 25, Fak. Yay No 14, 1983, s..10 ; Hari. Kad. Müh. sayı 64, 1989, s.25; HKM 84, Har. Bült., 39, 1998; 60 Hizmet yılı anısına yayınları ile Ekrem ULSOY, HKMO İst. Şb., 1998
ULUĞ BEY
D.:22.03.1394 Ö.:27.10.1449
Türk astronom ve hükümdarı
Timur'un oğlu olan Şahruh'un oğludur. Asıl adı Turağan Mehmet olup oğlu Abdüllatif tarafından öldürtülmüştür. Astronomiye ilgisi yüzünden 1420 de Semerkand'ta bir gözlemevi kurdurtarak KADIZADE RUMİ ve Gıyasüddin CEMŞİDİ ve bunların ölümünden sonra ALİ KUŞÇU tarafından Zici Gürgani (veya Zici cedidi sultani) isimli bir almanak meydana getirilmiştir. Bu eser batıda 16. yüzyıla kadar pozisyon astronomisinin el kitabı olmuştur. 1665 de Oxford'ta basılarak çeşitli Avrupa dillerine çevrilmiştir. Semerkand gözlemevinde açı ölçüleri için kullanılan sabit kuadrantın yarı çapı 40 m kadardı ve her dereceye yaklaşık 70 cm lik bir uzunluk karşı geliyordu. Uluğ bey zamanında yapılan cetveller zamanının en mükemmeli idi. Hala kameri ay başlarının saptanmasında bu cetvellerden yararlanılmaktadır. Ay üzerindeki bir kratere ismi verilmiştir.
Kaynak: İslam sayı 3, 1956; Pınar, sayı 3, 1972; Milli Kültür, sayı 4, 1977; Bilim ve Teknik sayı 201, 1984; DİZER,M.:Uluğ Bey. Kültür Bakanlığı. 1989; BARTHOLD:Uluğ Bey ve zamanı Kültür Bakanlığı 1990; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.462, Ankara 1991
ULUĞTEKİN, Necla
D.:1959 Sivas
Pendik lisesinden sonra İTÜ'de Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl. de Harita Müh. ve Y.Müh. ünvanlarını aldı. ITC' de Kartografya eğitimi gördü. 1993 de İTÜ'de Dr.(Uçar), ve 1994 de Doç. oldu. 1998 de HKMO İstanbul Şube Başkanı oldu.
Kaynak: Harita Bülteni. Harita ve Kad. Müh. Odası, sayı 10, 1992
UZEL, Turgut
D.:1941 Karaman
1963 de YTÜ'de Harita Müh., 1964 de Y.Müh. oldu. 1972 de İnşaat Müh. Bölümünü de bitirdi. Gölcük Kadastro Müdürlüğü ve İstanbul İl İmar Müdürlüğünde çalıştıktan sonra 1974 de YTÜ'ne girdi. 1976 da Yeterlik (Erbudak), ve doktora (Erbudak) yaptı. İnşaat bölümünü de bitirdi. 1979 da Doç., 1988 de Prof. oldu. 1984-88 de Fen bilimleri Enstitü müdürlüğü ve 1988-92 de Müh. Fak. Dekanı ve 1992-1997 de de YTÜ Rektörlüğü yaptı. 5. Kurultay Başkanı oldu. Çeşitli kitapları yayınlandı.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1993; HKMO İstanbul Bülteni, sayı 22, 1992
UZUNER, Salih Zeki
D.:1935 Çaykara/Trabzon
İlk ve orta öğrenimini Trabzon'da 1955 de bitirdi. 1960 de İÜ Fen Fak. Jeofizik böl. bitirdi. 1962-64 de askerlikten sonra 1965 de KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Bölümüne uzman olarak girdi. Bölüm açılması kadrosunda görev aldı. 1976 de doktora (Özgen) yaptı, 1983 de Doç. oldu. 1986 da KTÜ'ye bağlı Ordu MYO İnşaat programı Doç kadrosuna atandı. Daha sonra KTÜ Jeodezi Böl. kadrosuna atandı. Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Bölüm Başkanlığı yaptı.
ÜLKEKUL,Cevat
D.:
Harita subayı (1950-2)
1950 de Harp Okulundan mezun olduktan sonra 1953 de 12. Dönem Harita Y. Okulundan teğmen olarak mezun oldu. 1984-1990 yılları arasında Tümg. Rütbesi ile Harita Genel Komutanı oldu. Emekliliğinden sonra İstanbul’a yerleşti. Türk Haritacılık Tarihi ve Kabartma haritalar isimli kitapları yayınlandı.
ÜLKÜATAM, Şahap
D.: ? Ö.:Aralık 1985
Harita subayı (1940-16)
1940 da Harb Okulunu, 1942/43 de HGM'de Harita Okulunu bitirdi., Çeşitli görevlerden sonra TKGM Arazi kadastro ve Fotogrametri Daire Reisliği yaptı.
ÜNAL, Nadir Nadi
D.:15.08.1938 Bolvadin/Afyon
İlk ve orta Öğrenimden sonra Kadastro Meslek Lisesini 1955 de, YTÜ Harita ve Kadastro şubesini 1959 da, Master kısmını 1961 de bitirdi. 1967-1968 deTürkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsünü bitirdi. 1959-1963 Afyon Tapulama Md. lüğü kontrol Müh.,1963-1965 de askerlik görevi, 1965-1976 da Afyon Tapulama Müdürlüğü yaptı. 1973-76 arasında SÜ'de part time Öğr. Gör. olarak çalıştı. 1977-81 de İsparta DMMA'de Başkan Yard., 1982-1983 de de Dokuz Eylül Üniversite'sinde çalıştı. 1982-83 de Denizli Müh. Fak. Öğr. Gör. oldu. 1984-1988 de TKGM'de Kadastro Daire Bşk. Yrd., Eğitim Daire Bşk., 1988-1991 de APK daire Bşk., ve 1991-1993 de TK Genel Md. Yrd. oldu. Gazi Üniversitesinde 1985 de Dr., 1991 de Doç. oldu.. 1993-1996 da Arsa Ofisi Genel Müdürü oldu.1996 dan itibaren Maliye Bakanlığı müşavirliği yaparak 1997 de Prof oldu.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, HKMO Ankara 1989; Harita Bülteni, sayı 16, 1993
ÜNAL, M. Tamer
D.:27.02.1946 Akçakoca/Bolu
1951-1959 arasında ilk ve ortaokulu Akçakoca'da 1959-62 de Ankara Tapu ve Kadastro meslek okulunda okudu. 1963-67 de YTÜ Harita ve Kadastro Şubesinde ve 1968 de Y.Müh. ünvanını aldı. 1968-70 de askerlik hizmeti, 1970-71 de TKGM'de çalıştı, 1971-72 de YTÜ'de asistan oldu. 1973-78 de Bonn'da doktora (Wolf) yaptı. YTÜ'ne dönerek 1981 de Doç. ve 1989 da Prof. oldu. Bir süre YTÜ’ye bağlı MYO da görev yaptı
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997
ÜNSÜR, Mustafa Asri
D.:01.05.1929 Yozgat
İlk ve orta eğitimini Yozgat'ta tamamlayarak 1949 da Tapu ve Kadastro Meslek Lisesini bitirmiş ve 1952 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi'nin ilk mezunlarındandır. TKGM Teftiş Heyetinde Fen Kontrolörlüğü, DSI Harita Şb. Md.lüğü, TKGM Fen Müşavirliği, Tapulama Kursu Öğretmenliği yaptı. İskenderun Belediyesi Harita İmar Müdürlüğünü kurarak bu görevi yürütmüştür. Daha sonra serbest hayatta müteahhittlik yaparak 140 kadar yerin hali hazır haritasını yapmış, TMMOB yönetim kurulu (5 dönem) ve Harita ve kadastro Mühendisleri oda başkanlığı (5 dönem) görevini yürütmüş, Yozgat AP'den 1973 de milletvekili seçilmiştir.
Kaynak:Harita ve kadastro müh. sayı 29, 1973
YASAR, Sait
D.: 1907 İstanbul Ö.:09.06.1996 İstanbul
İlk ve orta öğreniminden sonra Y.Müh. okulu inşaat bölümünden 1932 de mezun oldu. 1932-35 arasında Transit yolları inşaatında kontrol müh. olarak, Erzurum'da Bayındırlık Müdürlüğünde çalıştı. 1935-36 da askerlikten sonra İTÜ'ye asistan olarak girdi. 1944-50 arasında Doçent, 1950 de Topografya ve Jeodezi kürsüsüne Prof. oldu. 1940-47 arasında İstanbul Yıldız Teknik Okulunda (YTÜ) Topografya öğretmenliği ve Müdür yardımcılığı, 1947-49 da Fransa'da Institut Geographique National'de, ABD Michigan Universitesinde ve US Coast and Geodetic Survey'de incelemeler yaptı. 1954-69 da Maçka Teknik Okulu İnşaat Bölümünde topografya dersleri verdi. 1969 da emekli oldu. Çukurova Üniversitesi'nde ve 1973 de Ege Üniversitesi'nde yeniden görev alarak 1977 de yaş sınırlamasından emekli oldu. Çeşitli makalelerinin dışında "Takeometre Ölçmeleri", "Nivelman" ve 2 ciltlik "Mühendislikte Topografya" kitaplarının yazarıdır.
YAŞAR, İ.Kasım
D.:01.04.1915 Karabiga/Çanakkale Ö.:01.04.1999 Ataköy/İstanbul
Harita subayı (934-1)
Harp Okulundan 1934 de mezun oldu. Harita Genel Müdürlüğü adına Berlin'de Jeodezi öğrenimi yaparak 1940 da Y.Müh. oldu ve dönüşte HGM'de I. derece nirengi çalışmalarına özellikle Astronomik çalışmalara katkıda bulundu. 1950 de 6 ay Finlandiya’da Jeofizik stajı yaptı, 1951/52 de ABD de 1 yıl çalıştı. 1960 da Yarbay rütbesi ile emekli oldu.1960-1961 de Mobil Explor. Corp. da çalıştı. 1961-1964 de İsveç'de Tengström ile çalıştı. 1967 de ODTÜ'de öğretim elemanı olarak uzun süre görev yaptı. 1962 de AÜ'de Dr. ve 1966 da Doç. ve 1972 de ODTÜ’de Prof. oldu. oldu. KTÜ'ye bir süre derslere geldi. Gravimetri ve fiziksel Jeodezi konularında derinleşti. 84. Doğum gününde vefat etti, mezarı Merkezefendi dedir. Kitapları YTÜ’ne bağışlandı.
Kaynak: HKM sayı 84, 1998; HKMO Bülteni, sayı 41, 1999; HKM sayı 86, 1999
YAŞAYAN, Ahmet
D.:01.02.1937 Akşehir/Konya
1955 de Ankara'da Tapu Kadastro Meslek Lisesini, 1959 da YTÜ. Harita-Kadastro Bölümünü bitirdi. 1960 da Y.Müh. ünvanı aldı. 1960 da Tapu Kadastro Genel Md.'de, 1961-62 de askerliğini HGM'de yaptı. 1963-64 de TKGM Fotogrametri Şubesinde çalıştı. 1965 de ITC'de Fotogrametri Müh. ünvanı aldı. Dönüşte tekrar TKGM'de Fotogrametri Dairesinde Havai Nirengi Müdürü olarak çalıştı. 1968 Nisanda KTÜ'ye asistan olarak girerek burada Jeodezi bölümü kurucuları arasında görev aldı. 1973 de doktora (Aytaç) yaptı. 1978 de Doç., 1990 de Prof. oldu. Harita Y.Teknik okulunda 83/84 de Fotogrametri dersleri verdi. Bir çok bilimsel makalelerinin yanı sıra "Fotogrametri Ders notları" ve "Küresel Trigonometri" kitabı yazdı. Temmuz 1993 de KTÜ den ayrılarak STFA'da Fotogrametri Müdürü görevini yürüttü. 1996 da YTÜ’ye girerek Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Anabilim dalı başkanlığı yaptı.1997/98 de Zonguldak ZKÜ de Fotogrametri dersleri verdi.
Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1989
YERCİ, Mehmet
D.:16.01.1938 Bilecik
İlk ve orta öğrenimini Bilecik'te, 1955 de Ankara Tapu ve Kadastro Meslek Lisesini bitirdi, 1959 da YTÜ'de Harita Müh., 1960 da Y.Müh. oldu. 1960-72 arasında Ankara'da Tapu ve Kadastro Gn. Md. de çalıştı. Askerliğini 1961-62 de , 1970-71 de Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enst. bitirdi. 1972 de Hollanda'da ITC'de Kartografya Müh. oldu. 1973 de Öğr. Gör. olarak KDMMA'da de çalıştı, 1975 de Konya Selçuk Üniversitesine girdi. 1976 da yeterlik ve 1978 de KTÜ'de doktora (Şerbetçi) yaptı, 1979 da YTÜ'de Doç., 1989 da Prof. oldu. Değişik zamanlarda Bölüm Başkanlığı yaptı.Orta öğretim için "Meslek Matematiği" kitabı ile lisans öğretimi için "Kartografya ", "Fotoğraf Bilgisi" ve "Çoğaltma Tekniği", "Matematik İstatistik", "Jeodezi I" isimli kitap, ders notu ve diğer yayınları vardır.
Kaynak www. Selcuk.edu.tr
YILDIZ, Ferruh
D.:02.02.1962 Bozkır/Konya
İlk ve Orta öğretimini Konyada tamamlayarak 1978 yılında Konya Endüstri Meslek Lisesi Harita Kadastro bölümünü bitirdi. 1978-1982 SÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Lisans bölümünü bitirerek 1983 de SÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümüne Araş. Gör. Olarak girdi. 1984 de İTÜ Y.Lisans kısmını bitirerek. 1988 de İTÜ de Dr. ünvanını aldı. 1988 de SÜ de Yrd. Doç. oldu. 1991.ve 1994 de SÜ Bilgisayar Bilimleri Uygulama ve Araştırma merkezine Müdür olarak atandı. 1995 de SÜ Müh. Mim. Fak. Bilgisayar Müh. Bölüm başkanlığına atandı. 1995 de Fotogrametri Anabilim dalı başkanı oldu.
Kaynak www. Selcuk.edu.tr
YILDIZ, Nazmi
D.:17.01.1930 İstanbul
lk, orta ve lise öğrenimini İstanbul'da tamamladı.1953 yılında Yıldız T.Üniversitesi Harita ve Kadastro şubesini bitirdi. Bad Godesberg Harita Dairesinde staj yaptı 1954-56 arasında İstanbul'da kadastro dairesinde çalışmadan sonra 1956-58 de askerliğini yaptı. Askerlikten sonra kadastro teşkilatında çalıştı. 1959-60 arasında master eğitimini tamamlayarak Y.Müh. ünvanının aldı. 1960-65 arasında Köln Belediyesi Taşınmazlar Dairesinde çalıştı. Bonn'da yapılan seviye sınavları ile Y.Müh. öğreniminin Dipl. Ing. ünvanına eşdeğer olduğu kabul edilerek 1966 da doktora çalışmalarına başladı ve 1970 da Bonn Üniversitesinde doktora (Pirkel) ünvanını aldı. Yurda dönüşte Yıldız T. Üniversitesine girerek burada sıra ile 1974 de Doç. ve 1979 de Prof. oldu. Bölüm başkanlığı ve Dekan yardımcılığı yaptı. KTÜ'de dersler verdi. Çeşitli bilimsel makalelerinin yanında "Arazi Toplulaştırması", "Kamulaştırma Tekniği" kitaplarını yazdı.1997 de emeklilik sonrası Mimar Sinan Üniversitesinde sözleşmeli olarak ders verdi.
Kaynak: HKMO harita Bülteni sayı 38, 1998
YILMAZ, Turan
D.:1925
1942 de Kadastro Okuluna başladı. Okul bitişi Antalya Tapu ve Kadastro Müdürlüğünde Fen Memuru oldu. 1952 de Yıldız T.Üniversitesi Harita ve Kadastro bölümünün ilk mezunlarındandır. Uzun süre İller Bankasında Harita işleri Müdür Yardımcılığı ve Müdürlüğü ve Harita Dairesi Başkanlığını yürüterek buradan emekli oldu.
YOMRALIOĞLU, Tahsin
D.:24.08.1964 Akçaabat/Trabzon
1969-80 arasında orta öğrenimini Trabzon'da yaptı. 1981-85 arasında KTÜ Jeodezi bölümünü okudu. 1988 de Y.Müh. oldu 1988-90 arasında New Brunswick (Kanada), 1990-93 arasında Newcastle (İngiltere)'de doktora (Parker) ünvanı aldı, 1994 de KTÜ de Yard. Doç. oldu ve Bölüm Başkan yardımcılığına atandı. Bir süre KTÜ Genel Sekreterlik görevini yürüttü.
YURDAKUL, Ali Rıza
D.: 1922 Ayaş/Ankara Ö.: 27.04.1999 Ankara
Harita Subayı (941-2)
Konya Askeri ortaokul ve Maltepe Askeri Lisesini bitirdi. 1941 de Harp Okulunu ve 1943 de Harita Y. Okulunu bitirdi. Ordudan Yzb. rütbesinde ayrıldı. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arazi Kadastro ve Fotogrametri Dairesinde çalıştı. 1958 de Ohio'da (ABD) master yaptı. Dönüşte TKGM de Fen Müşaviri olarak çalıştı. 1973 de ayrıldı. Çeşitli fakültelerde (ADMMYO, Gazi Üniv., Ankara Üniv. ve ODTÜ ) öğr. Gör. olarak çalıştı. Harita Y.Teknik Okulunda ders verdi. 1986 da doktor (Aytaç) ünvanını aldı.
Kaynak: Har. Bült. 41, 1999
BİYOGRAFİ DİZİNİ
ABDURRAHMAN EF. (19. yy)
ABDURRAHMAN SOFİ(884-976)
AÇLAR, A. (d.1936)
ADAKLI, Z.(?-1973)
AKÇA, A.
AKDAĞ, E. (d.1934)
AKIN,Y. (d.1934)
AKSOY, A.(d.1932)
AKYOL, N. (d.1947)
AKYÜZ, F. (d.1952)
ALGÜL, E. (d.1943)
ALİ ŞEREF bkz. ŞEREF,A.
ALKIŞ, A. (d.1946)
ALPMEN, M. (d.1934)
ALTAN, M. O.(d.1946)
ALTINER, Y. (d.1955)
ARAN, M. (1913-1966)
ARBEY,A. (d.1941)
ARIK,T. (d.1955)
ARISOY, Ş. (1928-1992)
ARSLAN, E. (1956)
ARSLAN, N.(d.1929)
ATASOY,V. (d.1960)
ATAY, O. (1934-1977)
ATEŞ, T. (1918-1992)
AYAN, T. (d.1943)
AYDIN, A. (d.1948)
AYDIN, F. (?-1972)
AYDIN, Ö.(d.1943)
AYGÜN, A. (1878-1943)
AYHAN, E.(d.1956)
AYKUT, H.
AYTAÇ, M. (d.1921)
BALKAN, H. (d.1932)
BANGER, G. (d.1947)
BARIŞKANER, A.(d.1932)
BARUTÇU,A.T.(d.1934)
BAŞ, H.
BAŞARAN, E. (1912-1983)
BAYKAL, O. (d.1941)
BAZ, İ.
BEKTAŞ, S. (d.1962)
BELTAN, İ. (1905-1970)
BEYRUNİ (973-1048)
BIYIK, C. (d.1950)
BOZKIR, H.C. (d.1908)
BÜYÜKKOÇ, H. (d.1931)
CENAN, Ö. (1937-1974)
CİNDORUK, V. (1895-1990)
ÇETİNTAŞ, S. (d.1933)
ÇÖKLÜ, A.
DARKOT, B. (1903-1990)
DEDE, Y. (d.1937)
DEDEOĞLU, S. (d.1947)
DEFFORGES, G. (1852-1915)
DEMİRAĞ, Ö. (d.1932)
DEMİREL, H. (d.1944)
DEMİREL, Z.
DENİZ, R. (d.1949)
DİLAVER, A. (d.1951)
DOĞAN, E. (d.1942)
DURAN, F.S. (1882-1943)
EBUL VEFA (940-998)
ERBUDAK, M. (1912-1981)
ERDİN, K. ( d.1947)
EREN, K. (d.1950)
ERGİN, M.N. (d.1928)
DEFFORGES, G. (1852-1915)
DELİKANLI, A.(d.1935)
DEMİRAĞ, Ö. (d.1932)
DEMİREL, H. (d.1944)
DEMİREL, Z.
DENİZ, R. (d.1949)
DİLAVER, A. (d.1951)
DOĞAN, E. (d.1942)
DURAN, F.S.(1882-1943)
EBUL VEFA (940-998)
EKİNCİ, A. (d.1953)
ERBUDAK, M. (1912-1981)
ERDİN, K. (d.1947)
EREN, K. (d.1950)
ERGİN, M.N. (d.1928)
ERKAN, H. (d.1935)
ERKANLI, Y. (d.1934)
ERKAYA, H. (d.1957)
ERKİN, K. (1910-1989)
EROKAN, İ. (1911-1997)
ERSÖZ, Z. (1903- ?)
ERTÜRK, M.E. (d.1932)
ESMER, G. (d.1915)
EVİNAY, K. (1916-1986)
EVLİYA ÇELEBİ (1611-1682)
FARABİ (872-950/51)
FEYZİ EF. ( ?-1814)
GAZAN HAN (1271-1374)
GELENBEVİ İSMAİL (1737-1799)
GOLTZ, C.v. (1843-1916)
GÖKMEN, F. (1877-1955)
GÖNENÇCAN, A.
GÖNENÇCAN, M. (1909-1965)
GÜLER, A. (1944-1988)
GÜNÇAN, M.H. (1864-1942)
GÜNEŞ, İ.H. (d.1938)
GÜRBÜZ, H. (d.1937)
GÜRKAN, O. (d.1938)
GÜRLER,M. (d.1932)
HALİL FAİZ (1674-1721)
HEKİMOĞLU, Ş. (d.1947)
HOŞBAŞ, R.G. (d.1961)
HUMANN, C. (1839-1896)
IŞIK, B.C. (d.1955)
İBNİ SİNA (980-1037)
İBRAHİM MÜRSEL
İ. MÜTEFERRİKA (1674-1745)
İLMAN, L. (1915-1980)
İNAL, C. (d.1961)
İSHAK HOCA (1774-1836)
İSMAİL ÇINAR bkz KALFAZADE
İZ, H.B.
KARAALİ, C. (d.1952)
KAŞGARLI MAHPMUD
KATİP ÇELEBİ (1609-1657)
KAVALALI, S.(d.1932)
KAYA, A. (d.1953)
KAYNAK, E.
KERETLİ, A. (d. 1916)
KIRAN, H. (d.1930)
KOÇ, İ. (d.1949)
KOÇAK, E. (d.1931)
KORAY, Ö.K. (1889-1961)
KOYUNCU, D. (d.1950)
KUŞÇU, A. (? -1474)
KUŞÇU, Ş. (d.1946)
MACAR ALİ REİS (16. yy)
MAHMUD ESAD (1857-1917)
MAKTAV, D.(d.1951)
MANEK, F.H. (1883-1963)
MATRAKÇI NASUH ( ?-1564)
MERDİNLER, T.
MİRİM ÇELEBİ ( ?-1525)
KADIZADE RUMİ (1365-1430)
KALF.. İSMAİL ÇINARİ (?-1779)
Kalkan, y. (d.1954)
KALYONCU, A. (d.1936)
KARAALİ, C.. (d.1952)
KAŞGARLI MAHMUD
KATİP ÇELEBİ (1609-
KAVALALI, S. (d.1932)
KAYA, A. (D. 1953)
KAYNAK, A. (D. 1939)
KAYNAK, E.
KERETLİ, A. (d.1916)
KIRAN, H. (d.1930)
KOÇ, İ. (d.1949)
KOÇAK, E. (d.1931)
KONAK, H. (D. 1960)
KORAY, Ö.K. (1889-1961)
KOYUNCU, D. (d.1950)
KÖKTÜRK, Erol
KUŞÇU, A. (?-1474)
KUŞÇU, Ş. (d.1946)
KÜLÜR, S. (d.1950)
MACAR ALİ REİS (16. Yy)
MAHMUD ESAD (1857-1917)
MAKTAV, D. (1951)
MANEK, F.H. (1883-1963)
MATRAKÇI NASUH (?-1564)
MERDİNLER, T.
MİRİM ÇELEBİ (?-1525)
MOLTKE, H.v. (1800-1891)
NAKİBOĞLU,M. (d.1943)
ÖLÇER, M.Ş. (1866-1927)
ÖNER, S. (d.1934)
ÖRMECİ, C.(d.1945)
ÖRÜKLÜ, E. (1933-1995)
ÖZBAŞ, C. (1915-1996)
ÖZBENLİ, E. (1928-1985)
ÖZDEMİR, T. (d.1957)
ÖZDEN, A.K. (D. 1931)
ÖZDİL, T. (1950-1996)
ÖZDİLEK, İ. (d.1935)
ÖZEN, H. (d.1933)
ÖZGEN, M.G. (1924-1994)
ÖZTAN, O. (1943-1994))
ÖZTÜRK, E. (d.1946)
PAR, A. (1904-1972)
PEKTEKİN, A. (d.1941)
PİRİ REİS (1470-1554)
POYRAZ, M.
SALİH ZEKİ (1863-1921)
SAY, B. (1931)
SELÇUK, M. (d.1943)
ŞARMAN, F. (1885-1949)
ŞAHİN, .M. (d.1965)
ŞATIR, M. (d.1930)
ŞERBETÇİ, M. (d.1936)
ŞEREF,A. (1840-1907)
TAKİYÜDDİN (1521-1585)
TANSUĞ, B. (d. 1920)
TARHAN, M. (1908-1970)
TARIM, N. (d.1912)
TEKİN, E. (d.1939)
TEKİNSOY, A. (d.1947)
TOKMANOĞLU, T. (d.1922)
TOMBAKLAR, Ö.H.(d.1943)
TOZ, G. (d.1953)
SEYDİ ALİ REİS ( ?-1563)
SEYLAM, G. (d.1937)
SONGU, C. (d. 1914)
SOYDAN, Z. (d.1911)
SUNAR,F.
SÜATAÇ,Ü. (d.1937)
ŞARMAN, F. (1885-1949)
ŞAHİN, M. (d.1965)
ŞATIR, M. (d.1930)
ŞEN, K. (d.1949)
ŞERBETÇİ, M. (d.1936)
ŞEREF, A. (1840-1907)
TAKİYUDDİN (1521-1585)
TANSUĞ, B. (d.1920)
TARHAN, M. (1908-1970)
TARIM, N. (d.1912)
TEKİN, E. (d.1939)
TEKİNSOY, A. (d.1947)
TEVFİK PAŞA (1832-1901)
TOKMANOĞLU, T. (d.1922)
TOMBAKLAR, Ö.H. (d.1943)
TOZ, G. (d.1953)
TUĞLUOĞLU, A. (d.1943)
TUSİ, N. (1209-1274)
TÜDEŞ, T. (d.1942)
TÜREL, S.
TÜRKKAN, B. (d.1944)
TÜRKKAN, H.Z. (1886-1966)
UÇAR, D. (d.1949)
UĞUR, E. (d.1934)
ULSOY, E. (d.1912)
ULUĞ BEY (1394-1449)
ULUĞTEKİN, N. (d.1959)
UZEL, T. (d.1941)
UZUNER,S.Z. (d.1935)
ÜLKEKUL, C.
ÜLKÜATAM, Ş. (?-1985)
ÜNAL, N.N. (d.1938)
ÜNAL, T. (d.1946)
ÜNSÜR, M.A. (d.1929)
VİDİNLİ TEVFİK bkz TEVFİK
YASAR, S. (1907-1996)
YAŞAR, İ.K. (1915-1999)
YAŞAYAN, A. (d.1937)
YERCİ, M. (d.1938)
YILDIZ, F. (d.1962)
YILDIZ, N.(d.1930)
YILMAZ, T. (1925)
YOMRALIOĞLU, T. (1964)
YURDAKUL,A.R.(1922-1999)
KAHRAMAN KARINCA
Selam sana milletçe, Vatanca
Yurdun bir uçtan bir uca
Fethinde yeniden
Haritacı deyip geçtiğimiz
Kahraman karınca.
Her bahar yeni bir akın
Her akında yeni fetihler,
Yurdun dört bucağında uzak, yakın
Ve her seferin sonunda
Cebeci'deki kışlana döner
Bir kış boyunca
Fetihlerin destanını yazarsın
Kahraman karınca.
Karış karış anlamsız kalır
Senin yurdu dolaşmana karşı
Karınca adımı.
Zerre zerre, toz toz
Bu toprakta izlerin.
Bir akşam Ağrı'nın eteğinde
Erciyaş'ın başında bir sabah
Kurulmuş mutlu geleceklere
İki üç çadırlık ordugah.
Ovalar, tepeler, dağlar
Açılar, üçgenlerle örülmüş.
Bir ağ ki yurdun üstünde
Vega'da Polaris'te ucu
Yurdun ovası, yurdun dağı
Yurdun göklerindeki Güneş, yıldız
Hepsi fetihlerin konuları
Ama sen adsız
Ya da kahramanım bilen yok adını
Karından çocuğundan gayri
Yılın yarısında ayrı yaşadığın
Nirengileri seçer gözüm
Trenle, otöbüsle geçerken
Tepelerde ak, ak
bunlar senin imzan, senin işaretlerin
Memleketin bağrında
Bu toprakla böylesine yoğrulmak
Böylesine içten, böylesine derin
Senin kaderin
Değil vatan savunması yalnız
Yer altı, yer üstü ürünlerile
Senin işaretinde sonsuz...
Yolda, köprüde, barajda
Kanalda, su arkında bile
Sen öncü, sen kılavuz.
Her tepeden gaziler gibi bakmışşın
Aletin dürbününden
Nirengiden nirengiye
Çizgi çizgi, kalem kalem
Yurdu arzın içine çakmışsın
Dünya durdukça varolsun diye
Bağlamışsın yıldızlara muhkem
Yenizelanda'lı çocuk
Trabzon'un Kapıköyü'nü görür
Bakar bakmaz
Ve benim tarlamdaki ahlat ağacını
Senin tuttuğun sihirli ışıkta
Güz sonu Ankara'ya dönerken
Sakaryadan ya da Dumlupınardan
Döner gibisin
Uçmuş yakandaki yeşilin rengi
Ağarmış üniforman
Terden, Güneşten, tozdan
Ama yurdun bağrında binlerce nirengi
Yüreğinde anıtlar kurulu hazdan
Güneş yanığından birikmiş
Alnına konmuş kırışıklardan
Zaferlerinin tacı.
Sana neler borçlu bu vatan,
Sana neler borçluyuz haritacı.
Kahraman sana derim ben
Sen güler geçersin
"Ben bir yalın haritacıyım" dersin
Bütün vatanseverliliğimle en içten
Kahraman sana derim ben.
Selam sana milletçe, vatanca
Yurdun bir uçtan bir uca
Fethinde yeniden
Haritacı deyip geçilen
Kahraman karınca.
Ömer Kayaoğlu
Harita Dergisi sayı 58, 1959
--------------------------------------------------------------------------------
1) Osmanlıcada bu anlamlara parelel olarak jeodezi için "Taksim-i arazi" ve yer ölçmeleri anlamındaki Geometri için "Tahdit-i arazi" veya "Usul-ü mesaha" denmiştir.
2) ULSOY, E.:Jeodezinin Konusu ve Tarihçesi. Jeodezi Bülteni, 1970, cilt 1, sayı 3, s.117-125, Trabzon
3) ARAN, M.:Geodezinin (Haritacılık) Gaye ve Vazifeleri. Harita Dergisi sayı 45, 1952
3a) Haritacının, ölçülü olmak, hesabı tutturmak, sınırlarını bilmek, adil olmak, hataları düzeltmek, hataları dağıtmak, güvenli olmak gibi vasıfları bir mesleğin teknik özellikleinden çok erdemli kişilerin nitelikleridir ve hiç bir meslekte karşılaşılmaz. Ayrıca haritacı yaptığı işi abartmayıp tersine bir kaçbin kere küçülten (!) alçakgönüllü kişilerdir.
4) GÜRKAN, O.: 1983 ün Başlarında Jeodezi'nin Görevleri ve İçeriğine Toplu bir Bakış. Harita Dergisi sayı 90, 1983
5) GÜRKAN, O.:Harita Kadastro Mühendislerinin Görevi Nedir? Ne gibi Faaliyetlerde Bulunur? Diğer Meslekler Arasındaki Yeri Nedir?.Türkiye I. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı,23-27 Şubat 1987, Ankara, s. 107
6) AYHAN, E.:Güncel Jeodezi Kavramı ve Uygulamaları. Harita Dergisi sayı 96, 1986
7) AKSOY, A.:Jeodezi Öğretimine Genel Bakış. Jeodezi Öğretimi Sempozyumu. Trabzon, 9-11 Haziran 1982, s.85-91
8) ERGİN, M.N.:Jeodezi ve Fotogrametri (Harita) Mühendisliği Öğreniminde Anabilim ve Bilim Dallarının Tesbiti. Türkiye II. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara 6-10 Şubat 1989, S.675-682
9) Değişmez kelimesi karşılığı olan %64 demir ve %36 nikel alaşımı invariant'ın kısaltılmışı
10) Bu konu ile ilgili kaynaklar:
DEMİRCAN,O.: Metrenin Öyküsü. Bilim ve Teknik sayı 211, s. 36-37, 1985
EFINGER, K.:Die Entwicklung der Längenmasse. ZfV 1934, S.502
FREITAG, U.:Quellen und Tabellen das metrische Masssystem in seinem Beziehungen zu anderen Masssystemen. Kart. Nachr. 1971, S.115
JORDAN/EGGERT/KNEISSL:Handbuch der Vermessungskunde Bd. IV/I, Stuttgart 1958
LEDERSTEGER, K.:Das Internationale Meter und seine Festlegung. ZfV 1956, S.33
OSTEN: Von den heiligen Elle des Altertums bis zum optischen Meter. Verm. Techn. 1957, S.199, 223
SARAÇ, C.:Metrenin Tarihi. Bilim Tarihi, sayı 24, 1993
SIMMERDING: Zur gesetzlichen Neuordnung des Eich-und Masswesens mit einer geschichtlichen Betrachtung über die Definition der Längeneinheiten. ZfV 1970, S.141
STICHLING: Die kulturgeschichtliche Bedeutung der Feldmasse. ZfV 1951, S.161-205
STRASSER, G.: Die Toise, der Yard und das Meter. AVN 1974, S.2
ŞERBETÇİ, M.:Uzunluk Ölçü Birimi Metrenin Geçirdiği Evreler. Türkiye 2. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, HKMO, s.700-704, Ankara 1989
TÜZÜN: Haritacılıkta ve İş Hayatında Kullanılan Metrik Ölçü Sistemleri ve Birbirine Çevrilişleri. Harita Dergisi, sayı 82, s 56-64, 1975
YAZMAN, A.T. Atatürkle Beraber. Devrimler, Olaylar, Anılar (1922-1938). Türkiye İş Bankası Kültür Yay. 1969
11) Fransızca:tois, Almanca:klafter, İngilizce: fathom , Türkçe:kulaç
12) Bu karışıklıklar dolayısı ile 789 yılında Almanya'da Kral Büyük KARL, kendi ayak uzunluğunu ölçtürerek bunu kendi ülkesinde ayak birimi ilan etmiştir. Bunun gibi 1101 yılında da İngiltere kralı I.Henri, açılmış kollarında parmak ucundan vücut ortasına kadar olan uzunluğa 1 yarda =3 ayak demiştir.
13) 1944 de yayınlanan "Travaux et Memoires"in XX. cildinde Milli prototipler yapımı ile ilgili olarak verilen bilgiler arasında Türkiye'ye ait bunu kendi ülkesinde ayak birimi ilan etmiştir. Bunun gibi 1101 yılında da İngiltere kralı I.Henri, açılmış kollarında parmak ucundan vücut ortasına kadar olan uzunluğa 1 yarda =3 ayak demiştir. metrenin 21 c numarası taşıdığı ve bunun yapım ve asli uluslararası temel metre ile karşılaştırmasının 1953 de tamamlandığı ve bu milli prototipin 0C deki denklemi 21 c = 1 metre - 0.56 mikron olduğu ifade edilmektedir.
14) TKGM dergisi 60.yıl özel sayısı, s. 91, Ankara 1983
15) Yeşilırmak'ın doğusu
16) Yeşilırmak'ın batısı
17) ------- :Mesahat ve ekil ve evzan-ı cedideye dair kanunname ve tahvil cetvelleri. (eski yazı), Matbaayı Amire İstanbul, 1870
18)Bu konuda kaynaklar:
AKGÜR, N.:Güneş Takvimleri. Bilim Tarihi, sayı 10, 1992 s .6-25
AYGÜN, A.:Takvimler. Harita Dergisi, sayı 12, 1936, s.74
AYGÜN, A.:Arabi senelerin mebdelerini bulmak, Harita Dergisi, sayı 28-31, 1940-1941
AYGÜN, A.:Takvimi Daimi. Harita Dergisi sayı 18, s.71-79, 1938
DİLGAN, H.:Takvimler ve Tarih Tekabülleri., İTÜ Kütüphanesi, İstanbul 1957
ERBUDAK, M.:Jeodezik Astronomi. Yıldız Üniversitesi, 1966
MAHMUD RÜŞDÜ: İlmi Hesap (eski yazı) İstanbul 1307 (1891), s. 290
MUAMMER: Takvim. Harita Dergisi, sayı 4, 1934, s.55-66
ŞERBETÇİ, M.:Çeşitli Takvim Hesapları ve Bunlar Arasındaki İlişkiler. Türkiye 2. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, s.721-733, Ankara 1989
UNAT, F.R.:Hicri Tarihleri Miladi Tarihe Çevirme Kılavuzu. TTK Ankara 1984
YAZMAN, A.T.:Atatürkle Beraber. Devrimler, Olaylar, Anılar (1922-1938). Türkiye İş Bankası, Kültür yay 1969
19)Yerleşim yeri deniz seviyesinde ise Güneş battıktan 7 dakika sonra (temkin müddeti) saat 12.00 ye ayarlanıyordu. Mevsimlere göre günde 1-2 dakika farkederdi. Bunun için muvakkitler (zaman hesaplayıcıları) vardı.
20)İbranice kaynaklı olan teşrinden türetilmiş ay isimlerinden Teşrini evvel veya 1. Teşrin için Ekim, Teşrinisani veya 2. Teşrin için Kasım, Kanunevvel veya 1. Kanun için Aralık, Kanunsani veya 2. Kanun için Ocak denilmiştir.
21)Adana, Mersin, K.Maraş ve civar illerde 58 rakamı kötü bir kelimenin içerdiği harflere karşılık gelen sayıların toplamı olduğundan bu rakam oralarda bir küfür olarak algılanmaktadır.
22) Nehrin ötesi; Ceyhun nehrinin kuzeyinde bulunan yerlere Araplar tarafından verilen coğrafik bir ad
23)AYGÜN, A.:Cihan Haritacılığının Doğuşunda Türk Mesaisi. Harita Dergisi, sayı 21, s. 94, 1933
DİLGAN, H.:Büyük Matematikçi Ömer Hayyam, İTÜ 1959
DİLGAN, H.:Matemati¤in Tarih ve Tekamülüne Bir Bakış. İTÜ Kütüphanesi, sayı 329, İstanbul, 1955
GÖKER, L.:Matematik Tarihi. Kültür Bak. yay. 1989
SARAÇ, C.:Bilim Tarihi. MEB yayını, Ankara 1983
GÖNENÇ, G.:Matematik Tarihine Kısa Bir Bakış. Elektrik Müh. Dergisi, Temmuz-A¤ustos 1978
DİZER, M.-BEYAZIT, S.-ÖZGÜÇ, A.:Türkiyede Astronomi Çalışmaları 1935-1973 yılları arası, İstanbul
GÖKER, L.:Türk-İslam Astronomi Bilimleri ve Gökyüzüne Seyehat, 1974 Ankara
24)SAYILI, A: Abdülhamit İbni Türk'ün Katışık Denklemlerde Mantıki Zaruretler Adlı Yazısı ve Zamanın
cebri. TTK Ankara 1962
25)DİLGAN,H.:Muhammed İbni Musa El-Harezmi. İTÜ Mimarlık Fak. yay. 1957
GÖKER,L.: Harezmi. MEB yay. 2794, Biyografi dizisi 14, 1995
26)ATEŞ, A.:Farabi'nin Eserlerinin Bibliyoğrafyası, Belleten XV/57, 1951
BAYRAKDAR, M.:Farabi. Teknik Geometri. Kültür Bakanlığı, 1989
BOLAY:Farabi ve İbni Sina'da Kavram Arayışı, MEB 1989,
İĞDEMİR: Farabi'nin 1000. Yıldönümü. Belleten V/17-18 , 1941, S.181
KARAKAŞ, M.: Müsbet İlimde Müslüman Alimler. Kültür Bakanlığı, 1991, Ankara., s.173
SAYILI, Adnan:Farabi ve Tefekkür Tarihindeki Yeri. Belleten XV/57, 1951
27)AYGÜN, A.: Abdürrahman-üs Sofi. Harita Dergisi, sayı 5, s.89, 1934
DİLGAN, H.:Büyük Matematikçi Ömer Hayyam, İTÜ 1959
28)KARAKAŞ, M.: s.196
29) Bu yöntem Fatin Gökmen'e göre Beyruni'den 200 yıl önce ilk olarak tahdid isimli yapıtında Abul Tayyib SEVED İBN ALİ tarafından Halife El Memun'la Bizans seferine giderken İskenderun Körfezi yöresinde uygulanmıştır.
30)Gnomon eski zamanda gölge boyunu izlemek amacı ile yere düşey dikilen bir çubuktur.
31)BACHMANN, E.:Wer hat Himmel und Erde gemessen ? München 1965
BULGAKOW:Beruni'nin yaşamı ve yapıtları. Taşkent 1972 (Rusça) (Kitabın özeti:Belleten cilt 44, sayı 175, s. 577, 1980)
CANTOR:Vorlesungen über Geschichte der Mathematik 4 cilt yeni basım, 1965, I. cilt
DİLGAN, H.:Büyük matematikçi Ömer HAYYAM, İTÜ Kütüphanesi, İstanbul,1959
DEUMLICH, F.:Instrumentenkunde der Vermessungstechnik. 8. baskı, Berlin 1988
KARAKAŞ, M.: s.248
SAYILI, A: Biruni. Belleten XIII/49, 1949, s.53-89
SAYILI, A.:Doğumunun 1000. yılında Beyruni'ye armağan. TTK yayını, 1974
SCHOY:Die trigonometrische Lehren des persischen Astronomers Abu'l Raihan Muhammed Ibn Ahmad Al- Biruni, Hannover 1927
STROHMAIER:Al Biruni. In den Garten der Wissenschaft, Leipzig 1988
SUTER: Das Buch der Auffindung der Sehnen im Kreise von Abul Raihan El Biruni. Bibliotheca Mathematica, 3.Folge 11, 1910-11
ŞERBETÇİ, M.:İlk Çağlardan Günümüze Kadar Yerin Biçimi ve Büyüklüğü, Trabzon 1978
ŞERBETÇİ,M.: Biruni ve Jeodeziye Katkısı. Harita Dergisi, sayı 115, s. 65-71, 1995
32) GÜNALTAY, Ş.:İbni Sina'nın fiahsiyeti ve Milliyeti Meselesi. Belleten IV/13, 1940, s.1-37
33) DİLGAN, H.:Büyük Türk Alimi Nasreddin TUSİ. İTÜ 1956
34) Hülagü, Tusi'yi astronomiden vazgeçirmeğe çalıştı. Tusi de önceden hazırlattığı büyük bir bakır kazanı üst katlarda merdivenden aşağı yuvarlattı. Büyük bir gürültü ile yuvarlanan ve herkesi dehşete düşüren bu olay için Tusi "İşte gözlem yapmanın yararı budur. Bu ilmi bilen, daha önceden olacak olayları bildiği için olaylar karşısında bir tepki göstermezler. Fakat bilmiyenler dehşete kapılır." dedi. Bunun üzerine Hülagü bu ilme izin vererek parasal büyük yardımlarda bulundu.
35) HUNKE, S.:Avrupa'nın Üzerine Doğan İslam Güneşi (Çeviri:S.Sezgin), Bedir yayınevi, İstanbul 1975
36) KÖPRÜLÜ: 13. asırda Marega Rasathanesi. Belleten cilt 6, sayı 23-24, (1942), S.207-227
37) Bu yapıtın bir nüshası Kandilli gözlemevi kitaplığındadır.
38) SAYILI, A. : Gazanhan Rasathanesi. Belleten X/40 (1946) , S.625
SAYILI, A.:The Observatory in İslam. TTK yayını, Ankara 1960
39)CUNBUR, M.: İlk Türk Ansiklopedisi "Murad-Name"de Astroloji (İlm- nücum) Maddesi . International Symposium On the Observatories in İslam. 19-23 September 1977 İstanbul, Edited M.Dizer, MEB Basımevi 1980, s.91-102)
40) SAYILI, A.:Vacidiyye Medresesi. Kütahya'da Bir Ortaçağ Rasathanesi. Belleten, 12/47, 1948 s.655-666
41) GÖKER, L.: Gıyaseddin Cemşid ve Aritmetik. Zafer Dergisi sayı 65, Mayıs 1962
42) ÜNVER: Bursalı Kadızade Rumi ve Devrinin Diğer Bilimcileri. Ege Üniversitesi derleme. serisi no 1, 1960
BARTHOLD, W.: Uluğ Bey ve Zamanı (Çeviren İ.Aka), Kültür bakanlığı, 1990
DİZER, M.: Uluğ Bey. Kültür Bakanlığı 1989
SAYILI, A.:Uluğ Bey ve Semerkand'daki İlim Faaliyetleri Hakkında Gıyasüddin Kaşi'nin Mektubu. TTK, No 39, 1960,
43) Uluğ bey Semerkand'da kurduğu gözlem evine Kadızadeyi müdür olarak atadı ve arasıra kendisi de dersleri izliyordu. Uluğ Bey'in bir müderrisi sebebsiz yere görevinden alması üzerine Kadızade evine kapanarak bir süre derslere gitmemiş ve bu şekilde bir hükümdarın ilim yuvasına karışmasını adeta protesto eder gibi dersleri boykot etmişti. Bu durum karşısında Uluğ Bey bizzat Kadızadenin evine giderek ders vermemesinin nedenini sormuş, Kadızade ise kendisine şu tarihi yanıtı vermişti. "Biz müderrisliği hiç kimseye ilgi ve bağımlılığı ve azli mümkün olmayan bir makam zannederdik. Halbuki bunun da yönetimin elinde olduğunu gördük. Bu yüzden öğretimden vazgeçtik". Bunun üzerine Uluğ Bey görevden alınan müderrisi tekrar görevine iade etmiş ve bu şekilde Kadızadenin gönlünü de alarak Kadızade de tekrar derse başlamıştı. (Müderris=ders veren=öğretmen)
44) DİZER,M.: Ali Kuşçu. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Ankara 1988
ÜNVER: Ali Kuşçu Hayatı ve Eserleri. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi 1948
45) Ayasofya Kitaplığı Nr. 1642
46) Ayasofya Kitaplığı Nr. 2616
47) Topkapı Sarayı Revan Köşkü kitaplığı Nr. 1667
48)Takiyüddin'in el yazma 2 yapıtı Kandilli gözlemevinde ve gözlemleri kapsayan astronomik cetvellerin bir nüshası Nurosmaniye kitaplığında No. 2930 dadır.
KARAKAŞ, M.:s. 578
DİZER, M.:Astronomi Hazineleri, BÜ. Kandilli Rasathanesi, 1986
DİZER, M.: Takiyüddin. Kültür Bakanlığı 1990
ÜNVER, S.:İstanbul Rasathanesi, TTK yay., VII seri, sayı 54, Ankara 1969
TEKELİ, S.:Takiyüddin'in Sidretil Müntehasında Aletler Bahsi. Belleten, 25/98, s.213-218, 1961
------: Müslümanlar ve Astronomi. (Aramco World Magazine'den) Zaman Gazetesi 20.12.1987
49)İHSANOĞLU, E.: Osmanlılar ve Avrupa Bilimi. Bilim Tarihi sayı 5, 1992, S.3-11
İHSANOĞLU, E.:Introduction of modern Astronomy to the Ottomane State 1660-1860. 1. Internat.Symposium on modern science and the muslim World, İstanbul Eylül 1987
50)KARAKAŞ, M.: s.617
51)BİNGÖL, A.: Gelenbevi İsmail. Kültür ve Turizm Bakanlığı 1988,
KARAKAŞ, M.:.s.629
KURT, İ.:Bilim Tarihinde Keşiflerin İçyüzü. Kültür Bakanlığı, 1990
52) İhtida eden (hidayete eren)=müslümanlığı kabul eden anlamındadır.
53) AYGÜN, A.:Türk Haritacılık Tarihi, cilt 1, s.119. Harita Genel Komutanlığı, Ankara 1980 (yeni baskı)
AYGÜN, A.:Başhoca İshak ef. Harita Dergisi 1936
UNAT, F.R.: Başhoca İshak Ef. Belleten 28/109, 1964, s.69
İHSANOĞLU, E.:Başhoca İshak Efendi .Kültür Bakanlığı yayınları: 1091 Ankara 1989
54) SARAÇ, C.:Salih Zeki Beye göre Vidinli Tevfik Paşa. Bilim Tarihi, sayı 9, 1992
55) ADIVAR, A.:Salih Zeki ve Asarı Bakiye. Bilim Tarihi sayı 11, 1992
KAZANCIGİL, A.:Bilim Tarihçilerimiz:SALİH ZEKİ. Bilim Tarihi, sayı 7, 1992
SARAÇ, C.:Salih Zeki Beyin iki Makalesi. Bilim Tarihi, sayı 17, 1993
SARAÇ, C.:Salih Zeki Beyin Eserleri Asarı Bakiye. Bilim Tarihi, sayı 18, 1993
56) ÜLKÜTAŞIR: Kaşgarlı Mahmud. Türk Dil Kurumu Yayını 1972
SUNGUR, K.A.:XIX. Asırdan Bugüne Kadar Neşredilmiş Yerli ve Yabancı Türkiye Haritaları. 1. Milli Türkoloji Kongresi. TTK Kitaplığı.
KINAL, F.:Eski Ön Asya Haritaları. TTK Kitaplığı
57) Piri Reis ile yayınlar –seçme-
AFETİNAN, A.:Bir Türk Amirali. XVI. asrın büyük coğrafı Piri Reis.Belleten sayı 2 , s. 317-356, 1937
AFETİNAN, A.:The oldest map of America drawn by Piri Reis. TTK. Ankara, 1954,
AFETİNAN, A.:Piri Reis'in hayatı ve eserleri.TTK, 1987
AKÇURA, Y.:Piri Reis hakkında izahname,TTK, yayın No 1, İstanbul, 1935
AYGÜN:Piri Reis'in Amerika Haritasına bir nazar. Harita Dergisi, sayı 12, s. 103-114, 1936
AYGÜN, A. Piri Reis'in Amerika haritasındaki yazıları. Harita Dergisi, sayı 13, s.10-30, 1936
ÇİĞ,M.İ.: Piri Reis haritası üzerinde Amerika’da yapılan geniş ve derin çalışmaları içeren “The map of ancient sea kings” Belleten C. LVI, sayı 216, s. 405-437, 1992
GÖKTÜRK,H.İ.: Piri Reis. Bilim ve Teknik sayı 141, s. 42-45
HAPGOOD:: Maps of the ancient sea Kings. New York 1965
İRDESEL, M.:Büyük Denizci Piri Reisin hayatı. Milli Kütüphane
KAHLE, P.:Die verschollene Columbus-Karte von 1498 in einer Türk. Weltkarte 1513, Berlin, Leipzig 1933
MINOW, H.:Die Piri Reis Karte Und die Bodenmarkierung von Nacza. Verm. Ing. 1/1971, S.25
ORHUNLU: Hint Kaptanlığı ve Piri Reis. Belleten cilt 34, No 134, 1970, S.235-254
ÖZDEMİR. K.:Osmanlı Deniz Haritaları-Ali Macar Reis Atlası. Marmara Bankası Creative
yayıncılık, 159 sayfa, İstanbul, 1992
SELEN: Piri Reis'in Şimali Amerika Haritası. Belleten I/2, 1937, s.515-518
SENEMOĞLU, Y.:Kitab-ı Bahriye 2 cilt. Tercüman 1001 Temel Eser No 19, 1973
--------TT Araştırma Kurumu, Faksimilie baskı İstanbul 1935
ULUKSAR,G.: Piri Reis, Hayatı, kişiliği ve eserleri
58) AKALAY: Minyatürlü bir Coğrafya Kitabı. Kültür Bakanlığı, Kültür ve Sanat , yıl 2, sayı 4, 1976
59) KARAKAŞ, M.: s.540
60) YURDAYDIN, H.:Matrakçı Nasuh. Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fak. yay. 43, 1963
61) YURDAYDIN, H.:Matrakçı Nasuh. Belleten, cilt 28, No 110, s. 229-233, 1964
62) YURDAYDIN, H.:Matrakçı Nasuh'un Hayatı ve Eserleri ile İlgili Yeni Bilgiler. Belleten, cilt 29, No 114, S. 329-354, 1965
63) YURDAYDIN, H.: Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han. TTK yayını, Ankara
64) AKYILDIZ, N.:Tercüman 1001 Temel eser
65) Topkapı Revan köşkü No 1470 de kayıtlı bu yapıt 1313 hicri=1895 miladi yılında İkdam matbaası İstanbul'da eski Türkçe basılmıştır.
66) Topkapı Sarayı Revan köşkü kitaplığı no 1643
67) İstanbul Üniversitesi Kitaplığı T. 1824
68) Ayasofya kitaplığı No 2591, Nurosmaniye No 2911
68a)DİZER, M.: Takiyüddin. S. 18-23. Kültür Bakanlığı yay. no 1119, Ankara 1990
69) SELÇUK, M.:1:600 000 ölçekli Türkiye Topografik Atlası. Sivil Harita Mühendisliğinde Eğitim ve Öğretimde 40. yıl Sempozyumu. Ekim 1989 İstanbul, S.195-204
UÇAR-ULUĞTEKİN: Ali Macar Reis'in Ege denizi Haritası, Harita Dergisi, sayı 98
SVATOPLUK,S.: The Ali Macar Reis Atlas and the Deniz Kitabı. İmago Mundi 25, 1971, s. 17-27
KONYALI, İ.H.:Topkapı Sarayında Deri Üzerine Yapılmış Eski Haritalar. Zaman kitaphanesi, İstanbul 1936
AYGÜN, A.:Topkapu Sarayı Müzesindeki Coğrafi Eserler ve Haritalar. Harita Dergisi , sayı 13, s. 108-117, 1936
70)GÖKYAY, O.Ş.:Katip Çelebi Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri. Ankara 19, TTK Kitaplığı.
71)DEMİREL, Ş.:İbrahim Müteferrika'nın "Füzyuzat-ı Mıknatısiye" DTCF Bilim Tarihi Y.lisans tezi, 1978+DTCF (Atatürkü anma kitabında yayınlandı)
AYGÜN, A.:Türkiyede İlk Harita Basımı ve İlk Asri Matbaa. Harita Dergisi, sayı 4, s. 83-88, 1934.
72)İHSANOĞLU, E.:Osmanlılar ve Avrupa Bilimi. Bilim Tarihi sayı 5, 1992.
73) KAYRA, C.:İstanbul Mekanlar ve Zamanlar. Akyayınları, Akbank 1990
KAYRA, C.:İstanbul Haritaları. Ortaçağdan Günümüze. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, 1990
74) AYGÜN, A.:Ruslarla Müştereken Karadeniz ve Marmara'nın Mesahası. Harita Dergisi, sayı 13, s. 61-70, 1936
75) Harita Dergisi no 19, 1938.
76)ÖZGEN, M.G.:Haritacılığın Dünya ve Türkiye’de Gelişmesi . İTÜ Kıbrıs haftası, 1961
UÇAR, D.:Geschichtliche Rückblick auf die deutsche Kartographie-Tätigkeit in der Türkei. AVN 1988, s.71
UÇAR, D.:Türkiyenin Kartografik Gösteriminde Alman Etkisi. Harita ve Kadastro Mühendisliği, sayı 64, 1989, s.43
OGRISSEK:Zu den wissenschaftlichen Leistungen...Pet. Geogr. Mittlg, 1986, s. 61
İ.HAKKI:1:400 000 Mikyasındaki Kiepert haritalarının Yapılması ve Kıymeti Fenniyesi. Haritacılar Mecmuası (Harita Dergisi), sayı 4, s.9-12, 1934, Ankara
77) Verm. Technik 1989/36, Zeitschrift für Vermessungswesen 1935/722
78) Türk Haritacılığında 75 yıl, HGM, 1970 Ankara
79) ------- :(çeviri:O. Bahadır) Eski bir astronomi Aygıtı:Usturlab. Bilim Tarihi, sayı 1, 1991
DİZER, M.: İslamda ve Osmanlılarda Saat. Bilim Tarihi, sayı 3, 1992
DİZER, M.:Rubu Tahtası. Boğaziçi Üniversitesi. İstanbul 1987
80) 1687 yılında H. BUCHART'’ın yaptığı haritacı usturlabı kürevi bir başlıkla bir sehpa üzerine oturtulmuş ve istenildiğinde yatay açı ve gerektiğinde bölümlenmiş daire düşeylenerek düşey açı ölçebilmiştir.
81)ASSENA, N.:Sekstantın Tarihçesi. (çeviri) Deniz, sayı 26, 1957
82)SİPAHİOĞLU, B.:Büyük Topografya K.K.Yayınları Ankara 1952, s.162
83)ÜLKEKUL, C.:Alidat Olometrik ve Kullanılışı. Harita Dergisi, sayı 62, s. 55-67, 1961
------------:Harp Okulu Topografya Notları, Ankara 1960, s. 244-257
84)KÖMÜRCÜYAN, K.:Fen Mesaha-i Arazi ve Topografya 1307 (1889/90), 200 s. (eski yazı).
85) Bu konuda bkz:
-----------:Türk haritacılığı Tarihçesi. Harita Dergisi sayı 8, s.6, 1935
-----------:Türk Haritacılığında 75. yıl. HGM yay., 1970
-----------:Türk Haritacılığında 80 yıl. HGM yay. 1975
-----------:Haritacılar Albümü ve Harita Y.Teknik Okulu. (Türk Haritacılığının 85. yıl anısına) HGM 1980
----------:Haritacı Mehmet Şevki Paşa ve Türk Haritacılığı Tarihi (1919 yılına kadar). HGM yay., 1980
TAN, K.:Ferik Şevki Paşa. Harita Dergisi sayı 59, 1959
SELEN, S.H.:Türklerde Haritacılık ve Coğrafya (Türk Tarihinin Anahatları, seri II, No 40), TTK. İstanbul
GRABE, H.:Das Vermessungswesen in der Türkei. ZfV 1967, S.409-413
ATEŞ, T.:Harita Tarihçesi ve Türkiyede Harita İşleri. Harita Dergisi, Nato özel sayısı, 54/56, 1958
ÜLKEKUL, C.:Harita Genel Komutanlığı ve Türk Haritacılığı. Harita Dergisi sayı 96, s. 1-25, 1986
AYGÜN,:A.:10 Senelik Cumhuriyet Devrindeki Türk Haritacılığına Kısa Bir Bakış. Harita Dergisi, sayı 1, s. 9, 1933
ÜLKEKUL,C.: Cumhuriyet Dönemi Türk Haritacılık Tarihi.(İlk 10 Yıl), Dönence, İstanbul 1998
ÜLKEKUL,C.: Tarihi Kabartma Haritalarımız. Tarih Araşt. Vakfı. Türk.+İng.İst. 1998
86) AYGÜN, A: Türk Haritacılık Tarihi, Cilt II, s.2
87) AYGÜN, A.:Resmi Türk Haritacılığında Tarihsel bir Günün Kutlanması. Harita Dergisi No 9, s. 7-11, 1935
88) Bu konu için bkz.
ALGÜL, E.: Türk Hidrografi Tarihçesi. Harita ve Kadastro Müh. sayı 50/51, s. 95-101, 1984
ALGÜL, E.:Türk Hidrografi Tarihçesi. Harita Dergisi, sayı 94, s.61-67, 1985
EROKAN, İ.:Türkiyede Deniz Haritacılığı. Harita Dergisi, Nato Özel sayısı, 54-56, s.54-66, 1958
DOĞAN, E.:Deniz Haritacılığı ve Günümüzdeki Önemi. Prof.Burhan TANSUĞ Fotogrametri ve jeodezi Sempozyumu 1987, İstanbul, s. 367
-----:Türkiye Hidrografi Şubesi Tarihçesi. Türk Deniz Mesahacıları ve Yaptıkları Eserler. Harita Umum Müdürlüğü 1932, Ankara
ÖZDEMİR, K.:Osmanlı Deniz Haritaları. Marmara Bankası Creative yayıncılık 1992 İstanbul 159 sayfa
89) Bonne projeksiyonu 1911-1929 yılları arasında uygulanmış, 1927 de Gauss-Krüger Projeksiyon sistemine geçilmiştir.
90) Bkz.:Harita Dergisi sayı 30, s.109
91) AYGÜN, A.:Türk Harita Dairesinin Tarihçesi. Harita Dergisi sayı 21, s. 93, 1938
92) ALGAN, H.:Memleketin İlk Haritaları ve 1:200 000 ölçekli istikşaf haritamız.Harita Dergisi, sayı 67, 1963
93) KAYRA, C.:Ortaçağdan Günümüze İstanbul Haritaları. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, 1990
94) DEMİRCAN,M.: İstanbul’da harita hizmetleri. Türkiye’de Harita Kadastro Sektörü Sorunları, Konya 21 Nisan 1982
KURAL, E.:İstanbul Haritaları. Harita ve Kadastro Mühendisliği sayı 5, 1966
95) Türkiye Kurumlar arası Yeraltı Tesisleri Kadastrosu Araştırma ve Koordinasyon Kurulu, III. Genel kurul toplantı bülteni 25-27 Haziran 1975, İETT matbaası, s.13 İstanbul
96)Bu konu için bkz.:
AKSOY, A.: Türkiye'de Kadastro Faaliyetlerinde Nirengi Sistemi Sorunu. Ölçme Sistemleri ve Bilgi Depolama Teknikleri. 24-27 Şubat 1987, TKGM, Ankara
AKYÜZ,F.: Türkiye Temel Nirengi Ağının Dengelenmesinde Lambert Projeksiyonunun sonuç değerlerine etkileri(Doktora tezi), İÜ yay. no 3242/360, İstanbul 1984
DÜNDAR, V.: Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Jeodezi Çalışmaları Tarihçesi. HGK, Harita Y.Teknik Okulu Araştırma çalışması. 1990, Ankara
EROKAN, İ.:Türkiye Ana Nirengi şebekesi. Harita ve Kadastro Mühendisliği, sayı 4, s.26-41, 1966
UĞUR, E.: Türkiye I. Derece Triyangülasyon Ağının Dengelenmesi. Harita Dergisi, sayı 83, 1976
UĞUR, E.: Türkiye Temel Nirengi Ağının Sıklaştırılmasında Uzun Kenarlı Poligonasyon. KTÜ 1981
SEVGÖR,S.: Türkiye Birinci derece nirengi işine ve şebekesine genel bakış. Har. Derg. Sayı 43, s. 5-11, 1951
TANSUĞ,B.-UZEL,T.: Kadastro Tekniği. İDMMA yay. 133, 326 s. Çağlayan basımevi İstanbul 1976
97) III. ve IV. Derece Nirengi Arazi İşleri Talimatı. Harita Genel Müdürlüğü Ankara 1952
98)Türkiye I.Derece Yatay Kontrol Ağının 1954 Yılı Dengelemesine Göre Konum Hataları. HGM, Ankara 1988
99) ÖZTÜRK, E.:Türkiye Yüzey Ağı Oluşturma Projesi TKGM, Ankara, 1990
SOYDAN, Z.:Nivelman Boğaz Rasatlarımızı Nasıl Yaptık. Harita Dergisi sayı 52, 1956
AYHAN, E.-DEMİR,C.:Türkiye Ulusal Düşey Kontrol (Nivelman) Ağı-1992 (TUDKA-92) Harita Dergisi sayı 109, s. 31)
100)AYHAN-DEMİR-ALAS:Türkiye Temel Gravite Ağı 1956 nın (TTGA-56) yeniden dengelenmesi Harita Dergisi sayı 108, s.43-58,1992
ATEŞ, T.:Gravitasyon ve Türkiye’deki gravite çalışmaları. Harita Dergisi. sayı 58, s.15-70, 1959
-----------: Report of gravity activities in Turkey, presented to the Intern. Gravimetric Commission Paris, 1959. HGM, 1959
------------::Report of geodetic Works in Turkey, Presented to the XII General Assembley of IUGG Helsinki 1960, HGM, 1960
101) Bu konu için bkz
AYGÜN, A.:Türkiye’de ilk harita basımı ve ilk asri matbaa. Harita Dergisi, sayı 4, s. 83-88, 1934
AYGÜN, A.:Topkapı sarayı müzesindeki coğrafi eserler ve haritalar. Harita Dergisi, sayı 13, s. 108-117, 1936
AYGÜN, A.:Türk Haritacılık Tarihi, cilt 1, s.71, Harita Genel Komutanlığı, Ankara 1980
KARAKUM, M.: 16. ve 17. asırlarda Türkçe coğrafya haritaları. 19 mayıs (Halkevi dergisi), sayı 56, 1947, Samsun
KINAL, F.:Eski Önasya haritaları TTK. kitaplığı
KONYALI, İ.H.:Topkapı sarayında deri üzerine yapılmış eski haritalar. Zaman Kitaphanesi, İstanbul 1936
SUNGUR, K.A.:19. asırdan bugüne kadar neşredilmiş yerli ve yabancı Türkiye haritaları. 1. Milli Türkoloji Kongresi, TTK kitaplığı
SEZER, B.:Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Kartografya Çalışmaları Tarihçesi. HGK, Harita Y.Teknik Okulu Araştırma çalışması, 1990 Ankara
YERCİ, M.:Harita Tapu ve Kadastro sektöründe harita ve harita sorunları. Türkiye’de Harita Kadastro Sektörü ve Sorunları. 21 Nisan 1982 Konya
102) NİYAZİ:Ayasofya Kubbesi Aleminin Coğrafiya Koordinatları ve 8 no lu Birinci Derece Postasının 934 Yılı Arazi İşleri. Haritacılar Mecmuası, sayı 7, s. 29-58, 1935
103) ARISOY, Ş.: 1:5000 ve Daha Büyük Ölçekli Harita Çalışmalarında Koordinasyon ve İşbirliği. Türkiye’de Harita Kadastro Sektörü ve Sorunları. 21 Nisan 1982 Konya
104) YERCİ, M.:Kartografya 2, SÜ, Konya, 1988, s.177
105) Bu konu için bkz.:
MANEK :Verm. Techn. 1959/136 (Wild kameraları ile Türk haritacılığında hava resimleri)
MANEK:Stereophotogrammetrische Aufnahmen für Bergbauzwecke. MTA-Z., Ankara (1937) Nr. 2., s.21-35 (Türkçe ve Almanca)
MANEK:Zeittafel der Bildmessung. Verm. Techn. 1959, s.136
YAŞAYAN, A.: Fotogrametri Alanında Türkçe Yayınlar. Harita Dergisi sayı 82, 1975
KOYUNCU, F.:Fotogrametri Alanında Türkçe Yayınlar-2 (1974-1981), KTÜ 1982 Trabzon
DİLAVER-BIYIK:Jeodezi ve Fotogrametri Bilm Kolunda Türkçe Yayınlar (1331-1981) Kitaplar, Tezler, Araştırma raporları, ayrı basımlar, KTÜ 1982
ÖZEN, H.:Jeodezi ve Fotogrametri Bilim Kolunda Türk Araştırıcıları Tarafından Hazırlanan Tezler. Harita ve Kadastro Müh. sayı 41, s.2-14, 1977
ÖZEN-ÖZDİL.:Jeodezi Bilim Kolunda Tezler. KTÜ, Araştırma Raporları serisi No 1982/1, Trabzon 1982
KUTLU, N.:Aplication of modern aerial triangulation methods in Turkey for various purposes. Thesis Ohio State Univ. Columbus, Ohio, 1959
106)Anadolu-Bağdat Demiryolunda, Haydarpaşa-İzmit hattı Osmanlı devletinin kendi olanaklarıyla tamamlanarak 1873 de işletmeye açıldı. 1888 de bu hattın İzmit-Ankara ve Eskişehir-Konya uzantıları için Almanlarla anlaşma yapıldı. Kurulan Anadolu Demiryolu şirketi toplam 931 km lik bu hatları 1895 e değin tamamladı. 1899 da Konya-Durak-Toprakkale-İslahiye-Resuleyn ve Bağdat'a başlanılan yapım işleri 15 yıl sürdü. 1918 de savaş bittiğinde Bağdat'a birkaç yüz km uzaklıktaki Nusaybin'e kadar tamamlanmıştı. Bağdat'tan da 135 km lik bir bölüm döşenmişti. Geri kalanlar Suriye ve Irak hükümetlerince yapılarak İstanbul-Basra tamamlandı.
107)MANEK:Photogrammetrie in der Türkei. BuL, 1940, s. 24-30
LÜSCHER, H.:Beispiel einer stereophotogrammetrischen Geländeaufnahme aus der Praxis. Int. Archiv für Photogrammetrie, 1912, s.17-27
108)LYON, D.:Basic metrical Photogrammetry. 1959
109)HÜRCAN, F. :HGM deki Fotogrametrik Hizmetler. Türkiyede Harita Kadastro Sektörü ve Sorunları, 21 Nisan 1982 Konya
110)KINBAY, C.:Türkiye Cumhuriyetinde Fotogrametri İşleri ve 937 senesi Nihayetinde Fotogrametri Vaziyeti. Harita Dergisi, sayı 19, s. 83-95, 1938
111)TEZER, S.Türkiye’de Haritacılığın Tekamülü ve Havai Fotogrametri. Aydın (Halkevi dergisi) 1955, s. 32
112)EVİNAY, T.:Türkiye’de Fotogrametri Çalışmaları. Harita Dergisi sayı 59, s. 7-28, 1959
113)ERİŞEN, N.: Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Fotogrametri Çalışmalarının Tarihçesi. HGK, Araştırma Çalışması 1990
114)MANEK,:Die Luftphotogrammetrische Aufnahme des Steinkohlenbeckens von Ereğli-Zonguldak (Türkei). Bildmessung und Luftbildwesen 1941, s. 76-77
115)MANEK:Bisherige Anwendung der Photogrammetrie in Bergbau. Verm.-Informationen Nr. 4, s.2-10, Jena (Aynı yayın için bkz.:Verm.Techn. 1954, Heft 3. s.54-59)
116)MANEK:Stereophotogrammetrische Aufnahmen für Bergbauzwecke. MTA-Z., Ankara (1937) Nr. 2., s.21- 35 (Türkçe ve Almanca)
117)BRANDENBERGER, A.:Die Einführung der Photogrammetrie im türkischen Kataster. Schweiz..Zeitschrift für Vermessung, Kulturtechnik und Photogrammetrie. 1955, S.239-251
118)ÖRÜKLÜ, E.:Türkiye'de fotogrametrinin kadastroya uygulanması. Harita ve Kadastro Müh. sayı 10, s.29- 41, 1968
119) ERDOĞAN, V.:TKGM Fotogrametri Faaliyetlerindeki Son Gelişmeler. Tükiye II. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara 6-10 Şubat 1989, s. .805-810
120) TUFB 1976
121)-------- :Haritacı Mehmet Şevki Paşa ve Türk Haritacılık Tarihi-1919 yılına kadar- HGM,1980 Ankara
122)ERKAN, H.:Türkiye’nin kadastrosuna İlişkin Öneriler, Türkiye’de Harita-Kadastro Sektörü ve Sorunları Bilimsel Toplantısı, Konya 21-23 Nisan 1982.
ERKAN, H.:Türkiye’de Kadastro, Gelişmeler ve Orman Kadastrosu. Orman Kadastrosu Kongresi , s. 151, 1978 Ankara
AYGÜN, A.:Kadastro ve Tarihçesi Harita Dergisi. sayı 8, s. 73-81, 1935
123)TKGM'nin 147. kuruluş yılı 21-23 Mayıs 1993 de kutlandı.
123 a) Akabe, sayı 3, 1994
123 b) H.Z.TÜRKKAN: Kadastro Ne idi ? Nedir ? Ne Olacaktır? (eski yazı) İstanbul 1928
124) SONGU, C.:Arazi Kadastrosu. Ayrı bası , Ankara 1962
125) ÖRÜKLÜ:Türkiyede Nirengi Sıklaştırmasında Fotogrametrik Yöntemler. Türkiyede Harita Kadastro Sektörü ve Sorunları Bilimsel Toplantısı, 21 Nisan 1982 Konya
126)TKGM:Cumhuriyetin 60. Yıldönümü Dolayıs›yle Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. 1983, Ankara
TKGM:Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. 140. yıl
TKGM:Land Registry and Cadastre of Turkey, Ankara
127) KALYONCU, A.:Yol Projelendirme ve Uygulamada Harita Hizmetleri, Sorunları. Türkiye’de Harita-Kadastro Sektörü ve Sorunları Bilimsel Toplantısı, 21 Nisan 1982 Konya
128) BAYRAM, A.:DSİ Genel Müdürlüğü Haritacılık Hizmetlerinin Tanıtılması. Jeodezi Öğretimi Sempozyumu, Trabzon 9-11 Haziran 1982, s.168
129)Bkz. yasalar: 3116 (1937), 4785 (1945), 5653 (1950), 5658 (1950), 6831(1956), 1744 (1973)
130) TETİK, H.:Orman Kadastro Sorunu. 1937-1978 Yıllar› Arasında Orman Kadastro Çalışmalarının Geçirdiği Aşamalar. Orman Kadastro Kongresi, s. 215, 1978 Ankara
ERDİN, K.:Orman Kadastrosunda Uygulanmakta Olan Fotogrametrik Yöntemlerin Sakıncaları ve Gerekli Önlemlerin Saptanması. Orman Kadastrosu Kongresi Ankara 1978, S.71
KTÜ Orman Kadastrosu Sorunları Çalışma Gurubu: KTÜ Orman Kadastrosu Sorunu ve Çözüm Önerileri, Orman Kadastro Kongresi, 6-10 Temmuz 1978 Ankara
AVA, C.:Orman Tahdit ve Kadastro Çalışmaları. Jeodezi Öğretimi Sempozyumu, Trabzon 9-11 Haziran 1982, S.165
131) Harita Kadastro Mühendisliği 40 ,42, 48/49 ve 67. sayıları .
*) Bu toplantılara Haritacılar bildiri(ler) sunmuşlardır.
132) Bu konu için bkz.:
ARISOY, Ş.:Tapulama-Kadastro Mevzuatı ve İlgili Diğer Mevzuatlar. Harita ve Kadastro Müh., sayı 10, s. 42- 60, 1968
ÖZEN, H.:Kadastro Bilgisi. Trabzon 1971
BIYIK, C.:Kadastro ve Eski Yazı Tapu Kayıtları. Prof. Burhan TANSUĞ Fotogrametri ve Jeodezi Simpozyumu. 8-9 Ekim 1987. İstanbul, s. 115-125
AÇLAR, A.-YALIN, D.: Türkiyede Sivil Haritacılığın 40. yılında Kadastro, İmar uygulamaları ve Kamulaştırma Çalışmalarına bir Bakış. Sivil Harita Mühendisliği eğitim ve öğretiminde 40 yıl Sempozyumu. 11-13 Ekim 1989, İstanbul, S.311-323
--------: Tapu ve Kadastro Hizmetlerinin Tarihçesi- Cumhuriyetin 60. yıldönümü (1923-1983) dolayısı ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. Ankara 1983
133) İHSANOĞLU, E.:Başhoca İshak ef. Kültür Bakanlığı, Ankara 1989
134) ADIVAR, A.:Osmanlı Türklerinde İlim. Remzi Kitabevi 1982
İHSANOĞLU, E.:Darülfünun Tarihçesine Giriş İlk Teşebbüs. Belleten Cilt LV No:210, 1990, s. 699-738.
İHSANOĞLU, E.:Osmanlılar ve Avrupa Bilimi. Bilim Tarihi, sayı 5, 1992, s. 3-11.
İHSANOĞLU, E.:Osmanlı Devletine 19. yüzyılda Bilimin Girişi. Toplum ve Bilim, sayı 29-30, 1985
KAZANCIGİL, A.-SOLOK,V.:Türk Bilim Tarihi Bibliyoğrafyası 1850-1981, 328 sayfa İstanbul 1981. İÜ. Cerrahpaşa tıp fak. Atatürkün 100. Doğum yılını kutlama yay. özel seri 1
KOÇER,H.A.: Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923). MEB, İstanbul 1991
SAYILI, A.:Bilim Kültür ve Uygarlık Açısından Tarihimiz. T.C. Devlet Bakanlığı, Türk Bilim Politikası, s. 7-25, 1980
ULUÇAY, Ç.-KARTEKİN, E.:Y.Müh. Okulu (Yük. Müh. ve Mimar Yetiştiren Müesseselerin Tarihi) TÜ Kütüp. sayı 389, İstanbul 1958
135)UĞUR,E.:Türkiye temel nirengi ağının sıklaştırılmasında uzun kenarlı poligonasyon. KTÜ 1981 Trabzon
136) HARMANDAR,R.:Harita Yüksek Teknik Okulu. Jeodezi Öğretimi Simpozyumu, 9-11 Haziran 1982, Trabzon, S.43-47
137) ----:Haritacılar Albümü ve Harita Y.Teknik Okulu Tarihi. HGM 1980 Ankara
138) 1911 de illerin Bayındırlık idarelerinin tekniker ihtiyacını karşılamak üzere "Konduktör Mektebi Alisi " olarak açılan bu okul 2 yıllıktı. 1922 de Okulun adı "Nafıa Fen mektebi " oldu, 1926 da 2.5 yıla, 1930 da 3 yıla çıkarıldı. 1937 de "Teknik Okulu" adını aldı, Mühendis ve Tekniker yetiştiriyordu. 1943 de 4 yıla ç›karılarak yüksek dereceli okul oldu. 1952 de Tekniker bölümü kapatıldı.
139 ) ERBUDAK,M.:Das Geodaesiestudium an der TH İstanbul. AVN 1963, Heft 11, S.450-452
ERGENELİ, A.:İYTO Tarihçesi. Harita ve Kadastro Mühendislik şubesinin 20. yılı. HKMO, Ankara
140) ŞERBETÇİ, M.: KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Bölümü Öğretim ve Araşt›rma faaliyetleri. Jeodezi Öğretimi Simpozyumu, 9-11 Haziran 1982, Trabzon, S.70-82
141) -------:KTÜ, Müh. Mim. Fak. Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü 1994-1995 Bölüm bilgileri Trabzon 1994
142) AKSOY, A.-UÇAR, D.: İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Bölümünde Jeodezi Öğretimi ve Araştırmalar. Jeodezi Öğretimi Simpozyumu, 9-11 Haziran 1982, Trabzon, S.54-66
143) GÜRBÜZ, H.:KDMMA Harita ve Kadastro Bölümü.jeodezi Öğretimi Simpozyumu,9-11 Haziran 1982, Trabzon, S.67-69
GÜRBÜZ, H.:Türkiye’de Fotogrametri Eğitimi. Harita Dergisi sayı 100, s. 50, 66, 1988
144) 1955 de YTÜ den mezun olan Hrt.Müh. Bn. Yüksel SUNGURÇETİN.Bu yıllarda Kız öğrenciler % 20 civarındadır.
145) ETH Zürich Üniversitesinde gravimetri dalında doktora yapan Prof. Dr. Ali YARAMANCI
146) ŞERBETÇİ-YAŞAYAN-KOÇAK:Harita Mühendisliği Eğitimi Üzerine Sorunlar ve İrdelemeler. Türkiye II. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara 6-10 Şubat 1989, S. 735-752
147) KÖKTÜRK, Erdal-KÖKTÜRK, Erol:Ülkemizde Harita Kadastro Etkinliklerinde "Özel Sektör". Türkiye II. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara 6-9 Şubat 1989, s. 587-602
148) GÜRBÜZ-ŞERBETÇİ-MAKTAV:Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Eğitimi. Sivil Harita Mühendisliği Eğitim ve Öğretiminde 40. Yıl Sempozyumu, İstanbul 11-13 Ekim 1989, S.9-23.
MAKTAV, D.-ERKAYA, H.:Türkiye’de Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Eğitiminin Genel Değerlendirilmesi. 4. Harita Kurultayı, s.150
ŞERBETÇİ, M.:Recent Activities on the Development of higher Education in Geodesy in Turkey. Proceedings of the International Symposium "Education in Geodesy"September 27-29, 1982, Graz/Austria, S. 410-418
149)Savaş yüzünden Almanya'dan gelerek Robert Kolej'de dil eğitiminden başarı ile çıkanların 8 i 1940 Eylülünde ABD'ye gönderildiler. Bunlar E.Başaran, S.Sevgör, Z.Soydan, İ.Erokan, K.Evinay, A.Keretli, T.Ateş, M.Tugal'dır. Savaş çıktığında sivil olduklarından Almanya'da kalanlar ise: L.İlman, M.Erbudak, C.Songu, H.Savcı, H.H.Kuyucu, B.Tansuğ'dır. Savaş çıktığında 1940 da geri gelen askeri lise öğrencilerinden Sami Aykaç ve Ali Yaramancıoğlu, daha sonra İsviçre'ye giderek öğrenimlerini tamamladılar.
150) KARATAY,F.E.: Türkçe Basmalar Alfabe Katalogu (1729-1928) İÜ yay.no: 658, 2 cilt, 1295 sayfa, 1956
· AKSOY,A.:Geodezi Kolunda Çıkan Türkçe Eserler. Harita Dergisi, sayı 63, Ankara 1961
· YAŞAYAN,A.:Jeodezi ile İlgili Konulardaki Türkçe Yayınlar (Kitaplar). Jeodezi Bülteni sayı 1, cilt 1, S.32-57 Trabzon 1969
· YAŞAYAN,A.:Fotogrametri Alanında Türkçe Yayınlar (Kitaplar-Tezler-Raporlar-Makaleler). Harita Dergisi, sayı 82, S. 26-50, 1975
· KOYUNCU,F.:Fotogrametri Alanında Türkçe Yayınlar-2 (1974-1981). KTÜ Yerbilimleri Fak. Araştırma Raporları Serisi 1982/2 Trabzon 1982
· ÖZEN,H.-ÖZDİL,T.: Jeodezi Bilim Kolunda tezler. 22 sayfa, KTÜ Trabzon. 1982
· ÖZEN,H.:Jeodezi ve Fotogrametri Bilim Kolunda Türk Araştırıcılar tarafından Hazırlanan Tezler. HKM,sayı 41, s. 2-14, 1977
· DİLAVER,A.-BIYIK,C.:Jeodezi ve Fotogrametri Bilim Kolunda Türkçe Yayınlar (1331-1981). KTÜ, 1982
· Türkiye Bibliyografyası
· ŞERBETÇİ,M.: Türk Haritacılığı Tarihi (1895-1995). S. 97-115, HKMO yayınları (1.baskı) Ank.
· ŞERBETÇİ,M.: 1995 yılından beri yayınlanan mesleğimizle ilgili kitaplar. HKMO Bülteni, sayı 68, s. 70-71, Ankara 1998
· GÖKALP,A.E.: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Dergilerinde yayınlanan yazılar kaynakçası. HKM özel sayı 1993
150 a)ŞERBETÇİ,M.:Türk Haritacılığı Bibliyografyası-1 (1800-2000). Kitaplar, Tezler (baskıda)
· ŞERBETÇİ,M.:Türk Haritacılığı Bibliyografyası-2 Makaleler, Bildiriler (hazırlanmakta)
151) Türk Haritacılığı konusunda şimdiye kadar yurt içinde ve yurt dışında yapılan doktora tezlerinin listesi
* Vefat edenler
154) Soyadı alfabetik sırada verilen bu kısa biyografilerin bazı kişiler hakkında bilgi bulamayışımdan da kaynaklanan eksik ve hataları için özür dilerim. Daha sonraki çalışmalara altlık olabilecek bu çalışma bu konuda daha kolay bilgi bulunabildiğinden Üniversite öğretim üyeleri ağırlıklı görünmektedir. Basılı bilgi azlığından doğan böyle bir çalışmanın güçlüğünü okuyucuların takdirine bırakıyorum. HKMO’nun yayınladığı 1958 ve daha sonraki Harita müh. için 1988 den itibaren çıkardığı “Meslekte 30 yılını dolduranlar” kitapçığı eksik özgeçmişlere rağmen bu konuda ilk kaynak olmuştur.